Şeyh Fahrettin El-Arnasi'nin "Dürretu’s-Sadef fî Beyâni Asnâfi’l-Harf" Eseri

Eserin adının anlamı, "Harf Çeşitlerine Dair İnciyi Saran Sedef " şeklindedir. Adından da anlaşıldığı gibi eser, harfin çeşitlerini, manalarını ve görevlerini açıklamaktadır. Molla Fahreddin tarafından kısa ve öz bir şekilde kaleme alınan ve haşiyelerle açıklanan bu değerli eserin tanıtmaya çalışacağız.

BİLİM TEKNOLOJİ 01.10.2021, 23:25 02.10.2021, 00:23 Ramazan Peri
Şeyh Fahrettin El-Arnasi'nin "Dürretu’s-Sadef fî Beyâni Asnâfi’l-Harf" Eseri

Eserin adının anlamı, "Harf Çeşitlerine Dair İnciyi Saran Sedef " şeklindedir. Adından da anlaşıldığı gibi eser, harfin çeşitlerini, manalarını ve görevlerini açıklamaktadır. Öncelikle Molla Fahreddin'in, neden sadece harfleri konu alan müstakil bir eser yazdığını anlamak için Arapça’da ki "harf" kavramını açıklamak gerekir: Harf, sözlükte taraf manasına gelmektedir. Terim manası ise, tek başına bir manaya delalet etmeyen kelimeye denir. Onun için her zaman, isim ve fiil ile kullanılmaktadır.[1]

Arapça dışındaki dillerde "Harf" kavramı, sadece bildiğimiz hece harfleri için kullanılır. Bunlar, kelimeyi oluşturan harflerdir. Örneğin "kitap" kelimesindeki "k" harfi bir hece harfidir. Arapça’da ise, harfler, "hece harfleri" ve "maânî harfleri" olmak üzere iki kısma ayrılır: Hece harfleri, yine kelimeyi oluşturan harflerden ibarettir. Bunlar 29 harftir. Hece harfleri, bir anlam ifade etmemekte, sadece kelimeleri oluşturmaya yaramakta, dolayısıyla bunların sadece mahreçleri üzerinde durulmaktadır. Maâni harflerine gelince bunlar, Arapça’ya mahsus olan harflerdir. Bu harfler Arapça’nın dışındaki dillerde bulunmamakta ya da harf kavramıyla değil başka kavramlarla ifade edilmektedir.

Maânî harflerinin her biri farklı bir anlam taşımakta, bazıları ise, birkaç anlamda kullanılmaktadır. Bu itibarla maânî harfleri, Arapça'da son derece önemli bir yer işgal etmektedir. Ancak bu harfler, önemli oldukları kadar da karmaşıktırlar. İşte Molla Fahreddin, son derece önemli ancak bir o kadar da karmaşık olan bu harflerle ilgili müstakil bir eser yazma ve bunları detaylı bir şekilde açıklama ihtiyacını duymuştur. Büyük bir araştırma ve emeğin ürünü olan bu değerli eserin, ilahiyat fakülteleri ve İmam-Hatip liselerinde ders kitabı olarak okutulmasının yararlı olacağına inanıyoruz.

Sadece meânî harflerini inceleyen bu eserde, bazıları ihtilaflı olmakla birlikte

101 harf 24 grup şeklinde zikredilmiştir. Ancak bazen aynı harf birden fazla grup içerisinde geçmektedir ki bu durumu dikkate aldığımızda belirttiğimiz 101 rakamı şekil olarak daha az bir sayıya düşmektedir. Mesela vav (و ) harfi hem cerr hem atıf harfi olarak geçmektedir.

"İzafe Harfleri/cerr harfleri" ni açıklayarak başlayan eserde, sırasıyla Muşebbehun bil'l-fi'l, nefiy, tenbih, nidâ, tastik ve îcab, istisnâ, hitâp, sılâ, tefsir, masdâr, tahdîd, takrîb, istikbâl, istifhâm, şart, vasliyye, ta'lîl, red', te'nîs, te'kîd, sekt harfleri yer almakta ve eser, tenvini açıklamakla son bulmaktadır.

Harf konusu, genellikle nahiv kitaplarının sonunda "Bâbü’l-Harf" başlığı altında bir bölüm olarak zikredilir. Müstakil eser olarak yazılmaz. Bundan dolayı nahiv ilminde sadece harfleri ele alan eser sayısı çok azdır.[2] Günümüz medreselerinde harfle alakalı olarak en fazla kullanılan kitap, İbn Hişâm’ın[3] Muğni’l-Lebîb adlı kıtabıdır. Ancak bu kitap çok uzun olduğu için, medreseye yeni başlayanlar bu kitabı okumakta zorlanmaktadırlar.

Molla Fahreddin tarafından kısa ve öz bir şekilde kaleme alınan ve haşiyelerle açıklanan bu değerli eserin birinci baskısı Şam’da, ikinci baskısı da 2007’de Dârü’lHanefiyye-İstanbul’da basılmıştır.[4]

Muhammed Latif ALTUN

Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı

-------------------------------

[1] el-Arnâsî, Molla Fahreddin, Dürretu’s-Sedef fî Beyâni Asnâfi’l-Harf, s. 5.

[2] Bunlardan bazıları şunlardır: Zeccâcî’nin (v. 337/949) Hurufu’l-Meanî ve’s-Sıfât’ı, Rummâni Ebü’l-Hasan’in (v. 384/994) Menâzilü’l-Hurûf ve Meani’l-Hurûf’u, İbn Ümmi Kasım el-Murâdî’nin (v. 749/1348) el-Cinâd’ü-Dânî fî Hurufi’l-Maânî’si.

[3] İbn Hişâm, Cemâluddîn, Abdullah b. Yusuf b. Ahmed b. Abdullah b. Yusuf Ebu Muhammed (v. 761/1360).

[4] Molla Fahreddin’in eserleriyle ilgili Abdulkerim Ünalan'ın, 7-9 Eylül 2007 tarihinde düzenlenen "Uluslararası İbrahim Hakkı Ve Siirt Uleması Sempozyumu" nda sunduğu "Molla Fahreddin Batmanî ve İlmî Kişiliği" adlı tebliğinden yararlanılmıştır.

Yorumlar (0)
Namaz Vakti 03 Aralık 2023
İmsak 06:33
Güneş 08:04
Öğle 12:59
İkindi 15:22
Akşam 17:43
Yatsı 19:09
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 14 37
2. Fenerbahçe 13 34
3. Kayserispor 14 26
4. Beşiktaş 14 25
5. A.Demirspor 14 23
6. Trabzonspor 14 23
7. Kasımpasa 14 21
8. Rizespor 14 21
9. Antalyaspor 14 20
10. Ankaragücü 14 19
11. Hatayspor 14 18
12. Karagümrük 14 17
13. Sivasspor 13 15
14. Gaziantep FK 14 15
15. Konyaspor 14 14
16. Pendikspor 14 13
17. Başakşehir 14 12
18. Samsunspor 14 11
19. Alanyaspor 14 11
20. İstanbulspor 14 8
Takımlar O P
1. Eyüpspor 14 36
2. Kocaelispor 14 29
3. Bandırmaspor 14 26
4. Göztepe 14 26
5. Bodrumspor 14 24
6. Gençlerbirliği 14 24
7. Sakaryaspor 14 23
8. Ahlatçı Çorum FK 14 20
9. Keçiörengücü 14 19
10. Erzurumspor 14 18
11. Manisa FK 14 17
12. Boluspor 14 16
13. Ümraniye 14 15
14. Adanaspor 14 15
15. Şanlıurfaspor 14 14
16. Pendikspor 0 0
17. Tuzlaspor 14 12
18. Giresunspor 14 9
19. Altay 14 5
Takımlar O P
1. Arsenal 14 33
2. Liverpool 14 31
3. M.City 14 30
4. Aston Villa 14 29
5. Tottenham 14 27
6. Newcastle 14 26
7. M. United 14 24
8. Brighton 14 22
9. West Ham United 14 21
10. Chelsea 14 19
11. Brentford 14 19
12. Crystal Palace 14 16
13. Wolves 14 15
14. Fulham 14 15
15. Nottingham Forest 14 13
16. Bournemouth 14 13
17. Luton Town 14 9
18. Everton 14 7
19. Burnley 14 7
20. Sheffield United 14 5
Takımlar O P
1. Real Madrid 15 38
2. Girona 15 38
3. Atletico Madrid 13 31
4. Barcelona 14 31
5. Athletic Bilbao 15 28
6. Real Sociedad 15 26
7. Real Betis 15 25
8. Las Palmas 15 21
9. Valencia 15 19
10. Getafe 15 19
11. Rayo Vallecano 15 19
12. Deportivo Alaves 15 16
13. Villarreal 14 15
14. Osasuna 15 15
15. Sevilla 13 12
16. Mallorca 15 11
17. Cadiz 14 11
18. Celta Vigo 14 8
19. Granada 15 7
20. Almeria 15 4
Günün Karikatürü Tümü