Medine’nin Bakī‘ veya Bakīu’l-garkad adı verilen bu mezarlığı, şehrin güneydoğusunda Mescid-i Nebevî’nin yakınında, Kanûnî Sultan Süleyman devrinde yapılmış ve günümüzde yıkılmış olan kale duvarlarının dışında bulunmaktadır. Eskiden buraya Bakī‘ kapısından geçilirken bugün Mescid-i Nebevî ile arasında bina kalmamıştır.
Hz. Peygamber tarafından mezarlık olarak kullanılmasına karar verilmeden önce Bakī‘ “garkad” adı verilen bir tür çalılıkla kaplı bir yerdi. Resûl-i Ekrem ashabından vefat edenlerin defnedilmesi için bir yer arayarak Bakī‘ mevkiini mezarlık olarak kararlaştırdı. Türkler arasında daha çok Cennetü’l-bakī‘ adıyla meşhur olan bu mezarlığa muhacirlerden ilk defnedilen Osman b. Maz‘ûn’dur. Peygamberimizin sütkardeşidir. Hz. Peygamber onun baş ve ayak uçlarına kendi getirdiği iki taşı koydu; sonra da, “Bu âhirete ilk gidenimizdir” diyerek buraya Revhâ adını verdi. Daha sonra vefat eden bir kimsenin nereye defnedileceği sorulduğu zaman Hz. Peygamber, “Âhirete ilk gidenimiz olan Osman b. Maz‘ûn’un yanına” buyururdu. Ensardan Bakī‘a ilk defnedilen ise Es‘ad b. Zürâre’dir. Efendimiz zaman zaman bu kabristanı ziyaret ederek burada bulunanlar için dua ederdi.
Hz. Osman (r.a.) başlangıçta Cennet’ül-Baki dışında bir yere defnedilmiş fakat zamanla genişleyen mezarlık onuda içine almıştır. Bu kabristanın ziyaret edilmesi müstahap görülmüştür.
Medine’de Peygamberimizin kabr-i şerifinden hemen sonra ziyaret edilmesi bir edep olmuştur. Cennet’ül-Baki’ye 10.000 civarında sahabenin defnedildiği bildirilmektedir. Burada çok önemli bir ders vardır. Sayıları yaklaşık 110 bin civarında olan ashab-ı kiram efendilerimizden sadece 10 bin tanesi burada medfundur. Ya diğerleri..! Her biri tebliğ, cihad, irşad ve din eğitimi için yeryüzüne dağılıp gitmişlerdir. Orta Asya’dan-İstanbul’a, Kuzey Afrikadan- Uzak Doğu’ya, Allah’ın adını yüceltmek, can verip şân almak için yurtlarını, rahatlarını terk etmişlerdir. (Allah kendilerinden razı olsun şefaatlerine nail eylesin)
Mescid-i Nebevi tarafındaki girişte hemen sağ tarafta belli belirsiz iki mezardan birisi Hz. Fatımat-üz Zehra validemize ait iken, solundaki ise Efendimizin amcası Hz. Abbas’a aittir. Hemen doğusunda ise Hz. Ali’nin oğlu, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin’in oğlu Zeynel Abidin, Zeynel Abidin’in oğlu Muham- med Bakır (r.a.) ve onun oğlu Caferi Sadık’ın kabirleri vardır.
Efendimizin kızları Zeynep, Rukiye ve Ümmü Gülsüm’ün kabirleri ise Hz. Abbas’ın kabrinin sonunda yer alıyor. Peygamber Efendimizin kızlarına ait mezarların sol kısmında, yani kuzeyinde ise Hz. Aişe, Hafsa, Sevde, Zeynep binti Cahş, Ümmü Habibe, Ümmü Seleme, Cuveyriye ve Safiye validelerimiz medfun bulunuyorlar. Bunların solundaki iki dikdörtgeni andıran bölümde ise Efendimizin sütkardeşi Süfyan Bin Harise ve Hz. Ali’nin kardeşi Akil (r.a.) yatıyor.
Giriş kapısının önündeki patikayı takip edip mezarlığın ortasına vardığımızda diğer mezarlara göre, biriketlerle çevrilmiş ve dikdörtgen bir mezarı gösteren yapı ise, Hz. Osman Bin Affan (r.a.) aittir. Solundaki, yani kuzeyindeki yolun solunda yer alan yerde ise Peygamber Efendimizin sütannesi Halime-i Sadiyye validemiz medfundur.
Giriş kapısının solunda ise Abdulmuttalib’in kızları yani Efendimizin halaları Safiye, Atika ve Ümmü Benun yer almakta, az ilerisinde iki yol ayırımında ise Şeyhül Kurra Nafi ve Maliki mezhebinin kurucusu İmam Malik medfundur. Daha ilerisinde (doğusunda) 18 aylıkken vefat eden Efendimizin oğlu İbrahim yatmaktadır. Ve daha nice şehidler gaziler sa-habiler, veliler, ömrü Allah yolunda cihatla geçen Kafkas Kartalı Şeyh Şamil, yakındönem gönül insanlarından m. Sami Ramazanoğlu, Ali Ulvi Kurucu gibi zat-ı muhteremler bu baki cennet şehrinde medfundurlar.
Cennetü’l-Baki’deki medfun olanlardan bazıları:
Hz.İbrahim (Peygamberimizin (s.a.v.) oğlu)
Hz.Abbas (Peygamberimizin (s.a.v.) amcası)
Hz.Fatıma (Peygamberimizin (s.a.v.) kızı)
Hz.Hasan (Peygamberimizin (s.a.v.) torunu)
Hz.Osman (Peygamberimizin (s.a.v.) damadı ve halife)
Hz.Zeynel Abidin (dördüncü imam)
Hz.Muhammed Bakır (beşinci imam)
Hz.Cafer-i Sadık (altıncı imam)
Hz.Aişe (Peygamberimizin (s.a.v.) hanımı)
Hz.Zeyneb binti Huzeyme (Peygamberimizin (s.a.v.) hanımı)
Hz.Zeyneb binti Cahş (Peygamberimizin (s.a.v.) hanımı)
Hz.Reyhane (Peygamberimizin (s.a.v.) hanımı)
Hz.Mariya (Peygamberimizin (s.a.v.) hanımı)
Hz.Sevde (Peygamberimizin (s.a.v.) hanımı)
Hz.Ümmü Seleme (Peygamberimizin (s.a.v.) hanımı)
Hz.Ümmü Habibe (Peygamberimizin (s.a.v.) hanımı)
Hz.Safiye (Peygamberimizin (s.a.v.) hanımı)
Hz.Halime (Peygamberimizin (s.a.v.) süt annesi)
Hz.Safiye (Peygamberimizin (s.a.v.) halası)
Hz.Akika (Peygamberimizin (s.a.v.) halası)
Hz.Fatıma bin Esed (Hz.Ali’nin annesi)
Hz.Ümmü Gülsüm (Peygamberimizin (s.a.v.) kızı)
Hz.Rukiye (Peygamberimizin (s.a.v.) kızı)
Hz.Zeyneb (Peygamberimizin (s.a.v.) kızı)
Hz.Süfyan bin Haris (Peygamberimizin (s.a.v.) sütkardeşi)
Hz.Akil bin Ebu Talib (Hz.Ali’nin kardeşi)
Uhud Şehidleri
Harre Şehidleri
Hz.Ebu Said el-Hudri
Hz.Osman bin Maz’un
Hz.Süfyan bin el-Haris
Hz.Abdurrahman bin Avf
Hz.Sa’d bin Mu’az
Hz.Ubeyy bin Ka’b
Hz.Muhammed bin el-Hanefiye (Hz.Ali’nin oğlu)
Hz.Es’ad bin Zürara el-Hazreci
Hz.Muhammed bin Mesleme
Hz.Useyd bin Hudayr
Hz.Huveytab bin Uzza
Hz.Malik bin Teyyihan Ebu’l-Heysem
Hz.Zeyd bin Sehl
Hz.Zeyd bin Sabit
Hz.Ali’nin bazı torunları
Hz.Ebu Huzeyfe
Hz.Mikdad bin el-Esved
Hz.Malik el-Eşter
Hz.Malik bin Nuveyra
Hz.Zeyd bin el-Erkam
Hz.Cafer bin el-Hasan
Hz.Ebu Dücane el-Ensari
Hz.Abdullah bin Selam
Hz.Ebu Hureyre
Hz.Ebu Said es-Sa’idi
Hz.Rukane bin Abd Yezid
Hz.Katade bin en-Nu’man
Hz.Ümmü Rumman
Hz.Erva binti Kerir (Hz.Osman’ın annesi)
Hz.Cubeyr bin Mut’im
Hz.İmam Musa Kazım’ın bazı evlatları
Hz.Cafer-i Sadık’ın bazı torunları
Hz.Muhammed bin Ali Bakır’ın bazı evlatları
Hz.İmam Malik (Maliki mezhebinin imamı)
Hz.İmam Nafi (Şeyhü’l-Kurra)
Allah Onlardan Razı Olsun. Ruhlarına Fatihalar Hediye edelim İnşallah.
Bünyamin Albayrak