Malatya, tarihinin kader çizgisinde İlmi, Edebi ve Devlet adamlığına kadar, nice şahsiyetler yetiştirmiştir. Bereketli Malatya topraklarında yetişen insanlar aslında Hak âşıklarıdır. Her ne kadar halka mal olsalar da bir yönleri devamlı Hakk’a dönüktür.
1207 yılında Malatya topraklarında doğan; gönül gözü Şeyh Sadreddin Konevi Hazretleri, Hadiste ve Tasavvufta ünü dünyaya yayılan Âlim, Muhyiddin Arabinin talebesi ve kadim dostu, ömrünün son yıllarında Konya’ya yerleşerek Mevlana Hazretleri gibi binlerce talebeyi yetiştirip, 1274 yılında dünyaya gözlerini kapamıştır.
1617’de Malatya’da doğan Mehmet Niyaz-i Mısri ise Şair ve divan sahibidir. Tasavvuf İlimlerinde kendisini yetiştirip 12 eser yazan ve yüzlerce talebe yetiştiren Niyaz-i Mısri hazretleri, 1693 yılında Limni adasında Hakkın Rahmetine kavuşmuştur.
1538 yıllarında rahmetli olan Divan Edebiyatı şairi ve Mutasavvıf Usuli, 1771-1837 dönemlerinde yaşayan Hekimhanlı Âşık Sadık, 1817-1890 döneminde yaşayan Rengi, 1848-1907 döneminde yaşayan Remzi, 1919 yılında rahmetli olan Pervane, Darende, Arguvan ve Arapkirli âşıkların dışında, Van Müftüsü Hamdi efendi, İsmetpaşalı H.Yunus Kolıkısa Efendi, Akçadağlı Mamolu Hoca, Müftü Hacı Hüseyin Efendi, Hayrı Baba, Hacı Selman Yekeler Hoca, 1938 de vefat eden Keşef Hoca, Avnullah Mansur Hoca efendiler, 1944 vefat eden Osman Nuri Ölmeztoprak Hoca efendiler, daha niceleri bu toprakların yetiştirdiği değerlerdir.
1953’de dünyaya merhaba diyen Hekimhan’ın Hacılar köyünden Âşık Kadim, doğaçlama söyleyen ve dünyayı gönül gözüyle gören Fehmi Gür ve Mahlaslı Yusuf Kenan Gözcüyü hatırlarken, Rahmete kavuşan Barak Yaylası’ndan Âşık Mahmut Coşkuner’i de unutmamak gerek.
Ya, Fahri Kayahan; Halk kendi ruhuna, onu sözü ve sesiyle daha yakın bulmuştu. Halk musikisiyle rekorlar kırmıştı, geleneklerde ve taş plaklarda. Bugünkü 50–70 yaş gurubu hep onun şarkı ve türküleri ile büyüdü.
1969 yılında vefat eden merhumu Rahmetle anarken, ya Sami Kasap, Malatya’nın gazel ve uzun havalarını en iyi icra eden mahalli sanatçısı idi. Onun söylediği gazeller de maalesef kendisi ile birlikte gitti. Yerinin doldurulması mümkün olmayan sanatçılarımızdandı. Yaptığı türkü programları ile Çırmıhtı'lı Hakkı baba hiç unutulur mu; son yıllara kadar okuduğu türküleriyle. Daha adını anamadığımız nice sanatçımız da yetişmiş ve her biri ayrı taht kurmuştur gönlümüzde.
Malatya, sadece sanatta değil, geçmişte yetiştirdiği Sadrazam ve Paşaların, Cumhuriyet döneminde de yetiştirdiği Cumhurbaşkanları ve Devlet adamları yanı sıra yetiştirdiği büyük işadamları ve sporcularıyla da ünlüdür. Ünlü olan sadece akıllıları mıdır? Malatya’nın, aklı evvelleri de meşhurdur. Malatya halkı onları da sevmiş ve bağrına basmıştır. Ya eski kulağı kesikler. Onlar da bu toprağın insanlarıdır.