17. Yüzyılda Osmanlı'da İçtimaı ve İktisadi Hayat

17. yüzyıl, Osmanlı Devleti için bir bakıma buhran döneminin başlangıcı kurulu sistemini sarsmaya başlamış, Anadolu'daki kargaşaların yükü altında ezilen Osmanlı Devleti, kaynaklarını tüketmiştir.

TARİH 05.05.2021, 19:17 08.05.2021, 00:19 Ramazan Peri
17. Yüzyılda Osmanlı'da İçtimaı ve İktisadi Hayat

XVI. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan Celâlî isyanları, [1] medreseli suhtelerin çıkardığı huzursuzluklar, [2]  levend, sekban, mücerredân gibi grupların ortaya çıkardığı sorunlar, Osmanlı Devleti'nin klâsik anlayışına dayalı, kurulu sistemini sarsmaya başlamış, bunalım ve buhranı hızlandırmıştır.[1] XVII. yüzyılda, gelişen bu olaylann çıkış sebeplerini sorgulayarak “kânûn-u kadîm'* denilen eski sisteme dönülmesini öğütleyen ıslâhat lâyihalarının ve siyâsetnâmelerin hükümdarlara sunulduğuna sık şahit olunmaktadır. [3] [4]    Çünkü devlet yönetimi sadrazam vc vezirlerin sağduyusundadır. Bu görevler zaman zaman rüşvetle satılabilmektedir. Bu yüzden yönetim kadrosu zayıflamış, devlet adamı kıtlığı (katıt-ı rical) devrine girilmiştir. [5]

XVII. yüzyılın, özellikle ilk yıllarında görülen saltanat değişiklikleri, yeniçerilerin çıkardıkları isyanlar ve sefer zamanlarında yapılan masraflar, devletin malî sisteminde dengesizliğe yol açmıştır. Devlet, tımar rejimine son vermiş, yerini ateşli silahlarla donatılmış bir ücretli ordu almıştır. Böylece ürünle ödemeye dayanan vergi sistemi yerine daha çok nakdi vergilere dayanan bir maliye ve merkezî hazine sistemi uygulanmıştır. Osmanlı akçesi yerine Batı Avrupa paraları piyasaya hakim olmuş ve Osmanlı iktisadı zamanla Avrupa sistemine tabi olur hale gelmiştir. Uzun ve maliyeti ağır savaşların ve Anadolu'daki kargaşaların yükü altında ezilen Osmanlı Devleti, kaynaklarını tüketmiştir.[6] 
Bu durum karşısında maliye teşkilatında yeni bir takım tedbirler alınmıştır. Özellikle IV. Murad döneminde yapılan tasarruf edici önlemler Tarhuncu Ahmed Paşa ve Köprülü Mehmed Paşa'nın sadrazamlıklarında ortaya koydukları sıkı tedbirler kayda değer görülmektedir. [7] 

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin mâlî sisteminde meydana gelen bozulmanın en büyük sebebini, coğrafî keşifler oluşturmuştur. Coğrafî keşifler öncesinde Avrupa devletlerine olan ihracâtı, ithalâtından daha fazla olduğu halde keşifler sonrasında bu durum değişmiştir. Öte yandan keşfedilen Amerika ülkelerinden elde edilen ve Avrupa'ya sevk edilen kıymetli madenin, çeşitli yollarla Osmanlı piyasasına girmesi, enflasyona yol açmıştır. [8]
Bu dönemde devlet, kendisini yeniden örgütleyebilme ve değişen şanlara uyum sağlayabilme yeteneğini vurgulayan klâsik döneme nazaran daha farklı bir yöntem izlemiştir.[1] Onun için bütün bu gelişmeler Osmanlı Devlcti'nin mutlak bir çöküşünü ifade etmemektedir. Zira devlet yeni koşulların istediği önlemleri alarak bir uyum sağlamaya çalışmış ve daha üç yüzyıl süren yeni bir denge meydana getirebilmiştir.* Özetle söyleyecek olursak bu dönem hem iktisâdı ve toplumsal açıdan bir bunalım hem de kısmı toparlanma dönemi olarak nitelendirilebilir.[9] [10] [11]   

Dr. Necdet Yılmaz

Osmanlı Devletinde Tasavvuf  

------------------------------

[1] Bk. Mustafa AJuiağ, “Celâli İsyanlarından Büyük Kaçgunluk (1603-1606)". AÜDTC Tarih Araştırmaları Dergisi, c. II. sy.: 2-3 (Ankara 1964). ss. 1-49;

[2] Orhan Turkdoğan, "Sos­yal Hareketler Olanak Celali Ayaklanmaları", TTK Belleten, c. LX, $y.: 228 (Ağustos 1996), SS. 421-442.

* Dk. Mustafa Akdağ, “Medreseli İsyanları”, İstanbul İktisat Fakültesi Mecmuası, c. XI (Ficim 1949-Tcmmuz 1950).-ss. 361-387.

[3] Bk. Halil İnalcık, “Mtlitary and Fiscal Trans forma t i on in the Of tornan Empire 1600- 170(T, Arehivum Ottomanicum, e. VI (1980). $s. 285 vd.

[4] Bk. Tayyib Gokbilgin, "XVII. Asırda, Osmanlı Devletinde Islahat ihtiyaç le Temayülleri ve Kâtip Çetebf*. Kâtip Çelebi. Ankara 1991. ss. 197-218;

[5] Mehmet Ör, "Onyedinci Yüzyılda Osmanlı Devleti: Buhran, Yeni Şanlar w Islahat Çabalan Hakkında Genel Bir Değerlendir-meTürkiye Günlüğü, sy.: 58 (Kasım-Aralık 1999), ss. 48-53; Coşkun Yılmaz, "Siyasctnanıclcr ve Osmanlılarda Sosyal Tabakalaşma", Osmanlı, cd.: Güler Eren, e. IV. ss. 69-81.

1 Dönemin içtimâi açıdan değerlendirilmesi için bk. Zeki Arslanlûrk. Salma-ya Göre XVII, Yüzyıl Osmanlı Toptum Yapısı. İstanbul 1997.

 * Bk. Halil İnalcık. "Military and FtscaF, ss. 285 vd.; a.mlf., “Osmanlı Tarihine Toplu Bir Bakış", Osmanlı. cd.: Güler Eren, e. I, s. 110; Yaşar Yücel, Osmanlı Devlet Teşkilâtına Dair Kaynaklar, Ankara 1988. s. XXXXV, 1-45.

* Bk. brîşah AbdurraJıiıııoğlu. 1621-1680 Yılları Arasında Osmanlı Devleti'nin Merkezi Hazine Gelir ve Giderleri, MÜSHE, yüksek lisans tezi. İstanbul 1988.

 [6] Yusuf Halaçoğlu, X!V*XVIL Yüzyıllarda OsmanlIlarda Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Ya¬pı, Ankara 1996 (3. Baskı), s. 77.

‘ Şevket Paınuk. Osmanlı İmparatorluğumda Para'nın Tarihi. İstanbul 1999, s. viii, 156-161.  İnalcık. o.£.m., s. 110.

2 Sunıiya, !;arowqhi, "Crisis and Clıangc. 1590-169?'. An Econonie and Social History of the Ottoman Em pire, I300-I9!4% cd.: Halil İnalcık ve Donald Quataert, Cambridgc Univcrsity Press 1994, ss. 433-470.

* Bk. brîşah AbdurraJıiıııoğlu. 1621-1680 Yılları Arasında Osmanlı Devleti'nin Merkezi Hazine Gelir ve Giderleri, MÜSHE, yüksek lisans tezi. İstanbul 1988.

[8] Yusuf Halaçoğlu, X!V*XVIL Yüzyıllarda OsmanlIlarda Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Ya¬pı, Ankara 1996 (3. Baskı), s. 77.

[9] Şevket Paınuk. Osmanlı İmparatorluğumda Para'nın Tarihi. İstanbul 1999, s. viii, 156-161.

[10]  İnalcık. o.£.m., s. 110.

[11] Sunıiya, !;arowqhi, "Crisis and Clıangc. 1590-169?'. An Econonie and Social History of the Ottoman Em pire, I300-I9!4% cd.: Halil İnalcık ve Donald Quataert, Cambridgc Univcrsity Press 1994, ss. 433-470.

Yorumlar (0)
Namaz Vakti 26 Mart 2023
İmsak 05:25
Güneş 06:52
Öğle 13:15
İkindi 16:43
Akşam 19:28
Yatsı 20:49
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 25 60
2. Fenerbahçe 24 54
3. Beşiktaş 25 49
4. A.Demirspor 25 45
5. Trabzonspor 25 44
6. Başakşehir 24 41
7. Kayserispor 25 38
8. Konyaspor 25 34
9. Karagümrük 24 31
10. Antalyaspor 25 28
11. Alanyaspor 25 28
12. Sivasspor 25 27
13. Kasımpaşa 25 26
14. Gaziantep FK 25 25
15. Ankaragücü 24 25
16. İstanbulspor 24 24
17. Giresunspor 24 23
18. Hatayspor 24 23
19. Ümraniye 25 22
Takımlar O P
1. Samsunspor 27 57
2. Eyüpspor 26 53
3. Sakaryaspor 27 49
4. Pendikspor 26 47
5. Keçiörengücü 27 47
6. Rizespor 25 46
7. Manisa FK 26 42
8. Bodrumspor 26 41
9. Boluspor 26 41
10. Bandırmaspor 26 40
11. Göztepe 26 38
12. Tuzlaspor 27 28
13. Altay 27 25
14. Adanaspor 27 25
15. Erzurumspor 25 24
16. Altınordu 26 20
17. Gençlerbirliği 26 18
18. Denizlispor 27 17
19. Yeni Malatyaspor 27 16
Takımlar O P
1. Arsenal 28 69
2. M.City 27 61
3. M. United 26 50
4. Tottenham 28 49
5. Newcastle 26 47
6. Liverpool 26 42
7. Brighton 25 42
8. Brentford 27 42
9. Fulham 27 39
10. Chelsea 27 38
11. Aston Villa 27 38
12. Crystal Palace 28 27
13. Wolves 28 27
14. Leeds United 27 26
15. Everton 28 26
16. Nottingham Forest 27 26
17. Leicester City 27 25
18. West Ham United 26 24
19. Bournemouth 27 24
20. Southampton 28 23
Takımlar O P
1. Barcelona 26 68
2. Real Madrid 26 56
3. Atletico Madrid 26 51
4. Real Sociedad 26 48
5. Real Betis 26 45
6. Villarreal 26 41
7. Athletic Bilbao 26 36
8. Rayo Vallecano 26 36
9. Osasuna 26 34
10. Celta Vigo 26 34
11. Mallorca 26 32
12. Girona 26 31
13. Getafe 26 29
14. Sevilla 26 28
15. Cadiz 26 28
16. Real Valladolid 26 28
17. Espanyol 26 27
18. Valencia 26 26
19. Almeria 26 26
20. Elche 26 13
Günün Karikatürü Tümü