Şeyh Seydâ (KS) El-Cezerî’nin İrşad Seferleri

Bu seferlerin başında babasının memleketi olan Dargeçit (Kerboran)’ın İzar köyü gelmiştir.[1] Burada diğer irşad seferlerinde olduğu gibi kısa süreli değil daha uzun süreli kaldığı bildirilmiş, hatta kendisi burayı ana dergâhın bir şubesi haline getirmiştir.[2]  Bu bölge de yaşamış ve Şeyh Seydâ’nın seferlerine tanıklık etmiş Emine Aras o dönemle ilgili şu açıklamalarda bulunmuştur: “Benim gençlik yıllarımda yani evlenmeden önce ve evlendikten sonraki dönemlerde hatırladığım kadarıyla insanlar pek dindar değildi. İbadetlerine dikkat etmez, namaz falan kılmazlardı. Ne zaman ki Şeyh Seydâ ve müritleri bu bölgeyi ziyaret etmeye başladılar, o zaman insanlar tövbe etmeye başladılar. Her gün kumar oynayan erişkin gençler, Şeyh Seydâ’nın önünde tövbe edip namaza başlıyorlardı. Şeyhin vaazları kadınlarıda çok etkiliyordu. Şeyh, kadınların bulunduğu odaya gelirdi ancak başını ve yüzünü bir örtü ile kapatırdı. Daha sonra sırtını kadınlara döner ve vaaz etmeye başlardı. Çoğu zaman Şeyhin hanımı biz kadınlara vaaz yapardı... Şeyh beyaz bir atın üzerinde insanların arasından geçerken Şeyhin müridleri onun önünde ve etrafında defler çalıp ilahiler söylerlerdi, salâvat getirirlerdi ve daha sonra bir yerde durup geniş zikir halkaları oluştururlardı. Yemek zamanı geldiğinde binlerce insanın yiyebileceği çok büyük sofralar kurulurdu." [3] 

Müslüman ve Süryanilerin birlikte yaşamış olduğu bölgelerden biri olan Tor (Turabdin) bölgesinde de Şeyh Seydâ’nın etkisi görülmüştür. İrşad seferlerinde bu bölgeye de giden Şeyh Seydâ, bazı Müslümanların Hıristiyan âdetlerini benimseyerek onların inanç ve kültürlerini uygulamaya başladıklarını görmüştür. Kendisi buraya yapmış olduğu irşad seferlerinde güler yüzlü ve yumuşak tavırlarıyla insanların gönlünü kazanmış, hayatlarında İslamî kültür ve inanca dâir köklü değişimlere sebep olmuştur.* [4-5]  Bu değişimleri bizzat o bölgede ve o dönemde yaşayan bir kişinin anlatımı ile aktarabiliriz: “Şeyh Seydâ gelmeden önce biz Müslümanlığımızın çok farkında değildik. Ne zamanki Şeyh Seydâ geldi ve onun vaazlarını dinlemeye başladık o zaman namazlarımızı ve diğer ibadetlerimizi daha dikkatli yapmaya başladık. Helal ve harama daha çok dikkat etmeye başladık. Şeyh Seydâ bütün bu bölgedeki insanları doğru yola getirmeye çalıştı. Mesela benim eşim Hıristiyanların kahvehanesine gidip sürekli kumar oynardı ve namaz kılmazdı. Şeyh Seydâ’nın yanında tövbe ettikten sonra kumarı bıraktı ve düzenli namaza başladı."

O, irşad için gittiği köylerde sohbet etmiş, hayatlarında dikkat etmesi gereken hususlar üzerine onlara vaaz ve nasihatlerde bulunmuştur. Sadece Müslümanları değil Hıristiyanları da irşad etmiş ve bazılarının Müslüman olmasına vesile olmuştur. Eğer oradaki insanlar soğuk ve mesafeli durursa ziyaretini kısa kesip daha sonra tekrar ziyaret etmek üzere oradan ayrıldığı bildirilmiştir.[6] 

Yaşlılığına kadar birçok köy ve beldeye sefere çıkan Şeyh Seydâ, bu seferlerinde birçok meşekkate tahammül etmiştir. Zaman zaman câhil, bidat ehli olan ve hıristiyan inancından birtakım kişilerin engellemeleriyle karşılaşmıştır. Ancak birçoğu tarikatına girmiş, kimisi de karşı çıkmaktan vazgeçmiştir.[7] 

Fatih Musa ELMALI ERZİNCAN ÜNİVERSİTESİ 2019

-------------------------

[1]  Baz, Şeyh Seydâ ve Seydâî Kolu, s. 66.

[2]  Baz, a.g.e. s. 198.

[3]  Ramazan Aras, “Kürt Toplumunda Şeyhler ve Müslüman Hıristiyan İlişkilerine Etkileri: Şeyh Seydâ Örneği”, Bilim Düşünce ve Sanatta Cizre Sempozyumu,

[4]  Baz, Şeyh Seydâ ve Seydâî Kolu, s. 61.

[5]  Aras, “Kürt Toplumunda Şeyhler ve Müslüman Hıristiyan İlişkilerine Etkileri”, s. 162.

[6]  Farkınî, Mektubat,

[7]  Farkınî, a.g.e. s. 214.