Sonbahar-kış aylarının narenciye çeşitlerinden biri olan greyfurttan, ekşi lezzeti nedeniyle daha ziyade meyve suyu olarak yararlanılıyor. Özellikle sonbahar aylarının bir ısınan, bir soğuyan değişken hava koşullarından kendimizi koruyabilmek için, bağışıklığımızı kuvvetlendirecek C vitamini ve diğer bitkisel ürünler ile desteklemek akılcı olacaktır. Yapılan çalışmalar narenciyelerin içerisinde bulunan C vitamininin daha yüksek oranda emilebildiğini ortaya koyuyor. Greyfurt ise en yüksek C vitamini içeriğine sahip.
Greyfurt Suyunun İlaçlarla Etkileşimine Dikkat!
Meyve suyu ile birlikte ilaç içilmemesine dair en çok bilinen örnek “greyfurt suyu”. Bazı ilaçların, bilhassa kolesterol ilaçlarının (statinler) emilimini artırdığı, dolayısıyla ilaçların bazı yan etkilerinin belirginleştiği bildirilmektedir. Bu nedenle, bazı uzmanlar ilaçlardan en az 2 saat önce ve sonrasında greyfurt suyu içilmemesi gerektiğini, diğer bir kısım uzman ise greyfurt suyu bileşenlerinin vücutta uzun süre kaldığı için greyfurt suyu içilen dönemde ilaç kullanılmaması gerektiğini savunuyor. Bence bu ikinci grup önlem fazla abartılı, çünkü greyfurt suyu enzim üzerindeki etkisini bağırsak lümeninde gösterdiği için bu kadar uzun süre bağırsak lümeninde kalabilmesi mümkün değil. Yani alınan ilaçla arasında 2 saatlik bir süre bırakmak yeterli.
Greyfurt suyunun bu etkisinin başlıca nedeni, aldığımız ilaçların büyük bir kısmı sitokrom p450 adı verilen bir enzim grubu tarafından karaciğerimizde bir seri işlemlere tabi tutulmaktadır (metabolizma, emilim, atılım vd.). Greyfurt suyu bu enzimlerden biri üzerinde (CYP 3A4) baskılayıcı etkiye sahip olduğundan aldığımız ilaç işlemlere uğrayamamakta ve dolayısıyla yüksek miktarda emilerek zararlı etkiler gösterebilmektedir.
Peki ya diğer meyve suları? Onların da kullanılması riskli olabilir mi?
Yapılan çalışmalarda greyfurt suyu ile görülen bu etkileşmeye rağmen, yakın akrabaları olan “portakal suyu” ve “limon suyu” ile bu tip etkileşme görülmemiş. Yani CYP 3A üzerinde baskılayıcı etkileri bulunamamış. Diğer taraftan, son zamanların popüler meyve suyu olan “nar suyu” ‘nun da deney hayvanlarında greyfurt suyu gibi bu enzim üzerinde baskılayıcı etkisi tespit edilmiş.
Son yapılan bir çalışmada, deneysel olarak (in vitro) piyasada bulunan bazı meyve sularının CYP 3A üzerinde etkili olup olmadığı araştırılmış. Sonuç ilginç, bu enzimi baskılama kuvveti sırasıyla, greyfurt suyu > karadut suyu > beyaz üzüm suyu > nar suyu > böğürtlen suları olarak gözlenmiş. Buna karşılık havuç suyu, mandalina suyu, soya sütü, domates suyunun bu enzim üzerinde etkisi görülmemiş. Bu bulguların deneysel olması nedeniyle klinik olarak da incelenmeden kesin bir yorumda bulunmak hatalı olabilir. Ancak greyfurt suyu ve nar suyu üzerinde gözlenen bu deneysel bulguların, daha önce elde edilen klinik veriler ve deney hayvanları ile yürütülen çalışma sonuçları ile de paralellik göstermesi, karadut, böğürtlen ve üzüm suyunun da ilaçlar ile birlikte kullanılmasının riskli olabileceğini düşündürüyor.
Greyfurt suyu tansiyon kontrolünde yararlı olabilir
Greyfurt meyvesi suyu içerisindeki etkili bileşenlerinin, kuvvetli antioksi- dan özelliğe sahip flavonoitleri (naringin ve narirutin) olduğu düşünülüyor. Şüphesiz antioksidan etkili doğal ürünlerin en önemli uygulama alanlarının başında kalp ve damar hastalıkları geliyor. Bu bakımdan yeni sonuçlanan bir çalışmada, yüksek tansiyon hastalarında greyfurt suyu verilerek kan basıncındaki değişiklik izlenmiş.
Çalışma için seçilen kırk gönüllünün 20’si normal kan basıncı ve 20’si de yüksek kan basıncı değerlerine sahip. Hastalara gelişigüzel bir şekilde gruplandırılarak greyfurt suyu, portakal suyu, inek sütü ya da C vitamini ilave edilmiş bir meşrubat verilmiş. Belirli sürelerle yapılan kan basıncı ölçümlerinde greyfurt suyunun gerek hipertansiyon hastalarında ve gerekse normal kan basıncı olan gönüllülerde kan basıncını (diastolik ve sistolik) belirgin bir şekilde düşürdüğü gözlenmiş. Uygulanan diğer meyve suları ile karşılaştırıldığında greyfurt suyunun meydana getirdiği etkinin belirgin derecede daha yüksek olduğu tespit edilmiş. Bu çalışma yeterli sayıda gönüllü üzerinde yürütülmediğinden, tespit edilen sonuçların daha geniş hasta sayısı kullanılarak tekrarlanması gerekiyor. Bu arada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise, greyfurt suyunun hastaların kullandığı bazı ilaçlar ile (özellikle kolesterol ilaçları-statinler, kalp ritim bozukluğu ilaçları, erkeklerde sertleşme sorunu ilaçları-sildenafıl vb) etkileşmesi sonucu bu ilaçların daha yüksek oranda emilerek yan etki göstermesine yol açtığı biliniyor. Bu nedenle, ilaç kullanan hastaların greyfurt suyu içmeden önce güvenilir kaynaklarda yer alan uyarıları dikkatle izlemeleri gerekir. Kanımca, yüksek tansiyon hastalarında, tansiyon düşürücü ilaç kullanılmaya başlanmadan önce diyet ve idrar söktürücü ilaç uygulamaları sırasında greyfurt suyunun da birlikte verilmesi yararlı olabilir. Ancak hastada bu uygulama ile tansiyonu kontrol altına alınamıyorsa, tansiyon düşürücü ilaç verildiğinde greyfurt suyunun tedaviye destek olarak kullanılması riskli olabilir.
Kanserlerden koruyucu olarak greyfurt suyu
Yeni yayınlanan bir başka çalışmada, greyfurt suyu içerisinde yüksek oranda bulunan ve yukarıda belirttiğim gibi tansiyonun düşürülmesinde yararlı olduğu bildirilen naringin ve naringenin isimli flavonoitlerin, ağız kanserleri oluşumunu belirgin derecede azalttığı bildiriliyor. Deney hayvanları üzerinde yürütülen bu çalışmada, ağız kanserine yol açtığı bilinen kimyasal maddeler ile birlikte çeşitli narenciye meyvelerinde bulunan çeşitli flavonoitler uygulanmış. Portakal suyu ve mandalinada bulunan flavonoitler (hesperetin, neohes- peridin, tangeretin ve nobiletin) kanser gelişimini engelleyemezken, greyfurt- da bulunan naringin ve naringenin belirgin bir etki göstermiş.
Görüldüğü gibi greyfurt suyu son derece yararlı bir içecek, ancak etkili bileşenleri olan flavonoitlerin, vücutta ilaçları metabolize eden bazı enzimlerin miktarını azaltması nedeniyle ilaç kullanan hastalarda kullanılması sırasında dikkatli olunması gerekir. Ama herhangi bir ilaç kullanmıyorsanız ya da kullandığınız ilaçların greyfurt suyu ile olumsuz bir etkileşmesi bulunmadığını biliyorsanız “günde bir bardak greyfurt suyu için'
Prof. Dr. Erdem Yeşilada