23.02.2024, 19:43

İslami ilimlerde metodoloji sorunu ve yeni bir metod

İslami ilimlerle uğraşanların çoğu metodoloji sorunuyla karşı karşıya kalırlar. Buna İslami ilimler literatüründe usul ilmi diyoruz.

Buradaki en büyük sorun, her İslami ilim için ayrı ayrı bir metodolojinin benimsenmesi olmuştur. Yani usulü fıkıh, usulü hadis, tefsir usulü vb.. gibi

Özellikle dini ilimleri öğrenmeye çalışanlar, bu metodolojilerin çoğuna hâkim olamadığından bir süre sonra İslami ilimlerin sadece bir dalında yoğunlaşmakta, bu durum ise yorumlarında isabetsizliğe yol açmaktadır. Çünkü aslında İslami ilimler birbirini tamamlar. Yani Kur’ani bilgisi veya Hadis bilgisi zayıf olan bir âlimin yorumları ne derece sağlıklı olabilir. Siyer veya İslam tarihi bilmeyen bir âlim, olayları ne derece kavrayabilir ve zaman mefhumunu nasıl oturtabilir.

Örneğin bir fakih veya mutasavvıf, hadis diline ve metodolojisine yabancı olduğundan her gördüğü ve kitaplarda geçen hadisin bir kritiğini yapmadan benimsemekte bu durumda hem yanlış sonuçlara ulaşmakta ve hem de bilmeden mevzu, zayıf hadislerin yaygınlaşmasına, din diye benimsenmesine ve bir süre sonra bu zayıf noktadan İslam’a saldırıların gelmesine neden olmaktadır.

Aynı şekilde diğer farklı İslami disiplinlerinden habersiz olan bir hadisçi de hadisleri herhangi bir yoruma tabi tutmadan olduğu gibi benimsemekte, bu durumda da şekilci bir yapı ortaya çıkmaktadır.

Halbuki tüm bu disiplinleri birleştirecek ortak metodoloji/usul ilmi oluşturulsa insanlar olaylara bütüncül bakmış olurlar.

Biz naçizane olarak şöyle bir öneride bulunuyoruz:

Mevcut usul ilimleri içinde en kapsamlısı ve en çok üzerinde çalışılmış olanı usul-u fıkıhtır. Usul-u fıkhı esas alarak diğer usul bilgilerini bu temel üzerine inşa edebiliriz.

Örneğin şöyle yapabiliriz.

Klasik usul ilmimizde önce kitap/Kur’an’la başlanır. Birinci kaynağımız odur. Burada Kur’an’ı sadece fıkıh açısından ele almak yerine, bu kısmı tefsir usulünün de anlatıldığı yer haline getirebiliriz. Böylece usul-u fıkıh içinde tefsir usulü de yerleşmiş olur.

İkinci kaynağımız sünnet/Hadis’tir. Burada da aynı yöntemi izler, sadece fıkıh açısından değil, hadis usulünü de buraya yerleştirebiliriz.

İcma’nın içine usul-u din (akaid) yöntemini yerleştirebiliriz.

Kıyas’ın içine de akli ilimleri yani mantık, edebiyat, dil konularını yerleştirebiliriz.

istihsan, istishap, seddu zerai yönteminin içine fıkhı batın/tasavvuf/edep ilmini de yerleştirebiliriz.

Böylece bir usul dersi ile tüm İslami disiplinleri bir arada öğrenmiş oluruz.

Bu sayede disiplinler arası kopukluğu da gidermiş oluruz. Ayrıca, tek bir usul dersi içerisinde tüm yöntemleri yerleştirmiş oluruz. Bu durum öğrenmeyi, konuları birbirine bağlamayı da kolaylaştırır.

Mantık Okuyun

Benden usul-u fıkıh almak isteyene şunu söylerdim.

“usul-u fıkıh okumadan önce sizinle mantık okuyacağız”

Bu önerime genellikle şaşırırlardı. Usul-u fıkıh ile mantığın ilişkisini kuramazlardı.

Halbuki usul-u fıkıhta kullanılan terminolojilerin ve ispat yöntemlerin çoğu klasik mantığa dayanır. Mantık ilmini okumayan birisinin usul-u fıkhı anlaması hep zor olmuştur.

Hatta usul-u fıkıh ile mantığın ilişkisini ilk fark edenlerden birisi olan Gazali, el-müstasfa isimli usul-u fıkıh kitabının giriş kısmını mantık kurallarına ayırmış, bir anlamda mantığın sünni medreselerde meşruiyet bulmasını, okunmasını sağlamıştır.

Kelam Kitapları

Mantığı okumak sadece usul-u fıkıh ilmini anlamamızı sağlamaz. Aynı zamanda kelam ve akaid tartışmalarını da daha iyi anlamamızı sağlar. Kelami birçok tartışmaların klasik mantık kalıplarıyla yapıldığını görmekteyiz.

Kelamda ilerlemek, ya da kelam kitaplarını anlamak isteyen birisinin de mantık okuması gerekir.

Mantık ilmini okumayan birisinin karşık kavramları anlamada zorlandığı gibi, hem kitaptan bıkar ve hem de anlamaz.

Mantık Kitapları

Medreselerde okutulan klasik mantık kitabı isagocidir. Fakat bu kitap hocasız ve şerhsiz anlaşılamadığı günümüz ihtiyaçları için yeterli değildir. Yani bu kitabı okuyamıyorum diye üzülmeye gerek yok. Onun yerini tutan birçok klasik mantık kitabı yayınladı. Onlardan birisini okuyabilirsiniz. Mantık ilmi klasik medrese eğitiminde verilmektedir. Genelde isagoci okunmakta ve ezberlenmektedir. Bu ilmi bitirmeden icazet verilmemektedir. En azından biz doğu geleneğinde bu ilmi okumayana icazet vermeyiz.

Usul-u Fıkıh ve Kelam ilmi için klasik mantık okumak şart. Ama günümüz problemlerini anlamak için modern mantık da okunsa iyi olur. Özellikle ilim talebesinin mantığı ihmal etmemesi gerekir. Mantık ilminin kurucusu her ne kadar Aristo ise de bunu geliştiren Müslüman âlimler olmuştur. Bu ilmi birçok ilmin merkezine yerleştirmişlerdir.

Haşiye

Görüldüğü gibi özellikle dini ilimlerin daha iyi öğretilmesi ve öğrenilmesi için önce usul konusunun güncellenmesi ve oturtulması gerekir. Bu usul konusuna günümüz ilimleri ve sorunları anlayacak konular da meczeldilmelidir. Eskilerin dediği gibi “usulsüz vusul olmaz” düsturunu dikkate almak gerekir. Sağlam bir usul oluştuğu zaman ilimleri anlamada daha iyi bir seviyeye ulaşmış oluruz.

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 02 Kasım 2024
İmsak 06:03
Güneş 07:29
Öğle 12:53
İkindi 15:39
Akşam 18:06
Yatsı 19:27
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 10 28
2. Samsunspor 10 22
3. Fenerbahçe 9 20
4. Beşiktaş 9 20
5. Sivasspor 11 17
6. Eyüpspor 10 16
7. Göztepe 10 15
8. Başakşehir 9 15
9. Trabzonspor 9 12
10. Gaziantep FK 10 12
11. Kasımpasa 10 11
12. Konyaspor 10 11
13. Antalyaspor 10 11
14. Bodrumspor 10 10
15. Rizespor 10 10
16. Alanyaspor 10 9
17. Kayserispor 10 9
18. Hatayspor 9 3
19. A.Demirspor 10 2
Takımlar O P
1. Bandırmaspor 11 21
2. Erzurumspor 10 19
3. Kocaelispor 10 19
4. Karagümrük 10 18
5. Boluspor 11 18
6. Esenler Erokspor 11 17
7. Ümraniye 11 17
8. Ankaragücü 10 16
9. Ahlatçı Çorum FK 11 16
10. Igdir FK 10 15
11. Şanlıurfaspor 11 15
12. Manisa FK 10 14
13. Keçiörengücü 11 14
14. Pendikspor 10 14
15. İstanbulspor 10 13
16. Amed Sportif 10 13
17. Gençlerbirliği 10 12
18. Sakaryaspor 10 10
19. Adanaspor 11 6
20. Yeni Malatyaspor 10 -3
Takımlar O P
1. M.City 9 23
2. Liverpool 9 22
3. Arsenal 10 18
4. Aston Villa 9 18
5. Chelsea 9 17
6. Brighton 9 16
7. Nottingham Forest 9 16
8. Newcastle 10 15
9. Tottenham 9 13
10. Brentford 9 13
11. Fulham 9 12
12. Bournemouth 9 12
13. West Ham United 9 11
14. M. United 9 11
15. Leicester City 9 9
16. Everton 9 9
17. Crystal Palace 9 6
18. Ipswich Town 9 4
19. Wolves 9 2
20. Southampton 9 1
Takımlar O P
1. Barcelona 11 30
2. Real Madrid 11 24
3. Villarreal 11 21
4. Osasuna 12 21
5. Atletico Madrid 11 20
6. Athletic Bilbao 11 18
7. Real Betis 11 18
8. Mallorca 12 18
9. Rayo Vallecano 11 16
10. Sevilla 11 15
11. Celta Vigo 11 13
12. Deportivo Alaves 12 13
13. Real Sociedad 11 12
14. Girona 11 12
15. Leganes 11 11
16. Getafe 11 10
17. Espanyol 11 10
18. Las Palmas 11 9
19. Real Valladolid 12 8
20. Valencia 11 7
Günün Karikatürü Tümü