Bedeli Kanla Ödenmiş Bağımsızlık Beyannâmesi İstiklâl Marşı

İstiklâl Şairi Âkif demek çileyle yoğrulmuş adam demektir belki amma, bundan daha ötesi “Direniş ve Diriliş Destanı”nı yaşayarak, iliklerine kadar hissederek yazandır. “Korkma” diyerek umudu “Âsım’ın Nesli”de sembolize eden Âkif’in milletine bıraktığı bedeli kanla ödenmiş bağımsızlık beyannâmesi “İstiklâl Marşı” nesilden nesile aktarılıyor, ilelebed aktarılmaya devam edecek.

“Konuşmak bir mânâ ise susmak bin bir mânâ. Herkes konuşmasına konuşur lâkin sükût yürekli olana” diyen Mehmed Âkif Ersoy’un sükûtu şiirlerinde çığlığa dönüşür. “İstiklâl Marşı” ve “Çanakkale Şehitleri” bu haykırışın en etkileyici örneklerindendir.

Âkif, eserine koyduğundan fazlasını yaşayan yani sadece eserleriyle değil, hayatıyla da örnek bir insandır. Âkif’in hayatı eserleri kadar büyüktür, hatta hayatı eserlerinden daha büyüktür. İstiklâl Marşı’nı Safahat’a almaması da bunun kanıtıdır.

*

Âkif, imâmesi kopmuş tesbih taneleri gibi dağılan Osmanlı Devleti’nin ardından umudun simge isimlerinden olur. İstanbul’un işgalinden (13 Kasım 1918) sonra aldığı davet üzerine Millî Mücadele’ye katılmak amacıyla Ankara’ya geldiğinde kendisine büyük hayranlık duyan Tâceddin-i Veli Camii imamı Tevfik hoca, Âkif’e çalışmalarını sürdürebilmesi için Tâceddin Dergâhı’nı tahsis eder.

Eşine az rastlanan önder ve örnek bir şahsiyet olan Âkif, ülkesini işgal etmek isteyenlere karşı aklıyla, kalbiyle, diliyle ve her şeyden öte kalemiyle büyük bir mücadele başlatır.

Mütefekkir, iman ve aksiyon adamı Âkif, Kurtuluş Savaşı’nda millî kuvvetlerin yanında yer almakla kalmayıp, yazı, şiir, konuşma, vaaz ve hutbeleriyle halkı cephelere seferber ederek, Millî Mücadele’nin kahramanlarından biri olur.

*

5 Haziran 1920’de Mustafa Kemal Paşa’nın teklifi ile Burdur Mebusu seçilir. Bu dönemde Eskişehir, Burdur, Sandıklı, Dinar, Afyon, Antalya, Konya, Kastamonu gibi şehirlerde halka ve diğer bazı mebuslarla beraber cephelerde askerlere hitaben Millî Mücadele’yi teşvik eden konuşma ve vaazlarını sürdürür. Meclis kararıyla gittiği Kastamonu’daki Nasrullah Camii’nde Sevr’i anlatan ve Millî Mücadele’yi destekleyen meşhur vaazını verir. Bu vaaz büyük yankı uyandırır.

Ayrıca Ankara’da ev buluncaya kadar Kastamonu’da oturmak üzere ev tutar, Eşref Edib’in öncülüğünde Sebîlürreşâd da Kastamonu’da yayına başlar. Âkif’in Nasrullah Kürsüsü’nde verdiği vaaz bu nüshada yayınlanır. (Bu sayı büyük ilgi gördüğünden bir kaç defa basılır.)

1920’nin Aralık sonunda Mehmed Âkif, Ankara’ya döner. Gazi Mustafa Kemal Paşa, Sebîlürreşâd kadar hiçbir gazetenin neşredilemediğini ve manevî cephemizin kuvvetlenmesinde Sebîlürreşâd’ın büyük hizmeti olduğunu bildirerek teşekkürlerini sunar.

*

Burdur Mebusu olduğu yıllarda günlerini Tâceddin Dergâhı’nda geçiren Âkif, dostlarıyla Millî Mücadele şuurunu burada zirveye taşır. Bir gece yatağından fırlar kağıt kalem bulamayınca İstiklâl Marşı’mızın ilk mısralarını bu mütevazı mekânın duvarlarına kazır. Milletin derdini, acısını, sevincini ve coşkusunu hem teninde, hem ruhunda yaşayarak dizelere aktarır. Çünkü O, dizelerin Mimar Sinan’ı, Ümmet-i Muhammed’in sevdalısıdır.

Maarif Vekaleti, Türk Kurtuluş Savaşı’nın başlarında, İstiklâl Harbi’nin millî bir ruh içerisinde kazanılması imkânını sağlamak amacıyla 1921’de bir güfte yarışması düzenlenir. Yarışmaya toplam 724 şiir katılır.

Çanakkale Şehitleri ve Bülbül gibi şiirleri kaleme alan Mehmed Âkif, “Milletin başarılarının para ile övülemeyeceğini” düşündüğü için yarışmaya katılmaz. Eğitim Bakanlığı yarışmaya katılan güfteleri inceler, fakat içlerinden İstiklâl Marşı olabilecek bir eser bulunamaz.

Mehmed Âkif, Maarif Vekili Hamdullah Suphi Bey’in kendisine yazdığı 5 Şubat 1921 tarihli davet mektubundan sonra yarışmaya katılmama fikrini “ödül almamak” şartıyla değiştirir. Ankara’daki Tâceddin Dergahı’ndaki odasında, “Türk Ordusu”na hitap ettiği şiiri kaleme alır ve bakanlığa teslim eder.

Âkif şiirde, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılacağına olan inancını, Türk askerinin yürekliliğine ve özverisine güvenini, Türk ulusunun bağımsızlığa, Hakk’a, yurduna ve dinine bağlılığını dile getirmiştir.

Hamdullah Suphi Bey, Âkif’in şiirinin önce cephede askerler arasında okunmasına karar verir. Batı Cephesi Komutanlığı’na gönderilen şiir, askerlerin büyük beğenisini kazanır. 17 Şubat 1921’de Hakimiyet-i Millîye ve Sebîlürreşâd gazetelerinde yayınlanır.

Ön elemeyi geçen 7 şiir 12 Mart 1921’de Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın başkanlığını yaptığı Meclis oturumunda tartışmaya açılır. Mehmed Âkif’in şiiri, Meclis kürsüsünde Hamdullah Suphi Bey tarafından okunur. Şiir okunduğunda, milletvekilleri büyük bir heyecana kapılır ve diğer şiirlerin okunmasına dahi gerek görülmez. Bazı mebusların itirazlarına rağmen Âkif’in şiiri coşkulu alkışlarla kabul edilir.

Âkif, 500 liralık ödülü yoksul kadın ve çocuklarına iş öğreterek amacıyla kurulan Dârül Mesai Vakfı’na bağışlar. Âkif ayrıca, İstiklâl Marşı’nın Türk Milleti’nin eseri olduğunu beyan eder ve İstiklâl Marşı’nın güftesini, şiirlerini topladığı Safahat’a dahil eder.

*

Millî Mücadele’den dolayı, Âkif’in şiirinin bestelenmesi iki sene ertelenir. 12 Şubat 1923’te İstanbul Maarif Müdürlüğü’ne beste yarışması açma görevi verilir. 1924’te Ankara’da Maarif Vekaleti’nde bir kurul toplanır.

Bu kurul, 24 müzisyenin bestesinin içinden Ali Rıfat Çağatay’ın bestesini kabul eder. İstiklâl Marşı, metni ve bestesiyle bütün okullara bildirilir. 1930 yılına kadar bütün okullarda söylenir. Ali Rıfat Çağatay’ın bestesinin Türk müziğinin etkisi altında olduğu gerekçesiyle 1930 yılında alınan karar uyarınca Osman Zeki Üngör’ün bestesi benimsenir.

Toplamda dokuz dörtlük ve bir beşlikten oluşan marşın armonilemesini Edgar Manas, bando düzenlemesini de İhsan Servet Künçer yapar. Protokol gereği, sadece ilk iki dörtlük beste eşliğinde günümüzde İstiklâl Marşı olarak okunmaktadır.

Bugün, Millî Şairimiz Mehmed Âkif Ersoy tarafından kaleme alınan ve 12 Mart 1921 tarihinde Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilen İstiklâl Marşımızın kabul edilişinin 101. yıl dönümü. Bu vesile ile canını vatanı uğruna feda eden bütün şehitlerimizi ve İstiklâl Şairimiz merhum Âkif’i bir kez daha rahmet ve minnetle yâd ediyoruz.

***

ALLAH BU MİLLETE BİR DAHA İSTİKLÂL MARŞI YAZDIRMASIN

Ömrünün son 11 yılını Mısır’da geçiren Âkif, hayatının son devrelerini yaşadığını hissedip hanımıyla birlikte vatanına döner. İstanbul’a döndükten kısa bir süre sonra hastalananınca, tedavi için Şişli Sıhhat Yurdu’na yatırılır. Hastane odasının bembeyaz bir yatağında solgun, mecalsiz ve bîtab bir şekilde yatarken, mâzi ve âtiye dair sorular sorulur. Bu sorulardan birisi de, “İstiklâl Marşı’nı nasıl yazdınız?..” sorusudur. Âkif, bu sorunun sorulmasıyla birlikte yavaşça yatağında doğrulup, yastıklara yaslandıktan sonra heyecanla, “Doğacaktır, sana va’dettiği günler hakkın!.. Bu ümitle, imanla yazılır. O zamanı düşünün, imanım olmasaydı yazabilir miydim? Zaten ben, başka türlü düşünüp, başka türlü yazanlardan değilim. Bu elimden gelmez. İçimde ne varsa, bütün duygularım yazılarımdadır. Şu var ki; İstiklâl Marşı’nın şiir olarak bir kıymeti yoktur. Ancak tarihî bir değeri vardır… İstiklâl Marşı bir daha yazılamaz. Kimse bir daha İstiklâl Marşı yazamaz, ben de yazamam. İstiklâl Marşı’nı yazmak için o günleri görmek, o günleri yaşamak lâzım. Allah bu millete bir daha İstiklâl Marşı yazdırmasın...”