18.10.2020, 17:06

Türkiye’nin Kafkas Politikası 2

1858-1863 yılları arasında Türkiye’ye sığınan Kafkasların sayısı 1.5 milyondur. Türkiye, Kafkas halkları ile kardeş ülkedir. Türkiye’nin Orta Asya ile arasındaki ilişki Kafkaslar üzerinden sağlanacağından bölge ile yakın ilişki kurmak zorundadır. Kafkaslar, bir dil, din, mezhep ve etnik mozaiktir. Toplam 25 milyon nüfusa sahip olan Kafkaslarda 40 civarında farklı dil ve lehçe konuşulmaktadır. Bu nedenle bölgedeki ortak dil ve yazı dili Rusça’dır. Kafkasya’da 3 bağımsız cumhuriyet (Azarbaycan, Ermenistan ve Gürcistan) ile 10 özerk Cumhuriyet bulunmaktadır.

Kafkasları etnik yapı olarak üç grupta incelemek gerekir.

1. Türk soyundan olanlar; Azeriler (Güney Kafkasya), Kumuk, Karaçay, Balkar ve Nogaylar (Kuzey Kafkasya)

2. İndo-Germenler; Ermeniler ve Osetinlerdir.

3. İber-Kafkas Halkları; Bunlar da Gürcü, Dağıstanlar, Abhaza ve Çeçenlerdir.

Dini açıdan da çeşitlik göstermektedir. Bölgenin %60’i Müslüman, %43 Hristiyan ve %0,4 Musevidir. Hristiyanlar da kendi içerisinde bölünmüş olup Ortodoks ve Gregoryen mezhebine bağlıyken, Müslümanlar da Şii, Sünni (Şafi ve Hanefi) mezhebi olarak ayrılmışlardır.

Rusya, İran ve Türkiye arasında Kafkas egemenliği uğruna yüzyıllarca savaş yapılmıştır. Osmanlı Devleti bu rekabette İran’ı saf dışı bırakırken Ruslar tarafından da saf dışı bırakılmışlardır. Kafkaslarda son hamlemizi Birinci Dünya savaşında yaparak Azerbaycan’ın Ermeni işgaline uğramasını engellemiş olduk. Osmanlı için bölge, Orta Asya Türk toplulukları ile ilişkileri kurmayı sağlyan bir geçiş güzergahı, Kırım’ın güvenliğini sağlayan bir unsur, İran’ı kuzeyden kuşatmaya yarayan bir bölge ve Rusya’nın da bölgeye sarkmasını engelleyen bölge olarak görmüştür. Rusya da aynı şekilde baktığı gibi Avrupalılar için de Hazar denizi ve zengin yeraltı kaynakları bakımından önem kazanmıştır.

Türkiye – Kafkasya ilişkileri ve politikasına baktığımızda da şunu görürüz:

1. Rusya ile aramızda tampon bölge görevini görmesi

2. Hazar Petrollerinin ülkemiz üzerinden Avrupa’ya taşınması

3. Kardeş topluluklarının ve tarihsel ilişkilerinin olduğu coğrafya olması.

Kafkaslarda her ne kadar Türkiye dostu bir iklim olsa da Ermenistan’ın bölgedeki varlığı tüm ilişkileri zor zemine hapsetmektedir. Ermenistan’ın Rusya ve Avrupa ülkeleri ile kurduğu yakın ilişki, Türkiye ile tarihten gelen husumet bölgede ortak tavır alınmasını engellemektedir. Ermenistan ile yakın vadede tüm sorunların çözülmesi imkansız olsa da ticari partnerlikle başlayacak ilişkiler diplomatik ilişkilerdeki tansiyonu düşürebilir. Ermenistan’ın Azerbaycan ile yaşadığı sorunlar ve Dağlık Karabağ’ı işgal altında tutması da ilişkileri zora sokmaktadır. Buna rağmen, Ermenistan’ın gelişmek için Türkiye’ye ihtiyacı olduğunu düşünmesi ilişkileri geliştirme potansiyeline ulaşmamızı sağlar. İran ise, bölgede Türkiye ve Azerbaycan’a karşı Ermenistan’ı bir denge unsuru olarak görmekte ve Ermenistan ile çok yakın ilişki içerisinde bulunmaktadır. İran’ın bölge ile ilgili siyaseti iyi takip edilmelidir. Türkiye’nin bölgede önünü kesecek hamleler İran tarafından gerçekleşebilir. Rusya ve Ermenistan ile yakın ilişki içinde olması onun elini kuvvetlendirirken Güney Azerbaycan’ı işgal altında tutması da zayıf noktasıdır. Fakat İran, Azerbaycan’ı Şiilik kartı ile vurup bize karşı kullanma temayülleri gösterse de milli bilince sahip Azeriler bu oyuna gelmemektedir. Fakat Azerbaycan içerisindeki Azerilerin İran üst yönetiminde bulunması ve dini hiyerarşide Ayetullahlık makamına kadar yükselmesi İran’ın elinin de zayıf olmadığını göstermektedir.

Türkiye’nin Ermenistan ile ilişkileri makul bir seviyeye taşıması bölge için kazanım olacaktır. Türkiye’nin Ermenistan ile tarihten gelen problemlere rağmen ilişkilerini düzeltmeye çalışması uzun vadede çıkarına olacaktır. Çünkü Türkiye’nin olmadığı bir Ermeni pazarında yerini İran ve Rusya dolduracaktır ve bu devletlerle Türkiye arasında bölgede ciddi rekabet ve çıkar çatışması bulunmaktadır. Türkiye’nin en azından Ermenistan’da bir etki oluşturarak denge unsuru olması gerekir. Bölgede oluşabilecek bir istikrarsızlık en çok Rusların işine gelecek ve istikrarsızlık Rusya’yı bölgeye davet edecektir.

Türkiye’nin Gürcistan ile ilişkileri beklenenin çok üzerinde seyretmiştir. Gürcistan’ı ilk tanıyan devlet olduğumuz gibi, Rusya ve Gürcistan arasında yaşanan savaşta arabuluculuk yapması da iki ülkeyi yakınlaştırmıştır. Gürcülerin bir kısmının Müslüman olması da iki ülke ilişkileri için bir avantaj hüviyetine sahiptir.

“Türkiye için kardeş halklarla dolu Kafkasya ile ilgilenmek, her bakımdan zorunludur. Üstelik Kafkaslar Türkiye’yi Orta Asya’ya bağlayan kuşak içinde stratejik açıdan anahtar konumunda olduğu gibi Kafkas ülkeleri için de Türkiye, onların Batı dünyasına açılan kapılarıdır. Türkiye Kafkaslarla eskiyi ihya amacıyla ilgilenmemektedir.

Aksine, Türkiye’nin barış ve istikrar arayışı, yakın eksenindeki Kafkasya’nın bir barış kıtası olmasını istemesi, bu ilginin asıl sebebidir. Kafkasya’nın hareketli bölge olmaktan çıkışı ve dünya ekonomisiyle bütünleşme sürecinin tamamlanması, bu bölgenin bir an evvel barış ve huzura kavuşmasıyla ve bölge halklarının birbirleriyle karşılıklı işbirliğine girmeleri ile mümkün olabilecektir. Bölgedeki huzursuzluk, daimî surette Rusya gibi, Batı dünyasının da işine yaramıştır ve halen yaramaktadır.

Rusya, Türkiye olmadan Kafkasya’da kendisini hep daha rahat hissetmiştir. Batı dünyası ise, coğrafî olarak uzak bulunduğu ve Rusya faktörü nedeniyle kolay ulaşamadığı Kafkasya’ya, Türkiye vasıtasıyla kolayca ulaşma ve bölgede var olma arzusundadır. Oysa bu tür müdahalelerin yaramadığı tek ülke Türkiye’dir. Bitişik olduğu bu coğrafyaya, hem Rusya faktörü yüzünden, hem de batının çıkarcı yaklaşımları ve Rusya’nın batının Kafkasya’da bulunma ihtimaline duyduğu tepkiler nedeniyle adeta uzak bir ülke konumunda kalmıştır.

2006’da dünyanın ikinci en uzun petrol boru hattı projesi olan Bakû-Tiflis-Ceyhan projesini hayata geçirerek ve bir yıl sonra da Bakû-Tiflis-Erzurum doğal gaz boru hattı projesine geçerlilik kazandırarak Rusya’ya karşı büyük avantajlar elde eden Türkiye, günümüze uzanan süreçte Rusya’ya olan önemli derecedeki enerji bağımlılığı nedeniyle, Kafkaslarda etkinliğini artırırken ve artırmayı sürdürürken, Rusya’nın tepkisini de kendi üzerine çok fazla çekmemeye özellikle dikkat etmektedir ve enerji bağımlılığı devam ettikçe de dikkat etmelidir.

Türkiye’nin yanı başındaki Kafkasya kıtasına karşı zaman zaman yansıttığı ilgisizliği ve onun getirdiği sorunların tekrar gündeme gelmesi istenmiyorsa, Türkiye Cumhuriyeti Kafkasya politikalarını yeniden gözden geçirmeli, sürekli güncellemeli ve bu politikaları devletin birinci derecede öncelikleri arasına koymalıdır. Bu sadece, devletin bu bölgeyle ilgili çıkarları ve Türk Dünyası ile bağlantılarını temin etme açısından değil, istikbaldeki güvenliği, emniyeti ve bölgedeki çıkarları açısından da en gerekli hususlardan birisidir. (Enis Şahin, Yeni Türkiye 71/2015)

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 28 Mart 2024
İmsak 05:20
Güneş 06:47
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:31
Yatsı 20:52
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13
Günün Karikatürü Tümü