Annelerin en çok zorlandıkları konulardan bir diğeri de sütten kesmedir. Anne ile bebek arasında, emzirme döneminde büyük bir ilişki başlar. Bu ilişkinin adı ‘güvenli bağlanma’dır. Annesini doya doya emen, her ihtiyaç duyduğunda annesini yanında bulan ve annesiyle sarmaş dolaş yatan bir çocuk ancak annesine doyar.
Bu güvenli bağ, güvenli ayrılma ile son bulduğu takdirde çocuk bir sonraki dönem olan aidiyet dönemine sorunsuz olarak adım atabilir.
Emme dönemi, yani çocuklarda emme refleksinin olduğu dönem, 24 aydır.
Çocuk emme refleksinin azalmaya başladığı 20’nci ayından itibaren emişlerini hızlandırır ve daha sık emmeye başlar. Bu sık emmeler, birçok anneyi kaygılandırır “Bu çocuk nasıl olacak da bu kadar çok emerken bırakacak?” diye...
Halbuki kaygıya gerek yoktur; zira bu emişler veda emişleridir. Çocuk 24 ayı bulduğunda emme gücünü kaybeder. Artık o zamandan sonra sadece alışkanlıktan dolayı emmek ister, ihtiyaçtan dolayı değil. Öyle ise, çocuğun sütten kesilmesi aslında onu bir alışkanlıktan kurtarmak anlamındadır, ihtiyacını kesmek değil.
Bu Dönemin Özellikleri Nelerdir?
Çocukların ortalama olarak 20 aylıktan itibaren emme reflekslerinde azalma olur. Bu durum çocuğu tedirgin eder. Huzursuzluk hissettiği için, yoğun bir şekilde annesine yönelir. Çocuğun her beş dakikada bir, her yarım saatte bir, özellikle geceleri anneyi emmeyi istemesi, aslında emmeyi bırakıyor olduğunun işaretidir.
24. aydan sonra, artık dudaklarındaki kıpırtı biter.
Bazı bebekler 1-2 haftada, bazıları 3-4 haftada anne sütünü bırakabilirler. Bu, anne-çocuk arasındaki güvenli bağlanma ile ilgilidir. Anne ne kadar güvenle çocuğuna bağlanmışsa sütten kesme o kadar kolay olur.
Sütün bırakılması için en çok 6 aylık bir süre vardır. Normal şartlar altında çocuk 1-2 haftada kesilir. 30 aydan daha uzun süren sütten kesmeler başarısız kabul edilir ve bağımlılık riskini taşır.
Çocuğun Damak Zevkinin Gelişmesi, Emme Alışkanlığının Kesilmesinde Etkili Olur mu?
Annenin özellikle 24. aydan sonra çocuktaki damak tadını geliştirici, çocuğun keyif alacağı, zevkle yiyeceği, damak tadını farklılaştıracak yemekler sunması çocuğu yemek yemeye yönlendirecektir.
Çocuğun gece uyanmalarının azalması için, bu dönemde yatmadan önce inek sütü verilebilir. Zira süt tokluk hissi verir.
Çocuğun karnı doysun diye, yemek yedirerek yatırmak doğru değildir. Çünkü yedirilen yemek, midede sindirilmeye başladığında, asitler mideye tekrar açlık hissi verir ve çocuk süt almak için tekrar anneye yönelir.
Emme Alışkanlığı Nasıl Bıraktırılır?
Çocuk, 24 ay boyunca anne göğsüne bağlandığı için, şayet tiksindirilerek bu bağın koparılması sağlanırsa, çocukla kurulmuş olan güven bağı zarar görür. Çocuk huzursuz, agresif olur. Bu bağın zarar görmemesi adına; çocuk, anne göğsünden kademeli olarak ayrılır.
Önce gündüz vakitlerinde anne sütü bırakılır.
Bunun için anne çocuğunun emme aralıklarını tespit etmelidir. Kaç saatte bir içiyor olduğunu tespit etmelidir. Bu süre ne kadar uzarsa çocuk o kadar huzursuzlaşır. Tespit edilen bu zaman aralıkları azar azar genişletilmelidir.
İlk aralık çocuğun dayanabildiği saat dilimidir. O aralık geldiğinde, çocuk anneye yönelir, anne de bir sonraki emme saatini çocuğa hatırlatarak, süt geldiğinde vereceğini söyler. Ve bu zaman dilimini çocuğuyla bütünleşerek geçirir.
Bu esnada çocuk, annemden süt ememeyeceğim, diye endişeye kapılmamalıdır. Her seferinde çocuğa güven ve emniyet yaşatılarak emme aralıkları açılır. Süt emme zamanı geldiğinde, çocuğa bu zaman hatırlatılır ve çocuk emmeye davet edilir.
Mesela bugün 2 saat ara ile emdiyse, önümüzdeki hafta 2 saat daha aralıkla anne sütü verilir. Diğer haftalar da böyle devam edilir. Bu arada çocuk ısrarla emmek isterse, annenin yapacağı şey, çocuğunu kucağına almak, sevmek, öpmek, okşamak ve “Süt gelince vereceğim” diyerek tam vaktini beklemek ve vakit gelince çağırıp vermektir.
Ayrıca aralıklar arttıkça anne çerezlerle, meyvelerle, evde yapılan türlü türlü atıştırmalıklarla çocuğun ağzını meşgul ettiğinde ve çocuk kaygı yaşamadığı takdirde, eskisi kadar anneye yönelmez.
Zamanla çocuk bir sabah bir de akşam yatarken anne sütü alacak duruma gelir. Buna da alışınca sıra sabahki emzirme saatine gelir, o da bırakılınca, bir hafta daha akşamları verilir. Geceleri ise sırayla devam sütü, su ve anne göğsü verilir. Son aralıkta, sadece gece uykuya dalarken anne sütü verilir ve birkaç hafta içinde bu da son bulur.
Altını çizmekte fayda var; bu dönemde çocukta hiçbir şekilde kaygı uyandırılmazsa ve çocuğun duygusal ihtiyaçları mutlaka anne tarafından karşılanırsa; annenin ihtiyaçlarını her zaman karşılayacağından emin olan çocuk alışkanlığından rahatlıkla vazgeçer. Yalnız, sütün bırakılması çocuğu üzeceğinden dolayı, onda birtakım davranış değişiklikleri görülebilir. Çünkü anne göğsünün anlamı, güven ve emniyettir. Bunun da teselli kaynağı çocuğun hâlâ anne ile yatarak uyumasıdır.
Soru-Yorum
Oğlum 5 aylıkken anne sütünü bıraktı. Emme refleksini 2 yaşma kadar doyuramazsak, sorun olur mu?
Oğlum doğumdan hemen sonra 2 hafta kadar yoğun bakımda kaldığı için emme sürecimiz sağlıklı başlayamadı. 5 ayına kadar biberon ve anne sütü şeklinde devam ederken yaklaşık 5 aylıkken kendi isteği ile anne sütü almayı bıraktı.
Şimdi 9 aylık oldu. Çocuk doktorumuz “Artık biberon da vermeyin” dedi. Eğer emme refleksini 2 yaşına kadar doyuramazsam sonraki dönemlerde parmak emme, tırnak yeme, vb. sorunlarla karşılaşır diye endişe ediyorum. Yalancı emzik kullanıyoruz. Ne yapmamızı tavsiye edersiniz?
Çocuk, 24 ay boyunca anneyi emerek, duygusal gelişimini tamamlar.
Çocuklarda 24 ay boyunca devam eden emme refleksi vardır. Bu dönemde eğer çocuk anneyi emer ise hem çocuk duygusal gelişimini tamamlar, hem de kendi fiziksel sağlığı için kazanımlar elde eder. Ancak emme refleksi döneminde çocuk eğer dudaklarında bir karşılık bulamıyor, anne göğsünü tutamıyor veya yapay emzik kullanamıyorsa, o takdirde parmak emmeye başlayabilir, ilerleyen tarihlerde ise bu durum tırnak yemeye dönüşebilir.
Biraz zahmetli olsa da, size tekrar anne göğsüne alıştırmanızı tavsiye ederim. Bebeğinizde henüz bu refleksler varken, yeniden size tutunmasını sağlamaya çalışın. Eğer bunu sağlayamazsanız, o takdirde damak ve dudak yapısını bozmayan bir emzik verebilirsiniz.
Çocuğumu sütten kesmek için birkaç gün başka yere bırakayım mı?
20 aylık kız çocuğu annesiyim. Kızım anne sütüne düşkünlüğünden dolayı geceleri çok uyanıyor ve hiçbir zaman emmeden uyutamıyorum. 2 yaşına kadar emzirmeyi düşünüyorum. Fakat nasıl bıraktıracağımı bilmiyorum. Anne sütünden ayırmak için babaanne ya da anneannede birkaç gün kalmasının çocuğun üzerinde geleceğe yönelik olumsuz etkisi olur mu? Siz nasıl bir yöntem önerirsiniz?
Sakın ola ki, çocuğunuzu sütten kesmek için birkaç günlüğüne de olsa yanınızdan ayırmayın.
Sakın ola ki, sütten kesmek için birkaç günlüğüne de olsa çocuğunuzu yanınızdan ayırmayın. Bu çocuk için ciddi bir güven kaybı olur. Şu an yaşadığınız dönem milyonlarca anneninkiyle aynıdır. Korkmayın, her çocuk sütten kesileceği sıralar anne sütüne daha düşkün olur ve gece sabaha kadar anneyi emer. Belki bu satırları okuyan diğer anneler de buna şu an şahitlik ediyor ve “Evet bizimki de öyle, gece sabaha kadar emiyor” diyordur.
Endişe etmeyin, çocuğunuzu terk etmeyin. Çocuğunuzdaki emme refleksinin kaybolmasına kadar beklerseniz, göreceksiniz ki, çocuğunuzun memeden kesilmesi endişe ettiğiniz gibi zor geçmeyecek. Çocuğunuzun emmeden kesilmesinin en temel şartı “Anneden güven duygusunu alıyor olması ve duygusal yoksunluk yaşamıyor olmasfdır. Eğer çocuğunuza duygusal yoksunluk yaşatıyorsanız ve onu ihmal ediyorsanız, o takdirde çocuğunuzun sizi terk etmesi zor olur.
Çocuğum emmeyi bıraksın diye, göğsüme bant yapıştırdım. Bu doğru olur mu?
Oğlum emmeyi bıraksın diye, göğsüme bant yapıştırdım. “Çok emdin, meme yara oldu, iyileşince vereceğim” dedim. İlk gördüğünde çok üzüldü, ağladı, “İyi olacak anne, ben öpeceğim iyi olacak, geçecek; sonra içinden süt çıkacak, ben azıcık emeceğim” diye ağladı. Ertesi gün de, ben “Yara olmuş” deyince ısrar etmedi, sadece “Geçecek anne, geçecek” diye mızırdandı. Ben “Tamam” deyince sustu. Ama yöntemin doğruluğundan hiç emin değilim. Zaten bunu çaresizlikten ve daha masum olduğunu düşünerek yaptım, fakat gönlüm hiç rahat değil...
Güven hissinin kaynağı olan anne göğsünün çirkin gösterilmesi doğru olmaz.
Oğlunuzun 24 ay boyunca teselli kaynağı ve güven hissini aldığı anne göğsünü böyle çirkin ve tiksindirici göstermek, çocuk açısından doğru olmaz. Yapacağınız şey çok basit: Günlük emme saat aralıklarını açarak emzirin.
Kızım emzik emiyor, bu alışkanlığı nasıl bıraktırabiliriz?
3,5 yaşında bir kız çocuğu annesiyim. Kızım emzik emiyor, ona bu alışkanlığı bıraktırmak istiyorum. Sizce çocuğuma zarar vermeden ve en kolay şekilde emziği nasıl bıraktırabilirim?
Çocuk kurnazlığı öğrendi ise asıl tehlike budur.
Kızınız 3,5 yaşında olduğuna göre emme duygusunu artık bırakmış durumda. Dolayısıyla kızınızın emzik emmesi bir ihtiyaçtan dolayı olamaz; alışkanlıktan dolayıdır. Bu alışkanlığı terk etmesi için yapacağınız şey, onun ağzını devamlı bir şeylerle meşgul tutmak ve emziği istediği zamanlar vermemektir. Ağlıyor olsa da vermeyin. Ancak burada dikkat edeceğiniz şey şu; kızınıza emzik vermediğinizde o biraz kızacak, hırçınlaşacak ve alışkanlığın kendisini dürtüklemesi ile tatsızlık çıkartacaktır. Bu anlarda kızınızı kucağınıza alın ve sevgi gösterilerinde bulunun. Bu, onu oyalama şeklinde değil, ama sevgi verme şeklinde olsun. “Canım kızım, tamam kızım... Seni seviyorum kızım...” diyerek, ama aşırıya kaçmamak şartı ile onu teselli edici bir tutum sergilemeniz ve kesinlikle emziği vermemeniz gerekir.
Başlangıçta biraz sorun olsa da birkaç gün içinde bu sorunu aşacağınıza inanıyorum. Endişe etmeyin, yapacağı hırçınlıklar sadece iktidar mücadelesi olacaktır. Siz duygusal ezikliğini kucağınızla giderdiğiniz müddetçe sorun olmaz.
Pedagog Dr. Adem Güneş
