17. Yüzyılda Osmanlı'da İçtimaı ve İktisadi Hayat

17. yüzyıl, Osmanlı Devleti için bir bakıma buhran döneminin başlangıcı kurulu sistemini sarsmaya başlamış, Anadolu'daki kargaşaların yükü altında ezilen Osmanlı Devleti, kaynaklarını tüketmiştir.

TARİH 05.05.2021, 19:17 08.05.2021, 00:19 Ramazan Peri
17. Yüzyılda Osmanlı'da İçtimaı ve İktisadi Hayat

XVI. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan Celâlî isyanları, [1] medreseli suhtelerin çıkardığı huzursuzluklar, [2]  levend, sekban, mücerredân gibi grupların ortaya çıkardığı sorunlar, Osmanlı Devleti'nin klâsik anlayışına dayalı, kurulu sistemini sarsmaya başlamış, bunalım ve buhranı hızlandırmıştır.[1] XVII. yüzyılda, gelişen bu olaylann çıkış sebeplerini sorgulayarak “kânûn-u kadîm'* denilen eski sisteme dönülmesini öğütleyen ıslâhat lâyihalarının ve siyâsetnâmelerin hükümdarlara sunulduğuna sık şahit olunmaktadır. [3] [4]    Çünkü devlet yönetimi sadrazam vc vezirlerin sağduyusundadır. Bu görevler zaman zaman rüşvetle satılabilmektedir. Bu yüzden yönetim kadrosu zayıflamış, devlet adamı kıtlığı (katıt-ı rical) devrine girilmiştir. [5]

XVII. yüzyılın, özellikle ilk yıllarında görülen saltanat değişiklikleri, yeniçerilerin çıkardıkları isyanlar ve sefer zamanlarında yapılan masraflar, devletin malî sisteminde dengesizliğe yol açmıştır. Devlet, tımar rejimine son vermiş, yerini ateşli silahlarla donatılmış bir ücretli ordu almıştır. Böylece ürünle ödemeye dayanan vergi sistemi yerine daha çok nakdi vergilere dayanan bir maliye ve merkezî hazine sistemi uygulanmıştır. Osmanlı akçesi yerine Batı Avrupa paraları piyasaya hakim olmuş ve Osmanlı iktisadı zamanla Avrupa sistemine tabi olur hale gelmiştir. Uzun ve maliyeti ağır savaşların ve Anadolu'daki kargaşaların yükü altında ezilen Osmanlı Devleti, kaynaklarını tüketmiştir.[6] 
Bu durum karşısında maliye teşkilatında yeni bir takım tedbirler alınmıştır. Özellikle IV. Murad döneminde yapılan tasarruf edici önlemler Tarhuncu Ahmed Paşa ve Köprülü Mehmed Paşa'nın sadrazamlıklarında ortaya koydukları sıkı tedbirler kayda değer görülmektedir. [7] 

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin mâlî sisteminde meydana gelen bozulmanın en büyük sebebini, coğrafî keşifler oluşturmuştur. Coğrafî keşifler öncesinde Avrupa devletlerine olan ihracâtı, ithalâtından daha fazla olduğu halde keşifler sonrasında bu durum değişmiştir. Öte yandan keşfedilen Amerika ülkelerinden elde edilen ve Avrupa'ya sevk edilen kıymetli madenin, çeşitli yollarla Osmanlı piyasasına girmesi, enflasyona yol açmıştır. [8]
Bu dönemde devlet, kendisini yeniden örgütleyebilme ve değişen şanlara uyum sağlayabilme yeteneğini vurgulayan klâsik döneme nazaran daha farklı bir yöntem izlemiştir.[1] Onun için bütün bu gelişmeler Osmanlı Devlcti'nin mutlak bir çöküşünü ifade etmemektedir. Zira devlet yeni koşulların istediği önlemleri alarak bir uyum sağlamaya çalışmış ve daha üç yüzyıl süren yeni bir denge meydana getirebilmiştir.* Özetle söyleyecek olursak bu dönem hem iktisâdı ve toplumsal açıdan bir bunalım hem de kısmı toparlanma dönemi olarak nitelendirilebilir.[9] [10] [11]   

Dr. Necdet Yılmaz

Osmanlı Devletinde Tasavvuf  

------------------------------

[1] Bk. Mustafa AJuiağ, “Celâli İsyanlarından Büyük Kaçgunluk (1603-1606)". AÜDTC Tarih Araştırmaları Dergisi, c. II. sy.: 2-3 (Ankara 1964). ss. 1-49;

[2] Orhan Turkdoğan, "Sos­yal Hareketler Olanak Celali Ayaklanmaları", TTK Belleten, c. LX, $y.: 228 (Ağustos 1996), SS. 421-442.

* Dk. Mustafa Akdağ, “Medreseli İsyanları”, İstanbul İktisat Fakültesi Mecmuası, c. XI (Ficim 1949-Tcmmuz 1950).-ss. 361-387.

[3] Bk. Halil İnalcık, “Mtlitary and Fiscal Trans forma t i on in the Of tornan Empire 1600- 170(T, Arehivum Ottomanicum, e. VI (1980). $s. 285 vd.

[4] Bk. Tayyib Gokbilgin, "XVII. Asırda, Osmanlı Devletinde Islahat ihtiyaç le Temayülleri ve Kâtip Çetebf*. Kâtip Çelebi. Ankara 1991. ss. 197-218;

[5] Mehmet Ör, "Onyedinci Yüzyılda Osmanlı Devleti: Buhran, Yeni Şanlar w Islahat Çabalan Hakkında Genel Bir Değerlendir-meTürkiye Günlüğü, sy.: 58 (Kasım-Aralık 1999), ss. 48-53; Coşkun Yılmaz, "Siyasctnanıclcr ve Osmanlılarda Sosyal Tabakalaşma", Osmanlı, cd.: Güler Eren, e. IV. ss. 69-81.

1 Dönemin içtimâi açıdan değerlendirilmesi için bk. Zeki Arslanlûrk. Salma-ya Göre XVII, Yüzyıl Osmanlı Toptum Yapısı. İstanbul 1997.

 * Bk. Halil İnalcık. "Military and FtscaF, ss. 285 vd.; a.mlf., “Osmanlı Tarihine Toplu Bir Bakış", Osmanlı. cd.: Güler Eren, e. I, s. 110; Yaşar Yücel, Osmanlı Devlet Teşkilâtına Dair Kaynaklar, Ankara 1988. s. XXXXV, 1-45.

* Bk. brîşah AbdurraJıiıııoğlu. 1621-1680 Yılları Arasında Osmanlı Devleti'nin Merkezi Hazine Gelir ve Giderleri, MÜSHE, yüksek lisans tezi. İstanbul 1988.

 [6] Yusuf Halaçoğlu, X!V*XVIL Yüzyıllarda OsmanlIlarda Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Ya¬pı, Ankara 1996 (3. Baskı), s. 77.

‘ Şevket Paınuk. Osmanlı İmparatorluğumda Para'nın Tarihi. İstanbul 1999, s. viii, 156-161.  İnalcık. o.£.m., s. 110.

2 Sunıiya, !;arowqhi, "Crisis and Clıangc. 1590-169?'. An Econonie and Social History of the Ottoman Em pire, I300-I9!4% cd.: Halil İnalcık ve Donald Quataert, Cambridgc Univcrsity Press 1994, ss. 433-470.

* Bk. brîşah AbdurraJıiıııoğlu. 1621-1680 Yılları Arasında Osmanlı Devleti'nin Merkezi Hazine Gelir ve Giderleri, MÜSHE, yüksek lisans tezi. İstanbul 1988.

[8] Yusuf Halaçoğlu, X!V*XVIL Yüzyıllarda OsmanlIlarda Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Ya¬pı, Ankara 1996 (3. Baskı), s. 77.

[9] Şevket Paınuk. Osmanlı İmparatorluğumda Para'nın Tarihi. İstanbul 1999, s. viii, 156-161.

[10]  İnalcık. o.£.m., s. 110.

[11] Sunıiya, !;arowqhi, "Crisis and Clıangc. 1590-169?'. An Econonie and Social History of the Ottoman Em pire, I300-I9!4% cd.: Halil İnalcık ve Donald Quataert, Cambridgc Univcrsity Press 1994, ss. 433-470.

Yorumlar (0)
Namaz Vakti 06 Aralık 2023
İmsak 06:35
Güneş 08:06
Öğle 12:59
İkindi 15:22
Akşam 17:43
Yatsı 19:09
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Fenerbahçe 14 37
2. Galatasaray 14 37
3. Beşiktaş 14 26
4. Kayserispor 14 26
5. A.Demirspor 14 23
6. Trabzonspor 14 23
7. Kasımpasa 14 21
8. Rizespor 14 21
9. Antalyaspor 14 20
10. Hatayspor 14 18
11. Karagümrük 14 17
12. Ankaragücü 14 17
13. Sivasspor 14 15
14. Gaziantep FK 14 15
15. Konyaspor 14 14
16. Pendikspor 14 13
17. Başakşehir 14 12
18. Samsunspor 14 11
19. Alanyaspor 14 11
20. İstanbulspor 14 8
Takımlar O P
1. Eyüpspor 14 36
2. Kocaelispor 14 29
3. Bandırmaspor 14 26
4. Göztepe 14 26
5. Bodrumspor 14 24
6. Gençlerbirliği 14 24
7. Sakaryaspor 14 23
8. Ahlatçı Çorum FK 14 20
9. Keçiörengücü 14 19
10. Erzurumspor 14 18
11. Manisa FK 14 17
12. Boluspor 14 16
13. Ümraniye 14 15
14. Adanaspor 14 15
15. Şanlıurfaspor 14 14
16. Pendikspor 0 0
17. Tuzlaspor 14 12
18. Giresunspor 14 9
19. Altay 14 5
Takımlar O P
1. Arsenal 15 34
2. Liverpool 14 31
3. M.City 14 30
4. Aston Villa 14 29
5. Tottenham 14 27
6. Newcastle 14 26
7. M. United 14 24
8. Brighton 14 22
9. West Ham United 14 21
10. Chelsea 14 19
11. Brentford 14 19
12. Wolves 15 18
13. Crystal Palace 14 16
14. Fulham 14 15
15. Nottingham Forest 14 13
16. Bournemouth 14 13
17. Luton Town 15 10
18. Everton 14 7
19. Burnley 15 7
20. Sheffield United 14 5
Takımlar O P
1. Real Madrid 15 38
2. Girona 15 38
3. Barcelona 15 34
4. Atletico Madrid 14 31
5. Athletic Bilbao 15 28
6. Real Sociedad 15 26
7. Real Betis 15 25
8. Las Palmas 15 21
9. Valencia 15 19
10. Getafe 15 19
11. Rayo Vallecano 15 19
12. Villarreal 15 16
13. Deportivo Alaves 15 16
14. Osasuna 15 15
15. Sevilla 14 13
16. Cadiz 15 12
17. Mallorca 15 11
18. Celta Vigo 15 9
19. Granada 15 7
20. Almeria 15 4
Günün Karikatürü Tümü