İslam Öncesi Araplarda Yazı

Araplar, önceleri İbranilerden aldıkları yazıyı kullanırken, daha sonra Arap alfabesini Miladi 1. yüzyılda Romalıların zu­lüm ve işkencelerinden kaçıp Hicaz bölgesine göç eden Nebatlılardan almışlar­dı.

BİLİM TEKNOLOJİ 01.02.2021, 00:03 01.02.2021, 00:21 Ramazan Peri
İslam Öncesi Araplarda Yazı

Yazı yazmaya yarayan kalemler de kamıştan yapılıyordu. "Midad" adı verilen mürekkep ise kömür tozundan, samg veya ağaç sakızı gibi yapışkan bir mad­deyle kandil isinin karışımından yapılıyordu.

Arapların kâğıt yerine kullandıkları en eski yazı malzemesi "rakk" adını ver­dikleri ince deri parçalarıydı. Kumaşlar üzerine de yazı yazarlardı. Yazı yazmaya elverişli en iyi kumaş Mısır'da dokunuyordu. Buna "kubati" denirdi. Ayrıca, tahta, kemik veya hazf denilen testi ve çömlek, taş parçaları üzerine yazılırdı. Mısır'ın fethinden sonra papirüs de kullanılmaya başlandı.

Kâğıdın az ve pahalı olması ilk dönemlerde yazılı edebiyatın gelişmesini engellemiştir. Bu durum Hicri 2. yy ortalarına kadar sürmüştür. Yusuf b. Amr el-Mekki 707 yılında Hicaz'da pamuktan kâğıt yapımını icat etti. Ardından yazı malzemelerin artması ve ucuzlaması üzerine yazılı edebiyat da gelişti. İlk kâğıt atölyesi Bağdat'ta Harun Reşit döneminde açıldı. İkinci yüzyılın sonlarına gelin­diğinde artık kâğıt bol ve ucuz olmuştu.

Abdülmelik b. Mervan, mali idarede Yunanca ve Farsça yerine ilk defa Arap- çanın resmi dil olmasını sağlamıştır. Aynı zamanda, bu devirde Arap yazısının ıslahı ile ilgili çalışmalar da yapılmıştır. Bu çalışmalar, gerek tefsir alanında gerek­se hadis derleme işinde daha sonraki devirler için bir hazırlık niteliğini taşımak­tadır. Bilindiği gibi o zamana kadar Arap alfabesi tamamıyla sessiz harflerden oluşmaktaydı. Abdülmelik'in ırak valisi Haccac, Suryanice'den örnekler alarak, Arapçada sesli harflerin kullanılmasına ve harekeleme işine önayak olmuş, hat­ta Kur'an'ı ilk defa harekelendiren kişi Haccacdır.[1] Haccac, emrinde bulunan kâtipleri yanına çağırarak görünüş olarak birbirlerine benzeyen harfleri birbirle­rinden ayırmak için özel işaretler konulması gerektiğini bildirdi. Bu görevi üzeri­ne alan kişi de Nasr b. Asımdır. Nasr, noktaları çeşitli yerlerde olmak üzere birer ve ikişer olarak koydu.

İslamiyetin doğuşundan önceki dönemde Hicaz'da Araplar yazıyı bilmiyor­lardı. Mekke'de bile yazıyı bilenlerin sayısı 15-20 civarındaydı. Belazuri, İslam dini ortaya çıktığında Mekke'de okuma - yazma bilen onyedi kişi olduğunu söy­lemektedir. Bunlar, Ali, Osman, Ebu Ubeyde b. Cerrah, Talha, Yezid b. Ebu Süfyan, Ebu Huzayfe, Hatip, Halit b. Sait, Abdullah b. Ebi Serh, Huveytip b. Abdül Uzza, Ebu Süfyan, Muaviye, Cüheym b. Salt ve Ala b. Hadrami'dir.[2] Kadınlardan ise Peygamberimiz (sav)'in hanımlarından Hafsa, Ümmü Gülsüm ve Abdullah'ın kızı Şifa az da olsa yazı yazmasını bilenlerdendi. Evs ve Hazreç kabilelerinden yazı yazan kişilerin sayısı azdı. Hatta Yahudilerden birisi Arapça yazmasını öğrenmiş, Medine çocuklarına yazı yazmasını öğretiyordu. Fakat diğer çevre bölgelerde Arap yazısı kullanılıyordu. Himyeriler Müsned yazı kullanırken, Nebatlılar Nebati yazıyı kullandılar.

Hicaz bölgesine yazıyı kimin getirdiği tartışmalıdır. Fakat Amber halkın­dan Beşir b. Abdülmelik el-Kindi adında birisi Mekke'ye gelmiş ve burada Ebu Süfyan'ın babası Harb'ten çok yardım görmüştü. Hatta onun kızıyla da evlen­mişti. O da buna karşılık ona yazıyı öğretmişti. Böylece Mekke'ye yazı girmişti. Bu bilgi tartışmalı da olsa, İslam'dan önce Hicazlılar Nebati yazıyı Şam'da ticaret için gittikleri Havrandan, Kufi yazıyı da İran'dan öğrenmişlerdir.

Arap yazısı, İranlıların etkisiyle Arapların bilmediği bir mecraya doğru girmiş­tir. Bunu ilk başlatan kişi de Mervan b. Muhammed'in kâtibi Abdülhamit'tir. O, azatlı bir köle olup aslen Enbarlıdır. İbni Hallikan, Abdühamit için şunu söyler: "O, yazıda ve ilmin her dalında uzmandı. Mektupçular ondan öğrenir ve onun yöntemini kendilerine örnek alırlardı. Mektupları ilk önce uzun yazan ve kitap­ların fasılları arasında hamdü senalar kullanan o'dur. Başkaları ondan sonra bu yöntemi izlediler." Böylece Abdülhamit, ilk olarak edebi sanatı kullanan ve bu alanda usta olan kişidir.

Ukaz panayırı da o dönemin her türlü entelektüel çalışmalarının yapıldığı, hatiplerin en güzel söylevlerini söylediği, şairlerin en güzel şiirlerini okuduğu bir yerdi. Mekke şehrine gelince, en ileri fikrî-edebi faaliyetleri burada görmekteyiz. Rasûlullah (sav)'ın ilk hanımı Hatice'nin yeğeni Varaka ibn Nevfel, Mekke'de İncil'i Arapçaya tercüme etmekle meşguldü.[3] Kız kardeşi Kutayle de kutsal kitapları okurdu. Kadınlar o dönemde kültürel bakımdan bu derece ilerde iseler, erkekle­rin onlardan daha geri kalmamaları gerekirdi. Medine gibi büyük merkezlerde, içinde Yahudilerin hem adlî-hukukî işlerinin hem de öğretim faaliyetlerinin sür­dürüldüğü Beytu'l-Midrâs adlı kurumları vardı.

İbrahim Halil ER/Hz. Muhemmed (s.a.v.)'in Eğitim Metodu

-----------------------

[1] Yurtaydın, Hüseyin g., İslam Tarihi Dersleri, Sh: 21,A.Ü. İlahiyat Fak. Yay., Ankara, 1988

[2] Belazuri, Futuhul Buldan

[3] bk. Buhârî, 65: Alak ve Şems surelerinin tefsiri.

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 28 Mart 2024
İmsak 05:20
Güneş 06:47
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:31
Yatsı 20:52
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13
Günün Karikatürü Tümü