Nahiv ilminin tarihçesi ve Kur’an tefsirindeki yerleri

Kur'an sonunda bir yazılı metin olduğundan bu metnin iyi anlaşılması için sağlam bir dil bilgisi gerekir. İşte bu amillerden hareketle ilk dönem âlimlerimiz dil üzerinde yoğun bir mesai harcamış, dilin kurallarını ortaya koymak için uğraşmışlardır.

TARİH 08.02.2021, 23:47 08.02.2021, 23:54 Ramazan Peri
Nahiv ilminin tarihçesi ve Kur’an tefsirindeki yerleri

Bunun için önce dil kuralları olan nahvin oluşması, ardından imla kuralların oluşması ve daha sonra sözlük çalışmaları yapmışlardır. Bunlar için cahiliye Araplarının şiirlerinden, bedevilerin kullandığı saf bozulmamış Arapçadan yararlanmışlardır. Bu amaçla yıllarca bedevilerin arasında kalarak onlardan Arap dilinin inceliklerini öğrenmiş ardından bu öğrendiklerini kitaplaştırmışlardır.

Arap dili üzerindeki ilk çalışmayı İmam Ali (ra) başlatmıştır. O, Arapçayı isim, fiil ve harf olmak üzere üç ana ilke üzerinde oturtmuş ve bu çalışmayı talebesi Ebul Esved el-Düveli'ye vererek bunun gibi (nahiv-gibi anlamına gelir) çalışmalar yap demiştir.

Ebul Esved, imamdan aldığı bu ilmi geliştirmiş ve Nahiv ilminin müessisi olmuştur. O, bu ilmi geliştirecek olan öğrenciler yetiştirmiştir. Bunlardan en önemlisi de Abdullah b. Ebî İshâk el-Hadramî (ö. 117/735)’dir. Ebi İshak aynı zamanda bir kıraat imamıdır. Aslında birçok büyük Nahivci aynı zamanda kıraat imamıdır. Ya da krıaat imamlarının çoğu aynı zamanda dilcidir. Ebi İshak, Basra nahiv ekolünün gerçek kurucusu kabul edilmekte olup, hemze ile ilgili bir kitap yazmış, kitap telif eden dilcilerden birisi olmuştur.

Fakat onun en büyük mirası yetiştirdiği iki öğrencisidir. Bunlar; İsâ b. Ömer es-Sekafî (ö. 149/766) ile Ebû Amr b. El-Alâ’ (ö. 154/771)'dir.

Es-Sakafi bugün elimizde olmayan el-Cami ve el-ikmal isimli iki nahiv kitabını yazmış, nahvin bütün meselelerini toplamıştır. Kitap her ne kadar elimizde olmasa da kendisinden sonraki kuşağı etkilemiş ve kitap hakkındaki bilgileri sonraki çalışmalarda elde etmekteyiz.

Ebu İshak el-Hadrami'nin diğer öğrencisi Ebu Amr b. el-Ala'da yedi büyük kıraat âlimlerinden birisi olup, nahiv konusunda üstad'dır.

Fakat nahiv alanında en büyük sıçramayı İsâ b. Ömer es-Sekafî ile Ebû Amr b. el-Alâ’nın talebesi Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî (ö. 175/791) gerçekleştirmiştir. O, gerçekten arap nahvinin en büyük âlimidir. Bugünkü birçok kuralları kendisine borçluyuz. Aynı zamanda sözlük yazarıdır. Kitabul ayn onun en önemli esedir. Ses biliminin de kurucusu kabul edilmektedir.

Halil'in en önemli buluşlarından birisi de ARUZ ölçüsünü bulmuş olmasıdır. Halil, arap diline yüzyıllık bir mesafe kat etmiştir.

Halil'in en önemli öğrencisi yine bir nahiv üstadı olan Sibebeyhi (ö. 182/798) 'dir. Sibeveyhi'nin en önemli eseri el-Kitap'dır. Bu kitapta kendisinden önce gelen tüm nahiv meselelerini toplamış, çözmüştür. Bu kitap nahiv ilminin temel bir eseri olmuştur. Öyle ki Araplar/nahivdiler el-kitap dediklerinde bu kitap anlaşılmıştır.

Sibeveyhi'in öğrencisi de Ebu’l-Hasan el-Ahfeş el-Evsat (ö. 215/850) olmuştur. O, Kur’an filolojisine dair yazdığı el-meanil asar kitabıyla ünlüdür.

Sîbeveyhî’den sonra Basra’daki gramer çalışmaları Ebû Muhammed Yahyâ b. el-Mubârek el-Yezîdî (ö. 202/817), Ebû Zeyd el-Ensârî (ö. 215/830) ve el-Esma‘î (ö. 216/831) yürütmüştür.

Basra dil mektebi, Nahiv ilminin kurucu unsuru olmuştur. Bu nedenle nahivciler arasındaki ihtilafta Basra ekolünün görüşü Küfe ekolünün görüşüne tercih edilir. Küfede nahiv ilmi yüz yıl sonra başlar ve burada nahvi başlatanlar da Basralı âlimlerin talebeleridirler.

Kufe nahvinin kurucusu, Basra doğumlu olup daha sonra Küfe’ ye yerleşen Şeybân b. Abdurrahman et-Temîmî en-Nahvî (ö. 164/780)’dir. Bu zat el-Ala'nın öğrencisidir.

Diğer bir Küfe alimi de Mu‘âz b. Müslim el-Herrâ’ (ö. 187/803)'dir. O da el-Ala'nın öğrencisidir. Bu şahıs daha çok kelimeler ve fiillerin yapılarıyla ilgilendiğinden Sarf ilminin ilk temsilcisi sayılmıştır.

Kufe'de nahiv konusunda ilk eser yazan da Ebû Ca‘fer er-Ru’âsî’dir.

Fakat aslında Kufe ekolünün dev şahsı Ebu’l-Hasan Ali b. Hamza el-Kisâ’î (ö. 189/805)’dir. Kisa, aynı zamanda yedi kıraat âlimlerinden (kıraatı seb'e) âlimidir. Halil'in öğrencisidir. Kisa ile Sibeveyhi arasındaki bir tartışmada Kisai, rakibini yenmiş bu durum Sibeyvhi'nin çok zoruna gittiğinden üzüntüsünden vefat etmiştir. Ama Kisa, hatasını tamir etmiş Sibeyvhi'nin talebesi Ahfeş'i yetiştirmiştir.

Kisa'den sonraki en önemli Kufe'li dilci Ebû Zekeriyyâ el-Ferrâ’ (ö. 207/822)'dır. Nahiv konusunda "kitabul hudud" ve Kur'an ilmi konusunda "meanil Kur'an" isimli eser yazmıştır.

Kufe ekolunün bu âlimlerden sonraki önemli temsilcileri Kisa'nin de öğrencileri olan Ebu’l-Hasan Ali b. el-Mubârek el-Ahmer (ö. 194/809) ile Ebu’l-Hasan el-Lihyânî (ö. 210/835)'dir.

Bu temel atma ve kuruluş döneminden sonraki dönemlerde âlimler, yukarda isimlerini verdiğimiz kişilerin çalışmalarını düzenlemiş, şekillendirmiş ve günümüze intikal ettirmişlerdir.

Bu âlimlerin dil üzerindeki gayretlerinin temel amacı Kur’an’ın daha iyi anlaşılması, bozulmadan okunmasını sağlamaktır. Sibeveyhi'nin el-kitap isimli eserinde 300 ayeti şahit olarak göstermektedir. Ebul Esved'in nahiv ilmini başlatmasının nedeni de yine Kur'anın yanlış okunduğunu ve insanların okuma kurallarını bilmediğini görmesinden kaynaklanan şu olaya dayanır.

Birisinin “ وَرَسُولَهُ إِنَّ اللهَ بَرِئٌ مِنَ المُشْرِكِينَ” Kurân, IX, 3, (...Allah ve rasülü puta tapanlardan uzaktır) ayetindeki “rasül” kelimesini esre ile okuduğunu duyunca “İşin bu noktaya kadar vardığını sanmıyordum” diyerek çalışmalarını başlatır. Esre okunduğunda mana şöyle değiyişiyordu: "Allah, Müşriklerden ve Rüsülünden uzaktır"

Tüm bu selef âlimlerimizden Allah razı olsun.

İbrahim Halil Er

Yorumlar (0)
Namaz Vakti 26 Mart 2023
İmsak 05:25
Güneş 06:52
Öğle 13:15
İkindi 16:43
Akşam 19:28
Yatsı 20:49
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 25 60
2. Fenerbahçe 24 54
3. Beşiktaş 25 49
4. A.Demirspor 25 45
5. Trabzonspor 25 44
6. Başakşehir 24 41
7. Kayserispor 25 38
8. Konyaspor 25 34
9. Karagümrük 24 31
10. Antalyaspor 25 28
11. Alanyaspor 25 28
12. Sivasspor 25 27
13. Kasımpaşa 25 26
14. Gaziantep FK 25 25
15. Ankaragücü 24 25
16. İstanbulspor 24 24
17. Giresunspor 24 23
18. Hatayspor 24 23
19. Ümraniye 25 22
Takımlar O P
1. Samsunspor 27 57
2. Eyüpspor 26 53
3. Sakaryaspor 27 49
4. Pendikspor 26 47
5. Keçiörengücü 27 47
6. Rizespor 25 46
7. Manisa FK 26 42
8. Bodrumspor 26 41
9. Boluspor 26 41
10. Bandırmaspor 26 40
11. Göztepe 26 38
12. Tuzlaspor 27 28
13. Altay 27 25
14. Adanaspor 27 25
15. Erzurumspor 25 24
16. Altınordu 26 20
17. Gençlerbirliği 26 18
18. Denizlispor 27 17
19. Yeni Malatyaspor 27 16
Takımlar O P
1. Arsenal 28 69
2. M.City 27 61
3. M. United 26 50
4. Tottenham 28 49
5. Newcastle 26 47
6. Liverpool 26 42
7. Brighton 25 42
8. Brentford 27 42
9. Fulham 27 39
10. Chelsea 27 38
11. Aston Villa 27 38
12. Crystal Palace 28 27
13. Wolves 28 27
14. Leeds United 27 26
15. Everton 28 26
16. Nottingham Forest 27 26
17. Leicester City 27 25
18. West Ham United 26 24
19. Bournemouth 27 24
20. Southampton 28 23
Takımlar O P
1. Barcelona 26 68
2. Real Madrid 26 56
3. Atletico Madrid 26 51
4. Real Sociedad 26 48
5. Real Betis 26 45
6. Villarreal 26 41
7. Athletic Bilbao 26 36
8. Rayo Vallecano 26 36
9. Osasuna 26 34
10. Celta Vigo 26 34
11. Mallorca 26 32
12. Girona 26 31
13. Getafe 26 29
14. Sevilla 26 28
15. Cadiz 26 28
16. Real Valladolid 26 28
17. Espanyol 26 27
18. Valencia 26 26
19. Almeria 26 26
20. Elche 26 13
Günün Karikatürü Tümü