03.07.2021, 10:17

Mesnevi’de Kanaat ve Tevekkül Bilinci -2

Kurt ile Tilki

Dünyada çoğu insan kendi nasibine, rızkına kanaat etmez ve başkasının nasibine tamah eder. Oysa herkesin hareketi görüşü makamına göre olduğu gibi, nasibi ve rızkı da Allah’ın takdirine göredir. Mevlânâ bu durumu, aslanın kurt ve tilkiyle birlikte avladıkları hayvanları paylaşmaları örneğiyle vurgular. Aslında hikâye geçmiş ümmetlerin hatalarından ibret alma üzerine kurulmuştur.

Birlikte ava çıkan aslan, kurt ve tilki bir öküz, keçi ve tavşan avlarlar. Aslan padişahlara layık bir paylaşım yapar. Ancak kurt ve tilkinin memnun olmadıklarını hisseder ve kurdu sınamak için ondan avları paylaştırmasını ister. Kurt aslana öküzü, kendisine keçiyi ve tilkiye de tavşanı uygun görerek taksim eder. Aslan kurdun taksimini beğenmez ve onu oracıkta paralar. Tilkiye taksimi yeniden yapmasını söyler. Tilki ise artık ibret almıştır. “Aslan, bana bunu kurttan sonra teklif etti. Eğer önce bana pay et deseydi, ondan canımı kurtarmama imkân mı vardı?” diye şükürler ederek öküzü kuşluk yemeği, keçiyi öğle, tavşanı akşam yemeği olarak avın tümünü aslana uygun görür. Aslansa bu tavırla tilkinin ibret aldığını görerek tüm avı ona verir. (Mesnevî, I/3013–50; 3102–23) Hikâyenin sonunda Mevlânâ şöyle der:

Şu halde bizden de Tanrı’ya şükürler olsun ki, bizi ancak helâk olanlardan sonra dünyaya getirdi. Bu suretle Hakk’ın, geçmiş zamanlarda gelip geçen kavimleri nasıl helâk ettiğini duyduk. Nihayet, o önce gelip geçen kurtların halini duyup da tilki gibi kendimizi koruyabiliriz. (Mesnevî, I/3117–19)

Mevlânâ bu hususu daha çok hayvanlardan örneklemelerle açıklar:

Nice kuş vardır ki uçup tane arar… Boğazı, boğazının kesilmesine sebep olur. Nice kuş vardır ki açlık ve midesi yüzünden dam kenarında, kafes içinde mahpustur. Nice balık vardır ki su içinde her şeyden eminken boğazının hırsı yüzünden oltaya tutulmuştur. (Mesnevî, III/1693–96)

Avcı daima taneler saçar… Saçtığı taneler görünür de yapacağı kötülük görünmez. Nerde tane görürsen sakın oradan. Sakın da tuzağa düşme, kolun kanadın bağlanmasın. Taneyi bırakan kuş o hilesiz, düzensiz ovanın tanelerini yer. Kanaatiyle tuzaktan kurtulur. (Mesnevî, III/2858–69)

Hırs ve Tamah

Bazı insanlar, toplumda iyi bir yer edinmek için hırs ve hasetlerinden kendi eksikliklerini görmezler, başkaları hakkında kötü zanda bulunur. Mevlânâ bir padişahın yeni aldığı iki köleyi sınamasına dair hikâyede; insandaki bu kötü duygunun açığa çıkmasını basit bir örnekle açıklar. Hikâyeye göre, yeni alınan köleleri sınamak için padişah ayrı ayrı sohbet eder, adeta sorgular. Birinci köleye diğer kölenin kendisi hakkında kötü şeyler söylediğini belirtir. Ancak birinci köle iyi zannından arkadaşının dediklerinin doğru olduğunu söyleyerek, onu över. Aynı sorguyu diğer köleye de yapan padişaha diğer köle, kötü zannı ve hasedinden dolayı yoldaşının kötülüğünden dem vurur. Oysa birinci köle kendindeki ayıpları görmüş, dostu için iyi zanda bulunmuştu. İkinci köle ise hasedi ve hırsından ayıbını görmeyerek kendisinin helâkine sebep olur. (Mesnevî, II/843–1130)

Mevlânâ; yılan, ejderha gibi benzetmeliklerle ele aldığı hırstan korunmanın başta tevekkül ve iman olmak üzere şükür, kanaat, akıllılık ve ihtiyatla mümkün olduğunu çarpıcı ve gerçekçi örneklerle açıklar.

İman her olumsuz duygunun ilacıdır. Hırs ve vehim ejderhası gerçek iman karşısında aciz kalır. Mevlânâ Kâfir yedi bağırsakla yemek yer, inanan bir bağırsakla hadisinin söylenme sebebini açıkladığı bahiste, Hz. Peygamber’le açgözlü bir kâfir arasında geçen hadiseyi anlatır. (Mesnevî, V/64–180; 262–87) Kâfir, Peygamber (sav)’in tavrından çok etkilenir ve imana gelir, kâfirken hırsla doymak bilmeyen adam, imanı sayesinde hırslarından arınır. Mevlânâ, hırs ejderhasını ancak iman gıdasının doyuracağını vurgular:

Hırs ejderhadır küçücük bir şey değil. (Mesnevî, V/120) Kâfirliğin hırs ve vehmi baş aşağı düştü, ejderha bir karıncanın gıdası ile doydu. Kâfirliğin aç gözlülüğü ondan gitti, iman gıdası onu semirtti geliştirdi. Öküz açlığı illetine tutunan adam, Meryem gibi cennet meyvesini gördü. Cennet meyvesi, bedenine koştu, ulaştı. Cehennem gibi olan midesi, yatıştı rahatladı. Ey iman lafını yeterli bulan (onunla kanaat eden) kişi! Zaten iman yüce bir nimettir, büyük bir gıdadır. (Mesnevî, V/283–87)

Hırsın ilacı şükür ve kanaattir.

Nimete şükretmek, nimetten daha hoştur, der Mevlânâ. Çünkü şükür candır, nimet deri. Şükür insanı gerçek sevgiliye ulaştırır: Nimete şükretmek, nimetten daha hoştur. Şükreden kişi, hiç şükretmeyi bırakır da nimet sevdasına düşer mi? Şükür, nimetin canıdır, nimetse deriye benzer. Çünkü seni sevgiliye kadar ulaştıran şükürdür. Nimet, insana gaflet verir, şükürse uyandırır. Padişahın şükür tuzağıyla nimet avlamaya gör! Şükür nimeti, gözünü doyurur, seni bey yapar. Bu suretle de yoksullara yüzlerce nimet bağışlarsın. Tanrı yemeğinden ye, doy da senden oburluk, tamah ve şuna buna ihtiyacını arz etme illeti geçsin. (Mesnevî, III/2895–99)

Hz. Peygamber (sav) “Kanaat hazinedir” dedi. Hazine elde etmek için hırslardan arınmak gerekir. (Mesnevî, V/2395) Kanaati terk edince gaybda gizli olan bütün hırslar baş çıkarır:

Nerede tuzak ve yem varsa orada az otur. Yürü ey arık kötürüm, kendin gibi arık kötürümleri gör! (Mesnevî, V/748) Avcılık hırsı, insanı kendi avlanacağından gafil kılar. Erlik gösterir ama yüreksizdir. (Mesnevî, V/752)

Mevlânâ’nın amacı; insana esasen mayasında var olan hakikati, güzeli görmesini sağlayacak kıssalarla tembih ve ikazlarda bulunarak Hakk’a layık bir kul olup ebedi hayatı kazanması yolunda rehberlik etmektir. Dünya bir vasıtadır. Burada elde edilen fırsatlar, hırs ve tamah kurbanı olarak nefsin tatmin edilmesi yolunda değil, sadece asıl hedef olan Allah rızası ve ebedi mutluluğa erişme yolunda kullanıldığı ölçüde değerlidir. Allah’a tevekkül ettim demek, o iş için elimden geleni yaptım, gücümü sarf ettim, şimdi de zayıflığımı itiraf ederek Allah’a güveniyor ve Ona dayanıyorum demektir. Tevekkül hali, iç huzurdur, güvendir, kesin kanaattir. Korkunun etkisinde kalmayan iç huzur, sarsılmayan güven ve gevşemeyen kesin kanaattir.

Resulullah Efendimz : “Bir soru üzerine Cebrail (a.s), sizi dünyada kanaatkar yaşamak, ahirete rağbet etmek ve bu suretle mü’minleri uyarmak için geldi.” diye buyurdu.

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 28 Mart 2024
İmsak 05:20
Güneş 06:47
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:31
Yatsı 20:52
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13
Günün Karikatürü Tümü