İslam Medreselerinde Yapı çeşitleri

EĞİTİM 26.03.2022, 18:30 27.03.2022, 14:45 Ramazan Peri
İslam Medreselerinde Yapı çeşitleri

MEDRESELERİN YAPI ÇEŞİTLERİ

Selçuklu medreselerinde form, dıştan içe doğru değil; içten yani avludan dışa doğru gelişmiş ve avlu düzeni binanın şekillenmesinde en önemli eleman olmuştur. Açık avlulu Selçuklu medreselerinde portal genellikle binanın uzunlamasına ekseni üzerinde, ana eyvanın karşısındadır. Kapıdan, giriş eyvanına geçilir. Bütün kapalı avlulu medreselerde olduğu gibi açık avlulu Selçuklu medreselerinde de dershane hacimleri ana eyvanın bir veya iki yanına konulmuş ve genellikle bu odalar kubbeli yapılmıştır. Kubbeli medreselerde türbe, bina planlanırken bazen kubbeli dershanelerden birinin sonradan bu amaçla kullanıldığı da oluyordu. Diğer Selçuklu medreselerinde de türbe yan kanatlarda, ya da binanın ön kısmında bulunur. Mesela sırçalı medresesinde giriş eyvanının sağın dadır. Eyvanın sağında ve solunda bulunan kubbeli odalardan birisi Müderrise, diğeri de Mu'id'e ait idi (Atçeken, 1998).

Anadolu Selçukluların kurduğu medreseler kubbeli ve eyvanlı olarak iki tip halinde, gerek plan ve gerek mimari süslemeleri bakımından sonuna kadar hızını kaybetmeyen devamlı bir gelişme göstermişlerdir (Yazıcı, 2002). Eyvan, medresede çalışma ve istirahat yeridir (Arabacı, 1998). İklim şartları göz önünde tutularak medrese yapımında iki tip ortaya çıkmıştır. Bunlar;

 Açık Avlulu Medreseler:

Açık avlulu Anadolu medreselerinde, avlunun girişe karşı olan cephesinde, sağ ve solunda odaların yer aldığı büyük bir eyvan mevcuttu. Bazen yanlarda da birer eyvan bulunurdu. Önü revaklı küçük hücreler, öğrencilerin yatıp kalkmaklarına ve çalışmalarına aitti (Hızlı, 1998). Taç kapı genellikle binanın uzunlamasına ekseni üzerinde, ana eyvanın karşısındadır. Dershaneler, ana eyvanın bir veya iki yanına konulmuş ve genellikle bu odalar kubbeli yapılmıştır (Gül vd., 2003).

Konya'daki Sırçalı Medrese, Akşehir'deki Taş Medrese, Sivas'taki Burciye Medresesinde giderek simetrikleşen plan kurguları, XIII. Yüzyılın son çeyreğinde Sivas'taki Gök Medrese ve Çifte Minareli Medrese ile Erzurum'daki Çifte Minareli Medresede en olgun şekline ulaşır (Orman, 2003).

Kapalı Avlulu Medreseler:

Kapalı avlulu medrese tipi ise, açık avlunun yerinde çoğu zaman bir havuzu ihtiva eden kubbeli kısım ile, ona bitişik oturma odaları ve dershanelerden ibarettir (Hızlı, 1998). Orta mekân kubbe ile örtülüdür. Bu sebeple plan, kare veya kareye yakın bir dikdörtgen biçimindedir (Gül vd., 2003). Aydınlıklı bir kubbeyle örtülen kapalı avlulu model Isparta'daki Ertokuş, Konya'daki Karatay ve İnce Minareli ve Kırşehir'deki Caca Bey Medreselerinde sergilendiği plan ve tasarım zenginliği ve sahip olduğu anıtsal niteliklerle Selçuklu döneminde gelişimini tamamlar (Orman, 2003). Anadolu Selçuklu medreseleri, genellikle tek katlıdır. Ancak Sırçalı Medrese'de olduğu gibi iki katlı olanı mevcuttur. Eyvan sayıları belli değildir (Atçeken, 1998).

Osmanlı devrinde Bursa başta olmak üzere, her şehirde medreseler, genellikle açık avlulu ve revaklı bir avlunun etrafında inşa edilmiş talebe odalarından ve bu avlunun bir tarafında ders okutmaya ayrılmış eyvan gibi önü açık veya kapalı büyük bir dershaneden meydana geliyordu (Hızlı, 1998). Öyle ki, Osmanlı medrese dershanelerinin kıble yönünde genellikle bir mihrap bulunurdu. Ders saatleri dışında ve namaz vakitlerinde dershaneler mescit olarak kullanılmıştır (Hızlı, 1998).

Tunay KARAKÖK

BARTIN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DERGİSİ

Yorumlar (0)
Namaz Vakti 01 Haziran 2023
İmsak 03:32
Güneş 05:28
Öğle 13:07
İkindi 17:05
Akşam 20:36
Yatsı 22:23
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 34 82
2. Fenerbahçe 34 77
3. Beşiktaş 34 74
4. A.Demirspor 34 66
5. Başakşehir 34 56
6. Trabzonspor 34 54
7. Konyaspor 34 49
8. Kayserispor 34 49
9. Karagümrük 34 47
10. Kasımpaşa 34 43
11. Alanyaspor 35 41
12. Sivasspor 35 40
13. Ankaragücü 34 39
14. Antalyaspor 34 38
15. İstanbulspor 34 35
16. Giresunspor 34 34
17. Ümraniye 34 30
18. Gaziantep FK 34 25
19. Hatayspor 34 23
Takımlar O P
1. Samsunspor 36 78
2. Rizespor 36 68
3. Pendikspor 36 67
4. Bodrumspor 36 62
5. Sakaryaspor 36 62
6. Eyüpspor 36 62
7. Göztepe 36 60
8. Manisa FK 36 56
9. Keçiörengücü 36 56
10. Bandırmaspor 36 55
11. Boluspor 36 52
12. Altay 36 40
13. Erzurumspor 36 39
14. Tuzlaspor 36 38
15. Gençlerbirliği 36 38
16. Altınordu 36 35
17. Adanaspor 36 25
18. Denizlispor 36 23
19. Yeni Malatyaspor 36 16
Takımlar O P
1. M.City 38 89
2. Arsenal 38 84
3. M. United 38 75
4. Newcastle 38 71
5. Liverpool 38 67
6. Brighton 38 62
7. Aston Villa 38 61
8. Tottenham 38 60
9. Brentford 38 59
10. Fulham 38 52
11. Crystal Palace 38 45
12. Chelsea 38 44
13. Wolves 38 41
14. West Ham United 38 40
15. Bournemouth 38 39
16. Nottingham Forest 38 38
17. Everton 38 36
18. Leicester City 38 34
19. Leeds United 38 31
20. Southampton 38 25
Takımlar O P
1. Barcelona 37 88
2. Real Madrid 37 77
3. Atletico Madrid 37 76
4. Real Sociedad 37 68
5. Villarreal 37 63
6. Real Betis 37 59
7. Osasuna 37 50
8. Athletic Bilbao 37 50
9. Girona 37 49
10. Rayo Vallecano 37 49
11. Sevilla 37 49
12. Mallorca 37 47
13. Cadiz 37 41
14. Getafe 37 41
15. Valencia 37 41
16. Almeria 37 40
17. Celta Vigo 37 40
18. Real Valladolid 37 39
19. Espanyol 37 36
20. Elche 37 24
Günün Karikatürü Tümü