Norşin Dergâhının Kurucusu: Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî

Abdurrahman Tâğî’nin annesi Hz. Hüseyin soyundan gelen Molla Muhammed’in kızı Meyasin Hanım, babası Molla Mahmud Efendi’dir. Babası aslen Siirt’in Şirvan kazasının Beroj nahiyesinin Mavit (Pirinçli) köyünden ve Heseman kabilesindendir.

TASAVVUF 08.11.2020, 00:14 12.11.2020, 17:25 Ramazan Peri
Norşin Dergâhının Kurucusu: Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî

Norşin Dergâhı’nın kurucusu olan Abdurrahman-ı Tâğî (ö. 1886) babası­nın Tâğ Köyünde [1] ikamet etmesi nedeniyle Tâğî, [2] halifesi Şeyh Fethullah-i Verkânisî’nin köyü olan Verkanis Köyün [3] ziyaretinden sonra ise Seydâ un­vanıyla anılmış ve tanınmıştır. [4] Seydâ kelimesi genellikle doğu medresele­rinde ders veren müderrislerin ortak unvanı olarak kullanılmakla birlikte, Tâğ medresesi ve daha sonra Norşin Dergâhı’ndan yayılan kolların etkin olduğu yerlerde Seydâ denildiğinde öncelikle Abdurrahman-ı Tâğî akla gel­mektedir. [5] Bu unvan aynı zamanda onun bölge âlimleri ve şeyhlerinin ilmî ve tasavvufî şahsiyetine büyük saygısını ifade etmektedir.

Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî

Ailesi

Abdurrahman Tâğî’nin annesi Hz. Hüseyin soyundan gelen Molla Muhammed’in kızı Meyasin Hanım, babası Molla Mahmud Efendi’dir. Babası aslen Siirt’in Şirvan kazasının Beroj nahiyesinin Mavit (Pirinçli)[6] köyünden ve Heseman kabilesindendir. Ailesi Kürtçe Mala Sofi (Sofigiller- Sofi evi) olarak tanınmıştır. [7] Babası Molla Mahmud, Nakşbendîlik Doğu ve Güneydoğuda yaygınlık kazanmadan önce Kâdirî tarîkatına müntesip iken Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin halifelerinden Şeyh Hâlid-i Cezerî tara­fından kurulan Basret Dergâhı [8] şeyhlerinden Şeyh Sâlih-i Sıbkî vasıtasıyla Nakşbendîliğe intisap etmiştir. [9]

Doğunun yaygın geleneğinde olduğu gibi eğitim çağı geldiğinde Mol­la Abdulğafûr en-Nuvînî ve Hınıs’da müderrislik yapan Molla İshak-ı Hizânî’den ders okumuştur. Belli kitapları okuduktan sonra Hizan ilçesine bağlı İspahirt nahiyesine giderek Tâğ köyünde derslerine devam etmiştir. O dönemde nahiyenin emiri olan Abdi Bey ve bölgede halen zühd ve tak­vası dilden dile anlatılan eşi Miranete Hanım [10] Molla Mahmud’un hal ve hareketlerini beğenerek onu kendi evlatları gibi himayelerine almışlardır. Miranete Hanım, Molla Mahmud’un medrese tahsili tamamlaması ve mü­derrislik düzeyine gelmesi ile kendi imkânlarıyla bir medrese yaptırmış ve medresenin devamı için arazilerinden bir kısmını vakfetmiştir. [11]

Molla Mahmud’un Abdurrrahman-ı Tâğî’den başka Meniş diye tanınan Hâlime isminde bir kızı vardır. Halime Hanım Tillo’lu Şeyh Hamza’nın müridesi olmuştur. [12]

Çocukluğu, Tahsil Hayatı ve Evliliği

Abdurrrahman-ı Tâğî, 1247/1831 tarihinde Siirt iline bağlı Şirvan ilçesinin Mavit (Pirinçli) köyünde doğmuştur. Doğumundan sonra bölgede özellikle ilmi geleneği olan ailelerde uygulanan çocuğun göbeğinin büyük âlimlerin eserleri üzerine kesme âdetine göre, Allah âşığı olması temennisiyle [13] Abdurrahman Câmî’nin Yusuf u Züleyhâ isimli eseri üzerine kesilmiştir. [14]

“Annemin güzel terbiyesi ile ervah âlemi ile ilişkim kesilmezdi. Allah’tan gafil olmazdım” [15] diyerek dile getirdiği gibi, özellikle çocukluk yıllarında an­nesinin büyük ilgisi ile büyümüştür. Annesi kendi ailesinin Hüseynî ve baba­sının da ilim ehli bir aileden müderris olması nedeniyle onu ailesinin gelenek­lerine göre hareket etmesi konusunda sık sık uyarmış hatta henüz ergenlik öncesinde “başka çocukların günahları yazılmaz ama seninki yazılır... Sen âlim bir ailenin çocuğusun” [16] diyerek küçük yaştan itibaren hassas bir eğitim­den geçirmiştir. Ancak henüz on yaşında iken annesi vefat etmiştir. [17]

Tahsil hayatının başında geleneğe göre ilk olarak Kur’an öğrenir. Ar­dından babasının yanında Şafii fıkhı, Arapça sarf ve nahiv dersleri alır. Ahmed-i Hânî’nin Nubihar isimli manzum eserini okur. İlk ilim tahsilini aile çevresinde aldıktan sonra yine bölgede yaygın bir adet olan medrese­leri dolaşarak ders okumaya başlar. Ders okuduğu kişiler ve medreseleri şu şekilde sıralayabiliriz:

  1. Molla Abdussamet-i İronî
  2. Molla Muhammed Ziyâeddin-i Arvâsî: Sıbğatullâh-i Arvâsî’nin ye­ğeni olan Molla Muhammed Ziyâeddin, Abdurrahman-ı Tâğî’yi çok iyi bir âlim olarak yetiştirmek için büyük gayret gösterir. Medresesi, Tağ köyünü de içine alan İspahirt mıntıkasında idi. Onun yanında ders okumaya baş­ladığında 13 yaşında idi.
  3. Mevlânâ Abdurrahman en-Numeyrî el-Hizânî.
  4. Molla Abdurrahman el-Hizânî, et-Tîlî, el-Mollakendî.[18] Muş’un Til köyünde bulunan medresede Molla Cami ve Şerh-i Risâleti’ş-Şemsiyye’yi okur.

Bu müderrislerden tahsilini tamamlayan Abdurrahman-ı Tâğî, Tâğ kö­yünde babasına tahsis edilen Tâğ Medresesi’nde müderris olarak ders ver­meye başlar. [19]

Abdurrahman-ı Tâgî, toplam altı evlilik yapmıştır. Eşleri Tillo’dan Mücâhidî Şeyhleri ailesinden Fatma Hanım, Ğeberhan (Nenapaşo) Hanım, Amine Hanım, Fâtıma el-Bitlisî Hanım, Zeynep Hanım ve Perihan Hanım’dır. Bu eşlerinden toplam 6 erkek 6 kız çocuğu olur. Bunların isimleri annele­rine göre sırayla şu şekildedir: Fâtıma Hanımdan, Muhammed Ziyauddîn (Hazret olarak tanınacaktır), Abdurrahim, Tayyibe,[20] Muhammed Râşid ve Hatice olmak üzere beş çocuk. Ğeberhan Hanım’dan Aynulhayât ve Zey­nep; Amine Hanım’dan Muhammed Eşref; Zeynep Hanım’dan Muhammed Saîd, Habîbe ve Züleyha; Perihan Hanım’dan Derviş Muhammed. Sadece Fâtıma el-Bitlisî Hanım’dan çocuk dünyaya gelmemiştir. [21]

Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî

Tarikata Girişi ve Tasavvufî Hayatı

Abdurrahman-ı Tâğî medrese derslerini sürdüren bir öğrenci iken dahi onun fıtratı tasavvufa meyilli idi. Özellikle edeb ve muhabbetullah konu­sunda hassastır.[22] Bu nedenle bir tarîkata girerek manevî eğitim almayı arzular. Bunun üzerine ilk olarak Kerkük ve Bağdat’ta kendisine bağlı tanınmış tekkeleri bulunan Kâdirî tarîkatından Şeyh Abdurrahman Ha­lis et-Talabânî (ö. 1858)’nin[23] halifesi Şeyh Hacı Emin Şirvânî’ye vararak ilk tarîkat dersini alır. Ancak bir süre sonra Hacı Emin Şirvânî’nin, şeyhi Abdurrahman-ı Halis Talabânî tarafından irşad hizmetleri yürütmekten men edilmesi üzerine, büyük bir aşk ve şevkle ibadet ve zikirle meşgul olan Abdurrahmân-ı Tâğî boşluğa düşer ve yeni bir mürşid arayışına girer. Kar­deşi Halime’nin de mürîdesi olduğu, Tillo’lu tanınmış Kâdirî şeyhlerinden biri olan Şeyh Hamza’nın yanına vararak ondan ders alır. [24]

Abdurrahman Tâğî için bu kapı da arayışın son durağı olmaz ve bir süre sonra başka bir şeyh arayışına girer. Birifkan seyyidlerinden Kâdirî tarîkatı meşâyıhından Şeyh Nureddin-i Birifkânî’nin halifesi Şeyh Abdulbârî-i

Çerçâğî’nin [25] yanına varır ve ona intisab eder. Şeyhi ona az yemek, az uyu­mak, oruç tutmak, yarı kirli elbiseler giymek, sık sık mezarlık ziyareti yap­mak gibi dersler verir. Bu vazifelere riayet eden Abdurrahman-ı Tâğî, bazı geceler birkaç saat mezarlıkta kalır ve boş bir mezarda sabahlar. [26] Şeyhi tarafından günlük vird olarak tek ayak üzerinde günlük kelime-i tevhid zikri verilmiş bunun hikmeti kendisine şu şekilde ifade edilmiştir:

“Kalbini ateş taşı, Lâileheaillallâh kelimesini de demir bir parça say. Kalbini bununla cezbe ve muhabbetle döv. Böylece demir darbeleri altında kalan taşlarda olduğu gibi kalbinden kıvılcımlar çıksın.”[27]

Abdurrahman-ı Tâğî, bu dersi yerine getirdiğini ve neticede kendisinde büyük bir cezbe ve kemâl halinin hâsıl olduğunu söyler. [28]

Bu sıkı riyâzât ve manevî eğitiminin sonunda şeyhinin şeyhi Nureddin-i Birifkânî tarafından haber gönderilerek kendisine hilafet ve­rilmesi istenir.[29]Bunun üzerine Şeyh Abdulbârî-i Çerçâğî kendisine hilafet verir. Bu esnada, son şeyhi olacak Gavs veya Gavs-ı Hizânî olarak bilinen Sıbğatullah-ı Arvâsî, Külat Köyünde [30] ikamet etmekte ve irşad hizmetleri­ni oradan yürütmektedir. [31]

Bu dönemde Sıbğatullah-ı Arvâsî’nin müridlerinden Süleyman Erbûsî adında bir kişiyle konuşması neticesinde, bir gün sonra seher vaktinde onunla birlikte Külat Köyüne gider. Sıbğatullah-i Arvâsî’yi ilk olarak bir akşam namazını müteakip talebeleriyle birlikte camide râbıta halinde gö­rür. O an orada bulunan herkesi arşın etrafında saf tutmuş meleklere ben­zetir. [32] Daha sonra “dillerin ifade edemeyeceği ve kulakların duyamayacağı acayip haller duydum ve gördüm” [33] diyerek ifade ettiği üzere Sıbğatullah-ı Arvâsî’nin tasarrufu altına girer. Burada üç gün kalır ve kendisine Lafza-i Celal zikri vird olarak verilir. Ardından köyüne döner. Bu sırada hilafet aldığı Kâdirî şeyhi, Şeyh Abdülbâri-i Brifkânî’nin yanına vararak duru­mu anlatır ve ondan izin ister. O da Abdulkâdir-i Geylânî ve kendi şeyhi Nureddîn-i Brifkânî’yi inkâr etmemek üzere izinli olduğun söyler.[34]

Bu olaydan sonra her gün daha fazla görme arzusu duyduğu Sıbğatullah-i Arvâsî’nin yanına gider. O güne kadar bildiklerinin ve yaşa­dıklarının boş olduğunu düşünür ve henüz tanıştığı ve etkisinden kurtu­lamadığı Arvâsî’nin yanında Külat’ta kalmaya karar verir. Orada evine hiç gitmeden dokuz ay kalır. Bu süre içerisinde kendisine Lafza-i Celal zikri çektirilir. Nihayet bir gün şeyhine “Ben her şeyde Lafza-i Celâl’in zikrini duyuyorum. Hatta önümden yürüyen hayvandan bile o zikri duyuyorum” [35] deyince, kadılık yapmasını emrederek İspahirt’e [36] gönderir. Bu görev ile şeyhinin, onda dünya azizliğini gördükten sonra zelilliğini yani yokluğu yaşatmak ve ondaki hasret, iştiyak ve aşk duygusunu artırmak gayesin­de olduğu düşünülür.[37] Bu görev, esnasında sürekli şeyhine şiirler yazan Abdurrahman-ı Tâğî, yaklaşık iki yıl sürdürdüğü kadılık görevini şeyhinin isteği üzerine bırakarak tekrar onun yanına döner. Bu dönemde evli ve iki hanımı bulunmaktadır. [38]

Bu süreçte Abdurrahman-ı Tâğî, hocasının en yakın hizmetkârı olmuş, onun sohbetlerini aksatmamış, dergâhta kendisine yatacak özel yer dahi ayarlamadan bazen ayakları kanayıncaya kadar hizmet etmiştir. Geceleri hocasının penceresine bakan bir mekânı kendisine mesken edinir ve her
mevsimde mutlaka bu âdetini sürdürür. Çoğu zaman tek bir kıyafet ile ye­tinir, bazen onlar da tam bir takım olmaz. Bu şekilde aşk ve hizmet ile ma­nevi eğitimi tam dokuz yıl sürer. Bu süreçte birçok zaman şeyhi ile olmak üzere yaz mevsimlerinde Berniş, kışın Külat, ilkbaharda Çemi Hani veya Kani Beruj bazen de Kasra’da geçirir. Bundan başka bir kış Gaydada bir yaz da Kudedan da hizmet yürütür. Bu hizmetlerin neticesinde sülûkunun do­kuzuncu yılı tamamlandığında kendisine tasavvuf! hilâfet verilerek irşad ile görevlendirilir.[39] Hilâfet alması yaklaşık 1868 yılında gerçekleşir ve bu sırada o otuz yedi yaşındadır.

İrşad için birçok yer dolaşır. Verkanis köyünde, Fethullah-i Verkânisî’nin dedesi Şeyh Muhammed’in kabrini ziyaretin­de kendisinin “Şeyda” adıyla tanınacağına dair bir işaret verildiği kaydedilir.[40] Abdurrahman-ı Tâğî, talebeleriyle birlikte Siirt bölgesine geçerek Veysel Karanî beldesini ve türbesini, oradan Arbo, Tap, Karamış köylerini dolaşır. Bitlis ve Muş’a bağlı birçok ilçe ve köyleri irşad için dolaşır. Bu irşad hizmetleri yaklaşık iki yıl sürer. Şeyhi Sıbğatullah-i Arvâsî’nin vefatından sonra kısa süre Gayda’da bulunan dergâhın şeyh­liğini üstlenir. Ancak kısa süre sonra şeyhinin oğlu Şeyh Celaleddîn-i Arvâsî’ye dergâhı bırakarak ayrılır[41] ve bir süre daha Tağ Köyü başta olmak üzere değişik yerlerde yine irşad hizmetleriyle meşgul olduktan sonra Norşin’e giderek bundan sonra ömrünü geçireceği ve birçok büyük âlim ve sûfînin yetişeceği Norşin Dergâhı’nı ve medresesini kurar. Tarih tam olarak kesin değildir ancak yaklaşık 1875 yılı olduğu söylenebilir. Diyebiliriz ki Abdurrahman-ı Tâğî, hem zahiri ilimlerde hem de manevi
kemal yolunda, kendisini bütünüyle tatmin edecek bir kapının sürekli arayışı içerisinde olmuş ve bu kapıyı bulduğu andan sonra da oraya bü­tün varlığı ile teslim olmuştur.

Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî

Abdurrahman-ı Tâğî, Muş’un Til Köyünde Molla Abdurrahman-ı Mollakendî’nin yanında ders okurken Şeyh Said’in dedesi ve Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin halifesi olan Şeyh Ali Palevî ile de görüşmüş, eli­ni öpmüş ve onun hayır duasını almıştır.[42] 1290/1873-74 yılında Şeyhi Sıbğatullah-i Arvâsî’nin oğlu Şeyh Celaleddîn ve Fethullah-i Verkânisî baş­ta olmak üzere bazı dost ve talebeleriyle Hac vazifesini yerine getirmiş ve orada Şeyh Hasan el-Metbûî eş-Şâzelî, İmam-ı Rabbânî neslinden gelen Şeyh Muhammed Mazhar ile tanışıp sohbet etmiştir.[43]

Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî, on yılını Norşin’de olmak üzere irşad hiz­metini on sekiz yıl sürdürmüştür. Abdurrahman-ı Tâğî, vefatından iki yıl önce, bizzat başında durarak ve kontrol ederek Murat Nehri üzerinden üç gözlü bir taş köprü yapılmasına öncülük ve destek olması nedeniyle 1302/1884 yılında devlet tarafından Üçüncü Rütbeden Mecidî Nişânı ile ödüllendirilmiştir.[44]

Halifelerinden Şeyh İbrahim Çokreşî, onun sohbetlerinden derlediği sözle­rini İşârât[45] başlığı altında toplamıştır. O na ait mektuplar da yine halifelerinden Şeyh Abdulkahhar-i Zokaydî tarafından derlenmiştir. Tercüme edilip basılmış olan eserde toplam 77 mektup bulunmaktadır.[46] Bu mektupların büyük çoğun­luğu halifelerine tasavvufî hayatın esaslarını ve inceliklerini anlatmak için ya­zılmıştır. Bunun yanında, Şeyhi Sıbğatullah-i Arvâsî’nin hayatını anlattığı 43. mektup, Seyyid Taha Hakkârî’nin oğlu Seyyid Ubeydullah’ın Şii ve Râfizilere karşı yapmayı planladığı savaşı cihad olarak kabul eden ve müridlerini buna katılmaya teşvik ve davet eden 55. mektup, hanımı Fatıma’ya gönderdiği 60. mektup, cihada katılmak üzere asker toplaması için Mirza Ağa’ya yazdığı 15. mektup gibi çok farklı kişilere değişik amaçlarla yazılanlar da mevcuttur.

Vefâtı

Abdurrahman-ı Tâğî vefatından bir süre önce ağır hasta olur. Ancak bu dönemde dahi irşad hizmetlerinden geri durmaz ve nafile ibadetlerini aksatmaz. Akşam namazından sonra rabıta ve zikir yapar. Vefatı ettiği gecenin öncesi ikindi vaktinde eşi Seyyide Kadriye Hanım’ın eteğinden tutarak “Kabe hareminin harîmine vasıl olamazsın, eğer evlâd-ı âlinin eteği­ne yapışmazsan” beytini okur. Bu hastalığı esnasında “Allah’ı ve O’nun ra- sulünü sevmeyi, şeriata bağlanmayı ve hem halifesi hem de damadı Şeyh Fethullah-i Verkânisî’ye itaat etmeyi sakın ihmal etmeyin” diyerek, hem onlara vasiyetini hem de halefini beyan eder.[47] Oğlu Ziyaeddîn’i yanına çağırarak, “Oğlum! Şeyh Fethullah senin hakkında benden daha hayırlıdır. Çünkü ben seni başkalarından ayırmam ama o seni öbürlerinden üstün tutar” der.[48]

Gece aile efradını ile halifelerinden Molla Abdulkahhâr’ı yanına ça­ğırır ve ondan Kur’an okumasını ister. Bu hal üzerine, 20 Rebiulevvel 1304/1886 Perşembe günü kuşluk vakti 75 yaşında vefat eder. Mezarı, ku­rucusu olduğu Norşin Dergâhının güney kısmında tepenin yamacındadır.

Doç. Dr. İbrahim Baz/Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

----------------------------

[1] Tağ Köyü: Bitlis’in Hizan ilçesine bağlıdır ve 38 km. mesafededir. Köy, Hizan’ın doğu istika­metinde İspahirt olarak bilinen bölgenin merkezinde Arvas, Nurs ve Gayda yol kavşağında­dır. Sıbğatullah-i Arvâsî’nin dergâhın bulunduğu Gayda’ya 25 km., Said Nursî’nin köyü olan Nurs (Kepirli)’a 4 km., Arvâsîlerin köyü Arvas’a (Doğanyayla) ise 26 km. mesafededir.

[2] Tâğ kelimesinin telaffuzundaki farklılıklardan dolayı Tâğî veya Tâhî şeklinde kaydedilmekte­dir. Tâğ bölgesinde halkın daha ziyade Tağ olarak telaffuz etmesi nedeniyle bir de bu şekilde kullanmayı tercih ettik. Farklı kayıtlar için bk. Abdurrahman-ı Tâğî, işaretler, haz. Mehmet

Ildırar- Ali Okur, Ümran Yay., İstanbul 1989; Abdurrahman-ı Tâhî, işaretler, haz. Selahaddin Kınacı, Sey-Tac Yay., İstanbul 2013; Şeyh Abdurrahman-i Tâhî, Şeyh Abdurrahman-i Tâhînin Mektupları, trc., Ahmet Yıldırım-Enbiya Yıldırım, Sey-Tac Yay., İstanbul 2007; Seyyid Sıbğa- tullah Arvasî, Minah, der. Hâlid-i Ölekî, trc. Yahya Pakiş, Er-Tu Matbaası 1982, s. 12; Seyyid Sıbğatullah Arvasî, Minah, der. Mevlânâ Hâlid-i Şirvânî Olekî, trc. Siraceddin Önlüer-Hüse- yin Okur, İstanbul: Semerkant Yay., 2013; Abdurrahman Memiş, Hâlid-i Bağdâdî, s. 159, s. 21; Heyet, Doğu Anadolu Evliyaları, Türkiye Gazetesi Yay., I, 79.

[3] Verkanis Köyü bugün Siirt’in Baykan ilçesine bağlı ve 25 km. mesafededir.

[4] Abdurrahman-ı Tâğî, şeyhi Sıbğatullâh-i Arvâsî tarafından irşad ile görevlendirilip Verkanis köyü­ne gittiğinde, Şeyh Fethullah-i Verkanisî’nin dedesi Şeyh Muhammed Emin Efendi’nin Kara Kubbe (Kube Reş) diye bilinen türbesini ziyareti esnasında, şeyhin ruhaniyetinden “Ey Seydâ” diye bir hitap duyduğunu etrafındakilere ve halifesi olacak Fethullah Verkânisî’ye söyler. Bu olaydan sonra, şeyhi Sıbğatullah-i Arvâsî nasıl ki Gavs veya Gavs-i Hizânî diye anılmış ise, o da kendi çevresinde Seydâ diye anılmıştır. Bk. Tâğî, İşaretler, s. 9-18; Korkusuz, Şefik, Nehri’den Hazneye, s. 86.

[5] Seydâ kelimesi, “Seydagiller” yahut “Seydânın evi (hanedan)” anlamına gelen “Mala Seydâ” şeklinde kullanılarak onun dergâhı ifade edilir. Seyda unvanı, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde Abdurrahman-ı Tâğî’den başka Pervari’li Şeyh Müşerref için Seydâ-i Şeyh şeklin­de, Cizreli Şeyh Muhammed Said(ö. 1968) için ise Şeyh Seydâ şeklinde kullanılmıştır. Cizreli Şeyh Seydâ için kullanılan bu unvan, o denli yaygın hale gelmiştir ki çoğu kimse onun gerçek adını bilmemektedir. Bk. İbrahim Baz, “Şırnak Bölgesinde Yaşayan Nakşî Şeyh Aileleri ve İdil’de Yaşayan Mutasavvıflar”, Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu ”, İstanbul 2011, s. 347­361; a. mlf., Güneydoğuda bir irfan merkezi: Serdahl Tekkesi ve Külliyesi, Şırnak Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 2, 2011/2, s. 25.

[6] Mavit köyünün günümüzdeki ismi Pirinçlidir. Şirvan’a 23 km. mesafededir.

[7] Tâğî, İşaretler, s. 9; Necmeddin b. Muhammed en-Nakşibendi, Altın Silsile: Hulâsâtul- Mevâhib, haz. İbrahim Tozlu, İstanbul: Semerkant Yay., 2012, s. 371; Korkusuz, age, s. 75; Heyet, Doğu Anadolu Evliyaları, I, 79.

[8] Basret Dergâhı ve şeyhleri için bk. İbrahim Baz, “Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin Halifelerinden Şeyh Hâlid-i Cezerî ve Basret Dergâhı”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2013, sayı: 32, s. 139-167; Abdulkadir Bingöl, Kulîlken Baxe Botan, İstanbul 2008, s. 179.

[9] Tâği, İşaretler, s. 9; Tâhî, Mektuplar, s. 5; Heyet, Doğu Anadolu Evliyaları, I, 79; Mehmet Çağ­layan, Şark Uleması, [ts.], s. 71.

[10] Tağ Köyü’nü ziyaretimizde köy civarında karşılaştığımız birçok kişi Miranete Hanım’ın mü­derrislere ve medrese talebelerine karşı çok müşfik ve zâhide bir kadın olarak anlatmışlardır. Mezarı, günümüzde yeniden yapılan caminin girişinde sağ taraftadır. (25.05. 2012 tarihli ziyaretimiz)

[11] Mezarı bu medresenin çevresinde olup, Molla Mahmud ailesinden gelenler o tarihten itiba­ren halen devam eden bir gelenek olarak Miranete Hanım için her yıl Ramazan ayının 27. Gecesi bir hatim okumaktadırlar.

[12] Korkusuz, age, s. 77.

[13] Bu geleneğe göre, yeni çocuğu olanlar evlatlarının kahraman olmasını istiyorsa kılıç, âlim olmasını istiyorsa sevdiği ve saydığı bir âlimin eseri yahut bu örnekte olduğu gibi Allah âşığı

olmasını arzu ediliyorsa ilâhi aşkı anlatan bir kitap üzerine çocuğunun göbeğini kesmişlerdir.

[14] Tâğî, işaretler, 10, 12; Korkusuz, age, s. 77; Tâhî, Mektuplar, s. 6; Heyet, Doğu Anadolu Evliya­ları, I, 79; Memiş, age, s. 159.

[15] Tâğî, işaretler, s. 10.

[16] Tâğî, age, s. 12-13.

[17] Tâğî, age, s. 10; Tâhî, Mektuplar, s. 6; Heyet, Doğu Anadolu Evliyaları, I, 80.

[18] Tâğî, İşaretler, s. 10-11, Korkusuz, age, s. 79.

[19] Tâğî, age, s. 11; Korkusuz, age, s. 79-80; Tâhî, Mektuplar, s. 6-7; Nakşibendi, Altın Silsile, s.

371; Heyet, Doğu Anadolu Evliyaları, I, 79.

[20] Şeyh Fethullah Verkânisî’nin eşidir.

[21] Korkusuz, age, s. 110-112.

[22] Hocalarından Mevlânâ Abdurrahman-ı Hizânî’nin yanında ders okurken, bazı talebelerin ho­calarına karşı tavırlarını beğenmeyerek onlarla aynı yerde ders okumak istemez ve “Talebeler üstatlarına karşı babaları kadar saygı duymalı, hatta daha da fazla. Çünkü ruhu terbiye eden baba cesede sebeb olan babadan daha fazla saygıya layıktır” der. Korkusuz, age, s. 79.

[23] Abbas Azzâvî, Aşâirul-Irak, I-II, Beyrut: Mektebetu’l-Hadârât, [ts.], I, 343.

[24] Tâğî, işaretler, s. 13; Tâhî, s. 9; Heyet, Doğu Anadolu Evliyaları, I, 79.

[25] Irak’ın Duhok iline bağlı Brifkan köyüne nispetle Brifkânî olarak tanınan ve Duhok, Musul, Hama, Diyarbakır, Erzurum, Ahlat, Adilcevaz ve Erciş’te yaşayan Seyyid neseb ve tarih bo­yunca ilimle iştigâl eden bir aileden olan Şeyh Nureddîn-i Brifkânî’nin, bilinen 33 eseri ve 33 halifesi vardır. Şeyh Abdulbârî-i Çerçâğî de bunlardan biridir. Çerçağ Köyü, Bitlis’in Hizan ilçesine bağlıdır ve günümüzde ismi Kalkanlı şeklindedir. Bk. Seyyid Mahmut Bırifkanî, Bı- rifkan Seyyidleri, Ankara 2011, s. 22, 188-190.

[26] Tâğî, işaretler, s. 14; Korkusuz, age, s. 77; Heyet, Doğu Anadolu Evliyaları, I, 83.

[27] Nakşibendi, Altın Silsile, s. 371; Korkusuz, age, s. 81.

[28] Korkusuz, age, s. 77.

[29] Korkusuz, age, s. 77.

[30] Bitlis’in Hizan ilçesine bağlı ve yaklaşık 8 km. mesafededir.

[31] Tâğî, işaretler, s. 14.

[32] Tâhî, Mektuplar, s. 11; Korkusuz, age, s. 77.

[33] Tâğî, İşaretler, s. 15.

[34] Korkusuz, age, s. 83.

[35] Tâhî, Mektuplar, s. 11.

[36] Kaynaklarda farklı şekillerde kaydedilen İspahirt içerisine Tâğ ve Nurs köyünü de alan bölge­nin adıdır. Kelimenin farklı şekilde yazılması Tağ kelimesinde olduğu gibi teleffuz farklılığı ve yazıya aktarımdaki zorluktan kaynaklanmış olabilir. Ancak bölgeyi bilmeyenler bu kelimeyi Said Nursi’nin bir dönem İsparta’da bulunması nedeniyle, yanlışlıkla İsparta şeklinde kay­detmişlerdir. Bk. Said Nursi, Mesnevi-i Nuriye, İstanbul: Envar Neşriyat, 1995, s. 53. İspahart şeklinde kaydedenler: Nakşbendî, Altın Silsile, s. 370; Tâhî, Mektuplar, s. 7; Tâğî, İşaretler, s. 11; Memiş, age, s.160; Heyet, Doğu Anadolu Evliyaları, I, 79. Sıbayret şeklindeki kayıt: Şeyh Alâeddin Haznevî, Hazret ve Şah-ı Hazne, trc. Abdullah Demiray, İstanbul: Semerkant Yay., 2012, s. 18.

[37] Tâhî, Mektuplar, s. 11.

[38] Tâğî, İşaretler, s. 16; Tâhî, Mektuplar, s. 11.

[39] Tâğî, İşaretler, s. 18; Tâhî, Mektuplar, s. 13; Korkusuz, age, s. 84-85; Sıbgatullah Arvasî, Mi- nah, der. Mevlânâ Hâlid-i Şirvânî Olekî, trc. Siraceddin Önlüer-Hüseyin Okur, İstanbul: Se- merkant Yay., 2013, s. 20.

[40] Tâğî, İşaretler, s. 18.

[41] Bu ayrılmadan bir süre sonra Abdurrahman-ı Tâği, Şeyh Celaleddîn-i Arvâsî’nin Muş’un Bu­lanık ilçesine bağlı Koğak (Dokuzpınar) köyüne geldiğini duyar ve onu ziyaret için bulunduğu Bulbılık köyünden oraya gider. Ziyarete vardığında, Şeyh sohbet etmektedir ve kendisinin oturmasını söyledikten sonra sohbete devam eder. Sohbet sonrası herkes ayrılınca şeyh aya­ğa kalakarak kendi oturduğu yere Abdurrahman-ı Tâğî’yi ısrar ederek oturtur ve kendisi geri geri çadırın kapısına kadar çıkar ve girmek için ondan izin ister. İçeri girince de onun Gay- da’daki dergâhı bıraktığı gibi Şeyh Halid-i Olekî’nin Şirvân’a, Abdurrahman-ı Meczub’un Bo- tan bölgesine gittiğini ve kendisinin yalnız kaldığını söyleyerek, onun tekrar dergâhın başına dömesini ister. Tâğî, bunun üzerine dergâhın Gavs’ın evlatları tarafından idare edilmesinin daha münasip olacağını ifade eder. Korkusuz, age, s. 89.

[42] Korkusuz, age, s. 81.

[43] Korkusuz, age, s. 97-100.

[44] BOA. İDH. 76124; Korkusuz, age, s. 121.

[45] Bu eser, tercüme edilerek yayınlanmıştır. Abdurrahman-ı Tâğî, işaretler, haz. Mehmet Ildı- rar-Ali Okur, İstanbul: Umran Yay., 1989; Abdurrahman-ı Tâhî, işaretler, haz. Selahaddin Kı- nacı, İstanbul: Sey-Tac Yay., 2013.

[46] Tâğî, Şeyh Abdurrahman-i Tâhfnin Mektupları, trc. Ahmet Yıldırım-Enbiya Yıldırım, İstanbul: Sey-Tac Yay., 2007; Şeyh Alâeddin Haznevî, Hazret ve Şah-ı Hazne, s. 18.

[47] Tâğî, İşaretler, s. 22-23; Tâhî, Mektuplar, s. 16.

[48] Tâğî, İşaretler, s. 23, 217.

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 28 Mart 2024
İmsak 05:20
Güneş 06:47
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:31
Yatsı 20:52
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13
Günün Karikatürü Tümü