Kimi aileler çocuklarının televizyon önünde gereğinden fazla vakit geçirmesinden bahseder, kimi aile, çocuklarının hırçınlaşmasını ve şiddete eğiliminin artmasını şaşkınlıkla seyreder, “Bu çocuk ailemizde kime çekmiş acaba” diye düşünürler. Televizyonda özellikle içeriği uygun olmayan programları aşırı izlemek ve ebeveyn kontrolünün eksikliği çocukları olumsuz yönde etkiliyor. Çocukların iletişim dünyasında sağlıklı bir şekilde yetişmesi için ailelerin bazı hususlara dikkat etmesi gerekiyor. Günümüzde televizyon izleme, 4 ile 10 yaş arası çocukların uyku ve okuldan sonra en çok yaptığı aktivitedir. Televizyon izlemede aşırıya kaçma bazı nedenlerden dolayı önerilmez. Peki, öyleyse bu konudaki doğru ölçü nedir? Ve çocuğunuza televizyon izleme konusunda nasıl rehberlik edebilirsiniz? İşte size bazı ipuçları...
Televizyon izlemede aşırıya kaçma iki nedenle önerilmez.
1-Fiziksel Açıdan
Özellikle pazar günü sabahları ya da yağmurlu bir öğleden sonra gibi zamanlarda, ana babalar çocuklarının sakince televizyon izlemelerinden memnun olurlar. Ancak bu sakin zamanların bir bedeli olduğunu da anne ve babalar göz ardı etmemelidirler. Televizyon programlarındaki seslerin ve görüntülerin uyarımı, çocukların davranışlarında saldırganlığın, şiddetin ve hatta öfkenin artışıyla sonuçlanacağı ve aynı zamanda hareketsiz kalmaktan dolayı şişmanlığa ve yorgunluğa neden olacağı öne sürülmektedir. Çocuk hastalıkları doktorları "televizyon artriti" ya da "eklem iltihabı" diye adlandırılan hastalıklar üzerinde araştırmalar yapmışlardır. Bu rahatsızlıklar çocukların televizyonun karşısında yüzükoyun yere yatıp, dirseklerini yere dayayarak ve başlarını iki elleri arasına alarak saatlerce kıpırdamadan televizyon izlemelerinden kaynaklandığı ileri sürülmüştür.
2-Psikolojik Açıdan
Amerikalı ve Avustralyalı araştırmacıların bulgularına göre televizyon izleyen çocuk, görüntüler karşısında zamanla yenik düşer ve onu hipnotik bir duruma sokar. Ayrıca televizyon programları şiddet içerir, buna ilaveten çocuk kendisiyle ilgili olmayan programları de izler ve bunun denetlenmesi zordur. Eğer çocuk televizyondaki gördüğü kişilerle kendisini özdeşleştirerek bunları taklit etmeye başlarsa, endişe duyulacak bir durum söz konusu olur. Çocuğun gelişimi için son derece önemli olan tedbir ve risk alma davranış gelişimini, çok televizyon izleyen çocuk alamaz ve televizyon bunu engeller. Buna ilaveten boş zamanını odasında resim yaparak ya da oyuncaklarıyla oynayarak geçiren bir çocuk, her sıkıldığında televizyonu açan bir çocuktan daha fazla yalnızlığa göğüs gerebilir. Televizyon yerine uzaktan kumanda aletiyle video gösterisi izleyen bir çocuk görüntülere kendi hükmedeceği için daha faydalıdır. Bu nedenle video izlenirken kumanda aletinin çocuğa verilmesi faydalıdır. Aynı şekilde bilgisayar veya cd-romlar çocuğun mouseı tıklayarak istediği görüntüyü elde etmesini sağladığından yararlıdır ve cd-rom kitabın verdiği özgürlük ile görüntünün gücünü toplayarak eşsiz bir eğitici malzemesi olabilir.
Televizyon İzlemede Doğru Ölçü Nedir?
• Eğer çocuğunuz 2 ile 3 yaş arasında ise televizyonu 20 dakikadan fazla izlemesi hipnotik duruma düşmesine neden olacağından, çocuğunuzun yukarıda bahsedilen süreden uzun televizyon izlememesi faydalı olur. Çocuk saatlerce süren Walt Disney programlarını izlerken hafızasında birbirine bağlayamadığı görüntüler olduğunda bunları tamamen parçalara ayırır ve senaryonun bütünlüğünü algılayamaz. Filmin ortasında kesmektense, birkaç dakikalık konulardan oluşan videoları tercih edin.
• Çocuğunuz 5 yaşından küçükse ilk defa video izlediğinde onun yanında olun. 3-4 yaşından sonra çocuğun zekâ ve yeteneğine göre, her zaman olmamak koşulu ile 1-1.5 saatlik bir belgesel izletebilirsiniz.
• Çocuğunuzun neyi izlediğini kontrol etmek için onunla birlikte izleyin ve sonra bunu onunla tartışarak paylaşın. Çocuğunuzun yaşı ne olursa olsun televizyonda ne izlediğini mutlaka kontrol edin ve televizyon izlemenin bir günlük alışkanlık olmamasına dikkat edin.
Televizyonun Getirdiği Tuzaklardan Korunmak İçin Alınması Gereken Önlemler
1. Akşamları eve gelince yapılacak ilk iş televizyonu açmak olmamalı. Yapılacak birçok sıkıcı işin altında bunalıyor bile olsanız çocuğunuza televizyon izlemekten başka ilginç oyunlar bulmalısınız.
2. Yatak odasına asla televizyon yerleştirmeyin. Bir elinde çikolata ve diğer elinde kumanda aleti oldukça hoşa gidebilir ancak bu Amerikalıların "couch potatoes" dedikleri hayatlarını televizyonla geçiren kişilere verilen ad olan bu tuzağa asla düşmeyin. Yemek odasına yerleştireceğiniz televizyon da yemek masasındaki aile iletişimini bozar.
3. Çocuğunuzu bebek bakıcısına bırakıyorsanız, ona televizyonu açmamasını tembih edin ve çocuk için bakıcıya uygun hikâyeler anlatan bir kaset dinletmesini ya da resim, oyun çamuru gibi aktivitelerle çocuğu oyalamasını isteyin.
4. Çocuğunuza her fırsatta televizyonu açıp programlar arasında gezmesine izin vermeyin. Çocuğunuzun ne izlemesi gerektiğine siz karar vermelisiniz. Onun için tehlikeli olmayan gençlik programlarını izlemesine kısa bir süre için izin verin. Seyretmesini istemediğiniz görüntüler varsa savaş görüntüleri gibi hemen kanalı değiştirmek yerine ona kısaca bir açıklama yapabilirsiniz. "Bazı ülkelerde kötü şeyler oluyor örneğin bu savaş gibi." diyebilirsiniz.
5. Çocuğunuzun bilinçli ve eleştirebilen bir kişi olmasına yardım etmek için televizyonu beraber izleyin ve ona "Gördüğümüz bu kan aslında bir keççaptır" "Birbiriyle kavga edenler aslında rol yapıyorlar, tüm bunların gerçek ile alakası yok" gibi açıklamalarda bulunun.
6. Çocuklarınıza reklamların tartışılmaz doğrular olmadığını açıklayın. Ürün satan firmaların bazen çok abartılı ve gerçeği tam yansıtmayan reklamlar yaptığını söyleyin. Altı yaşından küçük çocukların büyük bir kısmı reklamların amacının ürün satmak olduğunu bilmezler ve günde dört saatten fazla televizyon izleyen çocuklar, izledikleri reklamların doğruluğuna daha fazla inanırlar.
7. Televizyon karşısında daha seçici ve mesafeli olmalıyız. Televizyonun çocuklara karşı "susturucu" olarak kullanılması ise onun dünyasında tedavisi zor yaraların açılmasına sebep olacaktır. O sizi susturmadan, siz onu kontrol etmeli ve gerektiğinde susturmalısınız.
8. Çocuğunuzla onun hayal gücünü çalıştıracak ve konuşmaya teşvik edecek oyunlar oynayın. Televizyon izlemesine sınır getirin. Televizyon başında geçirilen zaman günde bir veya iki saatten az olmalı. Çünkü, çocuk televizyon izlerken hayal gücünü çalıştıramayacaktır.
9. Çocuğunuzun günde 2 saatten fazla televizyon izlemesine (video ve oyunları dahil) izin vermeyin. Onu, izlediği televizyon miktarınca kitap okuması konusunda teşvik edin. Yemek, ödev ve oyun zamanlarında televizyonunuzu kapatın.
Çocuğunuzun yaşına ve gelişimine uygun programları seçin ve seçtiğiniz program bitince televizyonu kapatın. Televizyona ayırdığı zamanı nasıl kullanacağını beraber planlayın. Beraber televizyon izleyin ve izlediği program hakkında onunla konuşun. Eğer bunu yapamıyorsanız, en azından onun ne izlediğini bilin.
11. Çocuğunuza izlediği ve duyduğu şeyleri sorgulamasını öğretin. Haber ve diğer yetişkinler için olan programları o yokken izleyin. Aile değerlerine saygılı programları izleyin. Kendiniz ne kadar televizyon izlediğinizi denetleyin ve çocuğunuz etraftayken ne izlediğiniz konusunda hassas olun.
12. Televizyon karşısında geçirilen saatlerin şişmanlığı körükleyen önemli etkenlerden birinin olduğu unutulmamalıdır.
13. Televizyonda şiddet ve saldırganlık içeren programları izleyen çocukların izlemeyenlere göre daha saldırgan ve arkadaşlarıyla daha uyumsuz oldukları görülmüştür. Bunun için anne-babalar programlarda seçici davranmak zorundadırlar.
Kaynak: "1-7 Yaş Arası Çocuğun Eğitimi", Christine Brunet, Anne-Cecile Sarfati
Hazırlayan:
Ziya KÖSE / Psikolojik Danışman
(Manisa-Soma Özel Birlik Lisesi)