Son Dakika

Şeyh Fahrettin Arnasi'nin "Keşfu'l-Ğıtâ Hâşiyetu İmtihâni'l-Ezkiyâ" Eseri

bu eser, İmtihâni'l-Ezkiyâ adlı eserin haşiyesidir. “Zekileri İmtihan Etmek” anlamındaki “İmtihâni'l-Ezkiyâ”, Nahiv ilmi ile ilgili olup, Molla Fahreddin “Keşfu'l-Ğıtâ” yani perdeyi kaldıran adını verdiği eserini yazarak “İmtihâni'l-Ezkiyâ’nın zor yerlerini açıklamış, böylece eserden yararlanılmayı kolay hale getirmiştir.

BİLİM TEKNOLOJİ 09.10.2021, 23:01 09.10.2021, 23:13 Ramazan Peri
Şeyh Fahrettin Arnasi'nin "Keşfu'l-Ğıtâ Hâşiyetu İmtihâni'l-Ezkiyâ" Eseri

İsminden de anlaşıldığı gibi bu eser, İmtihâni'l-Ezkiyâ adlı eserin haşiyesidir. “Zekileri İmtihan Etmek” anlamındaki “İmtihâni'l-Ezkiyâ”, Nahiv ilmi ile ilgili olup meşhur Osmanlı ulemasından olan ve Birgivî lakabı ile tanınan Muhammed b. Pîr Ali (v. 981/1573) nin, Kâdı Beyzâvî'ye ait Lubâbu'l-Elbâb adlı eser üzerine yazdığı bir şerhtir. Lubabu'l-Elbâb ise, İbn Hacib (v. 646/1248) tarafından telif edilen meşhur nahiv kitabı el-Kâfiye’nin özetidir. İmtihâni'l-Ezkiyâ, özetin özeti niteliğindeki Lubâbu'lElbâb’ı açıklamakta, gereken bilgileri ilave etmekte, örnekler vererek konuyu zenginleştirmekte, böylece anlaşılması zor olan bu eserin daha iyi anlaşılmasını sağlamaktadır. Ancak imam Birgivî, eserlerini genelde çekici ve kolay anlaşılır bir üslupla yazdığı halde bu eserin birçok yerinde bu ilkesini bozmuş ve eserin ismine uygun olarak zekâsıyla temayüz etmiş olanları imtihan edercesine derin konulara değinmiş ve bu konuları da anlaşılması zor ibarelerle ifade etmiştir.

Medreselerde belli seviyeye gelmiş ilim talebeleri, İmtihâni'l-Ezkiyâ’daki bu zor yerleri belirleyerek yeri geldikçe rakiplerine soruyor ve onları susturarak kendilerine üstünlük sağlamaya çalışıyorlardı. İmtihâni'l-Ezkiyâ’nın o kadar zor ibareleri vardır ki her hoca bu ibareleri çözemiyor ve okutamıyordu. Bu eseri, ancak Molla Fahreddin gibi belli başlı âlimler okutabiliyordu. İşte Molla Fahreddin “Keşfu'l-Ğıtâ” yani perdeyi kaldıran adını verdiği eserini yazarak “İmtihâni'l-Ezkiyâ’nın zor yerlerini açıklamış, böylece eserden yararlanılmayı kolay hale getirmiştir. Nitekim kendisi eserin başında şunları söylemektedir.

"هذا ما اشتدّت إليه حاجة المتفهمين لامتحان الأذكياء من حواش نفيسة تكشف عنه الغطاء فتراه العيون

حتى العين العوراء وتدنى ثمراته فتناوله الايدى حتى اليد الشلاء"

“İşte bunlar, İmtihanu'l-Ezkiya’yı anlamak isteyenlerin şiddetle ihtiyaç duydukları nefis haşiyelerdir. Bunlar, adı geçen eserden perdeyi öyle kaldırıyor ki artık onu kör olanlar dâhil bütün gözler görebilir, meyvelerini öyle yaklaştırıyor ki felç olanlar dâhil bütün eller onlara ulaşabilir.”

Keşfu'l-Ğıtâ da, müstakil bir eser değil, haşiye olduğu için onu da İmtihânu'l Ezkiyâ ve Lubbu'l-Elbab ile birlikte bir bütün olarak değerlendirmek gerekir. Bu eserler bir bütün olarak hemen hemen nahvin bütün konularını içermektedir. Kelimenin tanımı ile başlayan eser, fiil ve ismin özelliklerini, i'rab çeşitlerini, marfuât ve mansubât kısımlarını ihtiva etmekte “nida” konusunu açıklamakla son bulmaktadır. Molla Fahreddin, rabbinin ارجعى الى ربك nidasına uyarak dar-ı bekaya irtihal ettiği için yazdığı son konu başlığı da Münâdâ olmuştur.

Eserin başında, Prof. Dr. Ahmed Turan Arslan'ın İmtihânu'l-Ezkiyâ ve haşiyeleri ile ilgili bir değerlendirmesi ile Yahya Abdurrahman el-Abbasi'nin “Keşfu'l-Ğıtâ” ile ilgili bir takrizi bulunmaktadır. Eser, büyük boy 436 sayfadan ibaret olup 2006 yılında Hanefiyye Matbaası-İstanbul’da basılmıştır.

Muhammed Latif ALTUN

Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı

#Molla Fahrettin #Şeyh Fahrettin Arnasi #Şeyh Fahrettin #Molla Fahrettin Arnasi #KeşfulĞıtâ Hâşiyetu İmtihânilEzkiyâ #Zekileri İmtihan Etmek #KeşfulĞıtâ
Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 25 Nisan 2024
İmsak 04:27
Güneş 06:03
Öğle 13:07
İkindi 16:55
Akşam 20:01
Yatsı 21:31
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 33 90
2. Fenerbahçe 33 86
3. Trabzonspor 33 55
4. Beşiktaş 33 51
5. Başakşehir 33 49
6. Rizespor 33 48
7. Kasımpasa 33 46
8. Antalyaspor 33 45
9. Alanyaspor 33 45
10. Sivasspor 33 45
11. A.Demirspor 33 41
12. Samsunspor 33 39
13. Ankaragücü 33 37
14. Kayserispor 33 37
15. Konyaspor 33 36
16. Gaziantep FK 33 34
17. Hatayspor 33 33
18. Karagümrük 33 33
19. Pendikspor 33 30
20. İstanbulspor 33 16
Takımlar O P
1. Eyüpspor 31 69
2. Göztepe 31 63
3. Ahlatçı Çorum FK 31 55
4. Sakaryaspor 31 54
5. Bodrumspor 31 52
6. Kocaelispor 31 52
7. Bandırmaspor 31 47
8. Boluspor 31 47
9. Gençlerbirliği 31 47
10. Erzurumspor 31 42
11. Ümraniye 31 37
12. Manisa FK 31 36
13. Keçiörengücü 31 36
14. Şanlıurfaspor 31 34
15. Tuzlaspor 31 33
16. Adanaspor 31 32
17. Altay 31 15
18. Giresunspor 31 7
Takımlar O P
1. Arsenal 34 77
2. Liverpool 34 74
3. M.City 32 73
4. Aston Villa 34 66
5. Tottenham 32 60
6. M. United 33 53
7. Newcastle 33 50
8. West Ham United 34 48
9. Chelsea 32 47
10. Bournemouth 34 45
11. Brighton 32 44
12. Wolves 34 43
13. Fulham 34 42
14. Crystal Palace 34 39
15. Brentford 34 35
16. Everton 34 33
17. Nottingham Forest 34 26
18. Luton Town 34 25
19. Burnley 34 23
20. Sheffield United 34 16
Takımlar O P
1. Real Madrid 32 81
2. Barcelona 32 70
3. Girona 32 68
4. Atletico Madrid 32 61
5. Athletic Bilbao 32 58
6. Real Sociedad 32 51
7. Real Betis 32 48
8. Valencia 32 47
9. Villarreal 32 42
10. Getafe 32 40
11. Osasuna 32 39
12. Sevilla 32 37
13. Las Palmas 32 38
14. Deportivo Alaves 32 35
15. Rayo Vallecano 32 34
16. Mallorca 32 31
17. Celta Vigo 32 31
18. Cadiz 32 25
19. Granada 32 18
20. Almeria 32 14
Günün Karikatürü Tümü
Filistinde_Çizilen_Karikatür