Doğa, bağışıklık sistemi üzerinde etkili olabilen zengin seçenekler sunmaktadır. Bu seçenekler arasında “beta-glukan” önemli bir yer tutmaktadır. Beta-glukanların bağışıklık sistemini kuvvetli uyarıcı özelliklerinin yanı sıra kanser, mikrobiyal enfeksiyonlar, diyabet ve yüksek kolesterol tedavisinde etkili olabileceğini ortaya koyan çok sayıda bilimsel çalışma bulunmaktadır. Bağışıklık sistemi üzerindeki etkisi vücudun kendi savunma elemanlarının uyarılması suretiyledir. Bu bakımdan sık sık soğuk algınlığı ya da gribe yakalananlar, yoğun ve stresli çalışma temposu olan kişiler ve bilhassa 40’lı yaşların üzerinde olanlar tarafından kullanılması sağlığın korunması bakımından yararlı olabilmektedir. 6 yaş üzeri çocuklarda da düşük miktarlarda kullanılması önerilmektedir. Ancak bağışıklık sistemi yetersizliğine bağlı hastalığı olan kişilerde, hekim önermedikçe kullanılmaması yerinde olacaktır.
Beta-glukanlar doğada yaygın olarak bulunan bir madde grubudur. Tahıllarda, bilhassa yulafta bol miktarda bulunur. Suda çözünen lif yapısında olup kalınbağırsaklarda şişerek kitle oluşturmakta, safra ve yağları emerek kolesterolün kana karışmasını engellemekte ve dolayısıyla da kolesterolün düşmesini sağlamaktadır. Bu nedenle, sağlığın korunması için beta-glukan taşıyan yulaf ürünlerinin kullanılması, Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) gibi resmi sağlık kurumlan tarafından da vurgulanmaktadır. Beta-glukanların bir başka kaynağı ise mantar ve mayaların hücre duvarıdır. Mesela, bağışıklık sistemini uyarıcı ve kanser tedavisinde yararları ile bilinen, Japonya ve Çin gibi Uzakdoğu ülkelerinin ünlü “shiitake mantarı”nın (Lentinus edodes) etkili bileşenleri olan lentinanlar da beta-glukan yapısındadır. Bu madde Japonya’da mide ve kolon kanserlerinin tedavisinde klinik olarak denenmek üzere onay almıştır. Uzakdoğuda ölümsüzlük mantarı olarak bilinen “kırmızı reishi”nin (Ganoderma lucidum) de temel etkinli bileşeni beta-glukandır. Ülkemizde ilaç halinde eczanelerde bulunan beta-glukan, bildiğimiz ekmek mayasının (Saccharomyces cerevisiae) hücre duvarından elde edilerek saflaştırılmıştır.
Beta-glukanlar farklı kaynaklarda, farklı molekül büyüklüğüne sahip yapılardadır. Temel yapı olarak 1-3 bağlı beta-glikoz birimlerinden meydana gelmektedir. Yapılan çalışmalar, tıbbi etki bakımından 1-3 bağlı ana yapıya belirli aralıklarla 1-6 beta-glikoz bağlanması ile daha etkili olduğunu, daha ileri saflaştırma ile 1-6 bağlı olanların, bağışıklık sistemi üzerinde en yüksek etkiye sahip olduğunu ortaya koymuştur. Diğer taraftan, yeterince saflaştırılmamış beta-glukan özütlerinde bulunan proteinlerin, hassas kişilerde alerjiye yol açabileceği bildirilmektedir. Ancak saflaştırılmış beta-glukanlar ağız yoluyla uygulandığında herhangi bir olumsuz etki gözlenmemiştir. Bu bakımdan tedavide kullanılacak ürünlerin yüksek saflıkta olması hem daha yüksek bir etkinlik, hem de güvenilirliği bakımından önemli bir husustur. Bu özelliklere sahip beta-glukanların ilaç statüsünde olduğunu ve eczanelerden alınması gerektiğini unutmamak gerekir. Yapısının beta-glikoz birimlerinden oluştuğuna bakıp da şeker hastalarının kan şekerini yükselteceği şeklinde bir endişeye kapılmasına gerek yok. Çünkü beta-glukanın glisemik indeksi düşüktür ve yukarıda da belirttiğim gibi, tam tersi yani kan şekerini düşürücü etkisi bulunmaktadır.
ÖNERİLER / UYARILAR
Beta-glukan tableti satın alırken etiketinde nelere dikkat edilmeli?
Eczanelerde Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış beta-glukan taşıyan ürün bulunuyor. 1 O miligramlık kapsüller halinde pazarlanmış.
Hangi sıklıkta ve ne miktarda kullanılmalı?
Bağışıklık sistemini desteklemek için sonbahar ve kış mevsimlerine girerken, 45 gün süresince günde 1 -2 kapsüllük kürler uygulanması yeterlidir. Kanser tedavisinde önerilebilecek 50 miligramlık ambalajları eczanelerde bulunmaktadır. Kırmızı reishi mantarı ürünlerini kesinlikle internetten satın almayınız, eczanelerden kalitesine güvenilir ürünleri satın almalıdır. Beta-glukanın suda güç çözünmesi nedeniyle kırmızı reishi ile çay hazırlanmasında uygun yöntem seçilmelidir. Aksi takdirde beta-glukan yeterli miktarda alınamaz.
Prof. Dr. Erdem Yeşilada