Hz. Aişe (radıyallahuanh) anlatıyor: "Rasulullah (s.a.v.) buyurdular ki: "Humma (ateşli hastalık), cehennemin körüklerinden bir körüktür. Siz onu soğuk su ile kendinizden uzaklaştırın (soğutun)."1
Şerh: Humma bilfiil zarar veren garip (doğal olmayan) bir hararettir. Önce maddede olur sonra oradan bütün organları ateşlendirir. İlk taalluk ettiği/bağlandığı yer ruh olursa ona günlük humma denir. Çünkü çoğunlukla bir günde geçer. En fazla üç gün devam eder. Eğer başlangıçtaki bağlantısı hıltlar olursa buna “Afin Humması” denir. Eğer başlangıçtaki bağlantısı asli sert organlar olursa buna “Dîk Humması” denir. Bunları hummalar hakkındaki büyük kitabımızda açıkladık. Daha sonra onu ikinci ve üçüncü kitabımızda özetledik. Çoğunlukla günlük humma ve afin humması bedendeki galiz maddelerin olgunlaşmasına sebep olur. Bu maddeler sözü edilen hummalar olmadan neredeyse olgunlaşmaz. Diğer taraftan ilaçların ulaşmayacağı yerlerdeki tıkanıklıkların açılmasına sebep olurlar.
Yeni ve ilerlemiş ramed (göz iltihabı) hastalığını ise bu hummalar ilginç bir şekilde ve hızlıca iyileştirir. Bu tecrübe edilmiştir. Hummanın sıkışmış galiz hıltları olgunlaştırdığını ve kapalı menfezleri açtığını söylemiştik. Dolayısıyla bu iki soruna bağlı olan bütün hastalıkları ne kadar çok olurlarsa olsunlar iyileştirir. Hastalıkların çoğu bahsedilen iki sebeptendir (galiz hıltlar ve tıkalı menfezler). Eğer humma felç ve yüz felcinden sonra gelirse bu iki hastalığı iyileştirir. Bunu bize Hipokrat “Aforizmalar”ın- da öğretmiş, Galen de bu sözü açıklamıştır. Biz de Aforizmalar’a yazdığımız şerhte bunu açıkladık. Humma, bedendeki birikip atılmamış hıltlardan oluşan kasılmaları da iyileştirir.
Rub’ humması ise zor hastalıkların çoğunu iyileştirir. Özellikle Sara, Gut, Devâli (varis ve varikozel) ve Eklem ağrılarına iyi gelir. Uyuza, kaşıntıya ve teşennücten (kasılmalar) oluşan sivilcelere de iyi gelir. Sonra hummanın ardından kötü gıdalardan perhiz, faydalı ilaçlar kullanma ve latif gıdalar alma gelir. Bunların hepsi vücudun temizlenmesi, kötü maddelerinin ve pisliklerinin atılması ve kirlerden temizlenmesine yardımcı olur. Humma ateşin demire yaptığını bedene yapar. Bedenin atıkları demirin pası gibidir. Bu hadiste açıkça söylenen onun günahları temizlediğidir, çünkü yapılan kötü işlere ve hatalara kefaret olur. Kefaret, kefaret olunan şeyi (günahı) yok eder. Buna göre akli bir husus duyularla hissedilir bir hususa benzetilmiş olmaktadır. Hasta, ukbâyı (ahi- reti) hatırlar, geçmişte yaptıklarına pişman olur ve hatalarından istiğfar eder. Dolayısıyla günahsız melekler derecesinde olur.
Ömer ibn Hattab’tan rivayet olunduğuna göre Allah Rasulü şöyle buyurmuştur: Hastanın yanına girince ona sana dua etmesini söyle, onun duası meleklerin duası gibidir.”2
Rasulullah’ın “hummanın şiddeti cehennemin hararetinden- dir.” sözüne gelirsek, bu hadis içindeki “şiddeti” lafzıyla tenkitçilerin tenkitinden kurtulmuştur. Çünkü başka bir hadiste sadece “humma cehennemin hararetindendir.” şeklinde gelmiştir.3 Yemin olsun ki bütün hummaların su ile soğutulması caiz değildir. Su ile soğutulan hummalar sadece hastanın kuvvetinin güçlü olduğu, safra ve kanın galeyanda olup (kaynayıp) olgunlaşmak üzere oldukları, iç organlarda şişlik oluşturmayan yakıcı hummalardır. Galen, bu tür hummalarda şartlar uygunken, hasta kendine gelinceye kadar soğuk su uygulardı. îşte o vakit humma anında sakinleşir ve bulunduğu yerde iyileşirdi. Soğuk suyun (kullanılmasının) uygun olduğu türden olan hummaların çoğu Arapların memleketlerinde ve tabiatı sıcak ve kuru olan memleketlerde yaşayanlara gelir. Günlük hummalarda genelde iğtisal/ banyo yapma kullanılır ve bu şifa olur. Özellikle de istihsafiyye hummasında.4 Galenin bu hususta çok hikâyeleri ve geniş açıklamaları vardır. Yine bu meselede zamanındaki tabiplerle münazaraları vardır. Ortaya koyduğu hüccetlerle onlara galip gelmiştir. Tabiplerle eğlenirdi: şöyle ki o, hastaya dikkat eder, ona gıda verir sonra da işine gitmesini söylerdi. Tabipler ona (hastaya) gelir ve evinde bulmazlardı da hasta hakkındaki taksiratlarından ve hatalarından utanırlardı.
Tıbb-ı Nebevî - Abdüllatİf Bağdadî / Muhammet Uysal
-------------------------------------
1- İbn Mâce, Tıb, 19. Şuayb el-Arnaût hadisin isnadının sahih olduğunu ifade etmiştir. Albânî de hadisin sahih olduğu hükmünü vermiştir.
2- İbn Mâce, Cenâiz, 1.
3- Kitabın Arapça’sının tahkikini yapan Abdullah Kenûn buraya şöyle bir not düşmüştür: Bu hadis îbn Mâce’nin îbn Ömer’den rivayet ettiği bir hadistir. Geçen hadisten sonra bunu koymuştur. Görünen o ki şerh bu hadise göre yapılmıştır. Berzali ise metne Hz. Aişe’nin hadisini koyup îbn Ömer’in hadisini terk etmiştir. Kitâbul-Er- baîn et-Tıbbiyye, s.16.
4- Bu ateşli hastalıkta insanın ateşle birlikte yüzü ve gözü şişer. (çev.)