Cizre’de Tasavvufi Hayat

Şeyh Hâlid-i Cezerî halife olduktan sonra tekrar Cizre’ye gönderilerek burada irşad ve hizmetle görevlendirilmiştir. Mevlânâ Hâlid’in onu Cizre’ye gönderirken şöyle dediği nakledilmektedir: “Cizre halkı irşad olmadan senin Cizre ’den ayrılmana izin yoktur.”

TASAVVUF 19.12.2020, 18:53 12.01.2021, 22:28 Ramazan Peri
Cizre’de Tasavvufi Hayat

Yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla ve Bektaşî dergâhlarına Nakşî-Hâlidî şeyhlerin tayin edilmesiyle devlet ricâli ve sultanların da bu tarîkata ilgisi artmıştır. Böylece Hâlidîliğin önemi daha da fazla hissedilmiştir. 19. Yüzyıldan sonra Nakşîlik, Irak, Suriye, Anadolu ve Balkanlar’da Hâlidîlik şekline bürünmüştür. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî (1826)’den sonra Nakşî-Hâlidîlik’e doğru bir dönüşüm yaşanmıştır.

Bugün Türkiye başta olmak üzere Ortadoğu ülkelerindeki en yaygın tarikat Nakşibendîyyenin Hâlidîyye kolu olmuştur. Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevî ile (öl. İstanbul 1893) yeni bir ivme kazanan Hâlidîyye, bölgede hızla yayılmış ve İmam Rabbanî’ye (öl. Hindistan 1625) nisbet edilen Müceddidiyye’yi adeta içinde eritmiştir.[1]

Hâlidîlik’in bu kadar tutulmasında tarikat şeyhlerinin genellikle medrese eğitimli ve şeriata çok bağlı kişiler olmasının önemli bir rolü olmuştur. Hâlid-i Bağdâdî ilim ve irfânı birleştiren bir tasavvuf anlayışı ortaya çıkarmış bu iki unsurun aynı kişide toplanmasını sağlayan bir usul geliştirmiştir. Kendisinin yetiştirmiş olduğu iki yüze yakın talebesi hem ilimden mücâz hem de tasavvufî sülûku tamamlayıp icâzet almış kişilerdir. Günümüzde Türkiye’deki birçok tarîkat, köken olarak Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’ye dayanmıştır.[2] Tekkelerin kapanmasına yakın yıllarda İstanbul’da bulunan tekkelerin büyük bir kısmının Nakşî-Hâlidî olması da bunu teyit etmektedir.[3]

Anadolu’daki Nakşî kollarının neredeyse tamamının merkezi Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu görülmektedir. Şırnak ilinin Cizre ilçesi de bu bölgenin en önemli irfan merkezlerinden biridir.[4]

Nakşî Hâlidî kolunun kurucusu Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin de bu tarihî şehre irşâd ve ziyaret için sık sık geldiği anlaşılmaktadır. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin Hindistan’daki şeyhi Abdullah Dehlevî’nin dergâhını ziyaretinden sonra Cizre üzerinden Şam’a dönerken Cizre’de Molla Hâlid-i Cezerî adındaki zât ile tanıştığı ve onu çok sevdiği nakledilmektedir. Bu sebeple Molla Hâlid-i Cezerî de Hâlid-i Bağdâdî ile beraber Şam’a gitmiş ve orada bir müddet kaldıktan sonra seyr u sülûku tercih etmiştir. Seyr u sülûkunu tamamladığında Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî Molla Hâlid-i Cezerî’ye halifelik vermiş ve kendisi Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin sağlığındaki son halifesi olmuştur. Hâlid-i Cezerî halife olduktan sonra tekrar Cizre’ye gönderilerek burada irşad ve hizmetle görevlendirilmiştir. Mevlânâ Hâlid’in onu Cizre’ye gönderirken şöyle dediği nakledilmektedir: “Cizre halkı irşad olmadan senin Cizre ’den ayrılmana izin yoktur.” Bu görevi gereği Hâlid-i Cezerî Cizre halkının irşâd olduğuna kanaat getirene kadar Cizre’den ayrılmadığı bilinmektedir. [5] Hâlidîlik’in bölgede ilgi görmesi ve yaygınlaşması bu bölgedeki tarîkatlaşma potansiyelini de artırmıştır. Hâlidîlik’i Cizre ve çevresinde tanıtan, yaygınlaştıran Şeyh Hâlid-i Cezerî olmuştur.[6]

Fatih Musa ELMALI Erzincan, 2019

------------------------

[1] Mustafa Kara, Metinlerle Günümüz Tasavvuf Hareketleri, Dergâh Yayınlan, İstanbul, 2002, s. 46.

[2] Müfid Yüksel, “Tarihimizde Kürt Mutasavvıflar”, Köşe Yazıları, 3 Ocak 2013, http://mufidyuksel.com/

[3] Şeyh Muhammed Saîd Seydâ el-Cezen, (Ed-Dabıta Fi ’r-Rabıta) Rabıtada Usul, (çev. Celal Yıldız), İstanbul 2009, s. 24.

[4] İbrahim Baz,” Güneydoğuda Bir İrfan Merkezi: Serdahl Tekkesi ve Külliyesi”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011/2 yıl: 2, cilt:2, sayı: 2, s. 16.

[5] Farkınî, Mektubat, s.4.

[6] Baz, Şeyh Seydâ ve Seydâî Kolu, s. 22.

Yorumlar (0)
Namaz Vakti 06 Aralık 2023
İmsak 06:35
Güneş 08:06
Öğle 12:59
İkindi 15:22
Akşam 17:43
Yatsı 19:09
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Fenerbahçe 14 37
2. Galatasaray 14 37
3. Beşiktaş 14 26
4. Kayserispor 14 26
5. A.Demirspor 14 23
6. Trabzonspor 14 23
7. Kasımpasa 14 21
8. Rizespor 14 21
9. Antalyaspor 14 20
10. Hatayspor 14 18
11. Karagümrük 14 17
12. Ankaragücü 14 17
13. Sivasspor 14 15
14. Gaziantep FK 14 15
15. Konyaspor 14 14
16. Pendikspor 14 13
17. Başakşehir 14 12
18. Samsunspor 14 11
19. Alanyaspor 14 11
20. İstanbulspor 14 8
Takımlar O P
1. Eyüpspor 14 36
2. Kocaelispor 14 29
3. Bandırmaspor 14 26
4. Göztepe 14 26
5. Bodrumspor 14 24
6. Gençlerbirliği 14 24
7. Sakaryaspor 14 23
8. Ahlatçı Çorum FK 14 20
9. Keçiörengücü 14 19
10. Erzurumspor 14 18
11. Manisa FK 14 17
12. Boluspor 14 16
13. Ümraniye 14 15
14. Adanaspor 14 15
15. Şanlıurfaspor 14 14
16. Pendikspor 0 0
17. Tuzlaspor 14 12
18. Giresunspor 14 9
19. Altay 14 5
Takımlar O P
1. Arsenal 15 34
2. Liverpool 14 31
3. M.City 14 30
4. Aston Villa 14 29
5. Tottenham 14 27
6. Newcastle 14 26
7. M. United 14 24
8. Brighton 14 22
9. West Ham United 14 21
10. Chelsea 14 19
11. Brentford 14 19
12. Wolves 15 18
13. Crystal Palace 14 16
14. Fulham 14 15
15. Nottingham Forest 14 13
16. Bournemouth 14 13
17. Luton Town 15 10
18. Everton 14 7
19. Burnley 15 7
20. Sheffield United 14 5
Takımlar O P
1. Real Madrid 15 38
2. Girona 15 38
3. Barcelona 15 34
4. Atletico Madrid 14 31
5. Athletic Bilbao 15 28
6. Real Sociedad 15 26
7. Real Betis 15 25
8. Las Palmas 15 21
9. Valencia 15 19
10. Getafe 15 19
11. Rayo Vallecano 15 19
12. Villarreal 15 16
13. Deportivo Alaves 15 16
14. Osasuna 15 15
15. Sevilla 14 13
16. Cadiz 15 12
17. Mallorca 15 11
18. Celta Vigo 15 9
19. Granada 15 7
20. Almeria 15 4
Günün Karikatürü Tümü