Şeyh Fahrettin El-Arnasi'nin "Dürretu’s-Sadef fî Beyâni Asnâfi’l-Harf" Eseri

Eserin adının anlamı, "Harf Çeşitlerine Dair İnciyi Saran Sedef " şeklindedir. Adından da anlaşıldığı gibi eser, harfin çeşitlerini, manalarını ve görevlerini açıklamaktadır. Molla Fahreddin tarafından kısa ve öz bir şekilde kaleme alınan ve haşiyelerle açıklanan bu değerli eserin tanıtmaya çalışacağız.

BİLİM TEKNOLOJİ 01.10.2021, 23:25 02.10.2021, 00:23 Ramazan Peri
Şeyh Fahrettin El-Arnasi'nin "Dürretu’s-Sadef fî Beyâni Asnâfi’l-Harf" Eseri

Eserin adının anlamı, "Harf Çeşitlerine Dair İnciyi Saran Sedef " şeklindedir. Adından da anlaşıldığı gibi eser, harfin çeşitlerini, manalarını ve görevlerini açıklamaktadır. Öncelikle Molla Fahreddin'in, neden sadece harfleri konu alan müstakil bir eser yazdığını anlamak için Arapça’da ki "harf" kavramını açıklamak gerekir: Harf, sözlükte taraf manasına gelmektedir. Terim manası ise, tek başına bir manaya delalet etmeyen kelimeye denir. Onun için her zaman, isim ve fiil ile kullanılmaktadır.[1]

Arapça dışındaki dillerde "Harf" kavramı, sadece bildiğimiz hece harfleri için kullanılır. Bunlar, kelimeyi oluşturan harflerdir. Örneğin "kitap" kelimesindeki "k" harfi bir hece harfidir. Arapça’da ise, harfler, "hece harfleri" ve "maânî harfleri" olmak üzere iki kısma ayrılır: Hece harfleri, yine kelimeyi oluşturan harflerden ibarettir. Bunlar 29 harftir. Hece harfleri, bir anlam ifade etmemekte, sadece kelimeleri oluşturmaya yaramakta, dolayısıyla bunların sadece mahreçleri üzerinde durulmaktadır. Maâni harflerine gelince bunlar, Arapça’ya mahsus olan harflerdir. Bu harfler Arapça’nın dışındaki dillerde bulunmamakta ya da harf kavramıyla değil başka kavramlarla ifade edilmektedir.

Maânî harflerinin her biri farklı bir anlam taşımakta, bazıları ise, birkaç anlamda kullanılmaktadır. Bu itibarla maânî harfleri, Arapça'da son derece önemli bir yer işgal etmektedir. Ancak bu harfler, önemli oldukları kadar da karmaşıktırlar. İşte Molla Fahreddin, son derece önemli ancak bir o kadar da karmaşık olan bu harflerle ilgili müstakil bir eser yazma ve bunları detaylı bir şekilde açıklama ihtiyacını duymuştur. Büyük bir araştırma ve emeğin ürünü olan bu değerli eserin, ilahiyat fakülteleri ve İmam-Hatip liselerinde ders kitabı olarak okutulmasının yararlı olacağına inanıyoruz.

Sadece meânî harflerini inceleyen bu eserde, bazıları ihtilaflı olmakla birlikte

101 harf 24 grup şeklinde zikredilmiştir. Ancak bazen aynı harf birden fazla grup içerisinde geçmektedir ki bu durumu dikkate aldığımızda belirttiğimiz 101 rakamı şekil olarak daha az bir sayıya düşmektedir. Mesela vav (و ) harfi hem cerr hem atıf harfi olarak geçmektedir.

"İzafe Harfleri/cerr harfleri" ni açıklayarak başlayan eserde, sırasıyla Muşebbehun bil'l-fi'l, nefiy, tenbih, nidâ, tastik ve îcab, istisnâ, hitâp, sılâ, tefsir, masdâr, tahdîd, takrîb, istikbâl, istifhâm, şart, vasliyye, ta'lîl, red', te'nîs, te'kîd, sekt harfleri yer almakta ve eser, tenvini açıklamakla son bulmaktadır.

Harf konusu, genellikle nahiv kitaplarının sonunda "Bâbü’l-Harf" başlığı altında bir bölüm olarak zikredilir. Müstakil eser olarak yazılmaz. Bundan dolayı nahiv ilminde sadece harfleri ele alan eser sayısı çok azdır.[2] Günümüz medreselerinde harfle alakalı olarak en fazla kullanılan kitap, İbn Hişâm’ın[3] Muğni’l-Lebîb adlı kıtabıdır. Ancak bu kitap çok uzun olduğu için, medreseye yeni başlayanlar bu kitabı okumakta zorlanmaktadırlar.

Molla Fahreddin tarafından kısa ve öz bir şekilde kaleme alınan ve haşiyelerle açıklanan bu değerli eserin birinci baskısı Şam’da, ikinci baskısı da 2007’de Dârü’lHanefiyye-İstanbul’da basılmıştır.[4]

Muhammed Latif ALTUN

Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı

-------------------------------

[1] el-Arnâsî, Molla Fahreddin, Dürretu’s-Sedef fî Beyâni Asnâfi’l-Harf, s. 5.

[2] Bunlardan bazıları şunlardır: Zeccâcî’nin (v. 337/949) Hurufu’l-Meanî ve’s-Sıfât’ı, Rummâni Ebü’l-Hasan’in (v. 384/994) Menâzilü’l-Hurûf ve Meani’l-Hurûf’u, İbn Ümmi Kasım el-Murâdî’nin (v. 749/1348) el-Cinâd’ü-Dânî fî Hurufi’l-Maânî’si.

[3] İbn Hişâm, Cemâluddîn, Abdullah b. Yusuf b. Ahmed b. Abdullah b. Yusuf Ebu Muhammed (v. 761/1360).

[4] Molla Fahreddin’in eserleriyle ilgili Abdulkerim Ünalan'ın, 7-9 Eylül 2007 tarihinde düzenlenen "Uluslararası İbrahim Hakkı Ve Siirt Uleması Sempozyumu" nda sunduğu "Molla Fahreddin Batmanî ve İlmî Kişiliği" adlı tebliğinden yararlanılmıştır.

Yorumlar (0)
Namaz Vakti 22 Mart 2023
İmsak 05:33
Güneş 06:58
Öğle 13:16
İkindi 16:41
Akşam 19:24
Yatsı 20:44
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 25 60
2. Fenerbahçe 24 54
3. Beşiktaş 25 49
4. A.Demirspor 25 45
5. Trabzonspor 25 44
6. Başakşehir 24 41
7. Kayserispor 25 38
8. Konyaspor 25 34
9. Karagümrük 24 31
10. Antalyaspor 25 28
11. Alanyaspor 25 28
12. Sivasspor 25 27
13. Kasımpaşa 25 26
14. Gaziantep FK 25 25
15. Ankaragücü 24 25
16. İstanbulspor 24 24
17. Giresunspor 24 23
18. Hatayspor 24 23
19. Ümraniye 25 22
Takımlar O P
1. Samsunspor 26 54
2. Eyüpspor 26 53
3. Pendikspor 26 47
4. Rizespor 25 46
5. Keçiörengücü 26 46
6. Sakaryaspor 26 46
7. Bodrumspor 26 41
8. Manisa FK 25 39
9. Boluspor 25 38
10. Bandırmaspor 25 37
11. Göztepe 25 35
12. Tuzlaspor 26 28
13. Altay 26 25
14. Adanaspor 26 25
15. Erzurumspor 25 24
16. Altınordu 25 20
17. Gençlerbirliği 25 17
18. Denizlispor 26 17
19. Yeni Malatyaspor 26 16
Takımlar O P
1. Arsenal 28 69
2. M.City 27 61
3. M. United 26 50
4. Tottenham 28 49
5. Newcastle 26 47
6. Liverpool 26 42
7. Brighton 25 42
8. Brentford 27 42
9. Fulham 27 39
10. Chelsea 27 38
11. Aston Villa 27 38
12. Crystal Palace 28 27
13. Wolves 28 27
14. Leeds United 27 26
15. Everton 28 26
16. Nottingham Forest 27 26
17. Leicester City 27 25
18. West Ham United 26 24
19. Bournemouth 27 24
20. Southampton 28 23
Takımlar O P
1. Barcelona 26 68
2. Real Madrid 26 56
3. Atletico Madrid 26 51
4. Real Sociedad 26 48
5. Real Betis 26 45
6. Villarreal 26 41
7. Athletic Bilbao 26 36
8. Rayo Vallecano 26 36
9. Osasuna 26 34
10. Celta Vigo 26 34
11. Mallorca 26 32
12. Girona 26 31
13. Getafe 26 29
14. Sevilla 26 28
15. Cadiz 26 28
16. Real Valladolid 26 28
17. Espanyol 26 27
18. Valencia 26 26
19. Almeria 26 26
20. Elche 26 13
Günün Karikatürü Tümü