Libya'nın İlk Bakanı ve Başbakan'ını Türkiye Atadı!

Bürokrat, Kamu yöneticisi, Devlet adamı, Kaymakam, Vali, Libya Eski Sağlık Bakanı, Libya’nın ilk Başbakanı (D. 1884, Bingazi / Libya – Ö. 28 Mayıs 1952, Bingazi / Libya). Sadullah Koloğlu, nam-ı diğer "Arap Kaymakam."

GÜNDEM 29.11.2020, 05:34 29.11.2020, 06:53 Ramazan Peri

Libya'nın İlk Bakanı ve Başbakan'ını Türkiye Atadı!

1949-1952 yılları arasında Libya'da Başbakanlık yapan Sadullah Koloğlu aslen Karaman kökenlidir. Büyük dedesi Konya-Karaman'dan o zaman Osmanlı'nın bir vilayeti olan Libya'daki Derne vilayetine gelerek evlenip burada yerleşmiş bir yeniçeridir. Babası Derne'de yağ ticareti ile uğraşan Hacı Mebruk Efendi, annesiyse, Girit'ten sürülüp Bingazi'ye sığınan Zeynep Hanım'dır. 1884 yılında çocukları Sadullah doğar. Baba Mebruk Efendi Derne'de yağ ticareti, Belediye meclisi üyeliği, belediye başkanlığı yapar.

Osmanlı son döneminde İtalyan İşgali sırasında, direnişe hazırlanan halkı organize etmek için, aralarında Mustafa Kemal ve Enver beylerinde bulunduğu bir grup subay Trablusgarp Derne’de Mebruk Efendi ile İtalyanlara karşı mücadeleye girer.

Libya'nın İlk Bakanı ve Başbakan'ını Türkiye Atadı

1902 yılında Sınıf-ı Mahsusa’dan (Özel Sınıf) mezun olan Sadullah Koloğlu, nam-ı diğer "Arap Kaymakam." İlk görev yeri Bingazi Vilayeti Derne Kaymakamlığı nezdinde maiyet memurluğuna atanır. Sadullah Bey, daha sonra Hassa ve Berka Nahiyeleri Müdürlüğüne, Buldan, Pınarhisar kaymakamlığına atanır. Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye’de birçok görevde bulunanarak yaptığı gözü pek icraatlarından sonra “Arap Kaymakam” efsanesi ile tanınır.

Bütün meslek hayatı boyunca dürüst ve çalışkan kimliğiyle bilinen Arap Kaymakam Sadullah Bey, emekliliğinden sonra maddi sıkıntı çeker. Ancak çocuklarının eğitimini tamamlayabilmek ve maddi sıkıntılarını giderebilmek babasından kalan miras olabilir düşüncesiyle Libya'nın yolunu tutar. Burada rahmetli babasının yakın arkadaşı ve bir dönem hapislik arkadaşı da olan, Bingazi Emiri Sunusi ile de görüşür. Libya’nın 1949 yıllarında bağımsız bir devlet olarak kurulması gündemdeydi ve emir Türkiye’den ve yakın arkadaşı olan babasından, namını bildiği Sadullah Bey’i kendi yanında yardımcısı olarak görmek istediğini söyler. Buna sıcak bakmayan Sadullah Bey yeniden Türkiye’ye döner.

Bu arada, emir Sunusi Türk hükümet yetkililerine başvurur ve Sadulah Bey’in yeni kurulan Bingazi (Libya) Hükümetinde görev alması için izin ister. Hükümet bu konuyu bakanlar kurulunda görüşür ve 23.01.1950 tarihli kararla, 3 yıl süreyle Bingazi Hükümeti’nde çalışmasına müsaade eder. Bu durum, eski Osmanlı toprağı olan bu yere verilen öneme dair nezaketli tarihi bir atıftır aynı zamanda. Trablus, Bingazi ve Fizan olarak üçe bölünmüş Libya toprakları, Fransızların tüm karşı çıkışına rağmen, Birleşmiş Milletler ’in aldığı kararla bağımsızlığını ilan eder. Kurulan hükümette Sadullah Bey Sağlık Bakanıdır.

Libya'nın İlk Bakanı ve Başbakan'ını Türkiye Atadı

Libya Devleti’nin kurulma sürecinde, bunu alttan alta istemeyen İngilizler de vardı. Emir Sunusi ile birlikte hareket eden, Türkiye’de yetişmiş bu değerli devlet adamının çıkışları, bu yüzden İngilizleri bile endişelendiriyordu. Yaptığı çalışma ve mücadelelerde İngilizleri, Fransızları ve İtalyanları büyük endişeye sokar. Sömürge Devletlerin bu oyunu ona sökmeyecek, emir Sunusi tarafından Türkiye’nin “Arap Kaymakam”ı Sadullah Bey, Libya Devletinde “Türk Başbakan” lakabıyla başbakanlığa getirilecektir.

Hastalığı ve yaşı itibari ile Türkiye Hükümetinden izin alarak ülkesine dönen “Arap Kaymakam” (Libya Başbakanı) döndükten kısa bir süre sonra 28 Mayıs 1952 yılında vefat eder. Şahsi hesabında sadece 45 İngiliz sterlini bulunacak, cenazesinde İngilizler bile bu büyük devlet adamına saygıda kusur etmeyecektir. İsmi Bingazi’deki bir hastaneye verilir. Kıbrıs Barış Harekâtında başbakan olan Ecevit, bu şahsiyetin Libya’daki saygınlığını çok iyi bildiği için, akademisyen oğlu Orhan Koloğlu’yu seneler sonra Libya Özel Temsilcisi olarak atayacaktır.

KAYNAK:

Cumhurbaşkanlığı İsmet İnönü Arşivi

Orhan Koloğlu Arap Kaymakam, Mehmet Aldan / İz Bırakan Mülki İdare Amirleri: 2, Sadullah Koloğlu (trakyagezi.com, aksam.com.tr, 27.02.2011)

	İmsak	04:01
	Güneş	05:48
	Öğle	13:16
	İkindi	17:11
	Akşam	20:33
	Yatsı	22:12

Takımlar	O	P
1. Galatasaray	38	102
2. Fenerbahçe	38	99
3. Trabzonspor	38	67
4. Başakşehir	38	61
5. Kasımpasa	38	56
6. Beşiktaş	38	56
7. Sivasspor	38	54
8. Alanyaspor	38	52
9. Rizespor	38	50
10. Antalyaspor	38	49
11. Gaziantep FK	38	44
12. A.Demirspor	38	44
13. Samsunspor	38	43
14. Kayserispor	38	42
15. Hatayspor	38	41
16. Konyaspor	38	41
17. Ankaragücü	38	40
18. Karagümrük	38	40
19. Pendikspor	38	37
20. İstanbulspor	38	16

Takımlar	O	P
1. Eyüpspor	34	75
2. Göztepe	34	70
3. Sakaryaspor	34	60
4. Bodrumspor	34	57
5. Ahlatçı Çorum FK	34	56
6. Kocaelispor	34	55
7. Boluspor	34	53
8. Gençlerbirliği	34	51
9. Bandırmaspor	34	50
10. Erzurumspor	34	44
11. Ümraniye	34	43
12. Manisa FK	34	40
13. Keçiörengücü	34	40
14. Adanaspor	34	39
15. Şanlıurfaspor	34	38
16. Tuzlaspor	34	38
17. Altay	34	10
18. Giresunspor	34	7

Takımlar	O	P
1. M.City	38	91
2. Arsenal	38	89
3. Liverpool	38	82
4. Aston Villa	38	68
5. Tottenham	38	66
6. Chelsea	38	63
7. Newcastle	38	60
8. M. United	38	60
9. West Ham United	38	52
10. Crystal Palace	38	49
11. Brighton	38	48
12. Bournemouth	38	48
13. Fulham	38	47
14. Wolves	38	46
15. Everton	38	40
16. Brentford	38	39
17. Nottingham Forest	38	32
18. Luton Town	38	26
19. Burnley	38	24
20. Sheffield United	38	16

Takımlar	O	P
1. Real Madrid	38	95
2. Barcelona	38	85
3. Girona	38	81
4. Atletico Madrid	38	76
5. Athletic Bilbao	38	68
6. Real Sociedad	38	60
7. Real Betis	38	57
8. Villarreal	38	53
9. Valencia	38	49
10. Deportivo Alaves	38	46
11. Osasuna	38	45
12. Getafe	38	43
13. Celta Vigo	38	41
14. Sevilla	38	41
15. Mallorca	38	40
16. Las Palmas	38	40
17. Rayo Vallecano	38	38
18. Cadiz	38	33
19. Almeria	38	21
20. Granada	38	21