DİKKAT ETMEMİZ GEREKEN BAZI ÖZELLİKLER/2

TEDBİR

Tedbir, bir şeyin sonunu düşünmek, bir şeyi temin edecek veya önleyecek çare, yol, çalışma ve ihtiyatlı olmak gibi manalara gelir.

“İhtiyâtî tedbir” de koruyucu önlem, geçici koruma önlemi, bir hâdise veya davanın halli veya hükme bağlanması suretiyle meydana gelecek hakkın önceden korunması yahut telâfisi güç ve imkânsız bir zararın önlenmesi maksadıyla halin gerektirdiği muamelenin icrası hususunda hâkimin hüküm neticesine kadar geçerli olmak kaydıyla vereceği karar demektir.

Akıllı adam bir şeyi düşünürken, karar verirken ve uygularken daima işin sonunu düşünür de öyle söyler, karar verir ve uygular.

Herkesin tedbirinde kendi bulunduğu konumu itibariyle “mühim/önemli” ve “ehem/daha önemli” diye farklılık olur. Bir lider, devlet adamı asırlık düşünür, ileriki nesli düşünür, hatta hem dünya hem âhireti hem kendisini hem de özellikle sorumlu olduğu nesli düşünür.

Herkes, özellikle sorumluluk sahibi kişiler, nefislerine, şeytanın oyunlarına, düşmanlara, cehalete, yanlış anlayış ve yanlış davranışlara karşı tedbirli olur.

Tedbiri üç şey bozar:

a) Ortak ve o işle ilgilenenlerin çok olması

b) Tedbir alan kişilerin arasında ikiyüzlü ve çekemeyenlerin bulunması

c) Bilinmeyen bir şey üzerinde düşünüp erbabından, anlayanlarından sormaksızın tedbir almaktır.

(Rıfat, Ahmet, Tasvîr-i Ahlâk, s. 319-320.)

1. Tedbirde şahsiyet, kabiliyet, ilim ve basîret çok önemlidir.

Şahsiyetli yani karakterli insan için kabiliyet, ilim ve basîret çok değerlidir. Bu kişi kabiliyetini ve ilmini çok iyi değerlendirir. Şahsiyeti düzgün değilse, kabiliyeti ve ilmi kendisi için beladır. Kabiliyet ve ilmi egosunu tatmine yarar, kibirliliğine sebep olur.

“Bilgi, büyük insanı mütevâzı yapar, normal adamı şaşırtır, küçük insanı kibirlendirir.”

Molla Cami

2. En önemli 3 özellik ilim, tecrübe, basiret

İdarecide aranan en önemli husus, ilim, tecrübe ve basîrettir. Biri eksik olsa gerçekten eksiklik olur. İlim olmadan hiçbir şey olmaz. Çok âlim olması şart değildir. Âlimleri değerlendirmesi ve onlardan istifade etmesi şarttır. Çok akıllı olmasından ziyade çok akıllılardan istifade etmesi şarttır. Gençlerin atılımından, ihtiyarların tecrübesinden istifade eder.

“Tecrübe, ruhu ve kalbi iyileştirir.”

(Alman Atasözü)

“Birbirine bağlı olaylar toplanarak, tecrübî bilgi edinilir.”

İbn-i Sina

“Tecrübeler, en iyi öğretmenlerdir; yalnız, okul masrafları biraz çoktur.”

Thomas Carlyl

“Tecrübe aklın babası, hafızanın anasıdır.”

Thomas Fuller

“İnsanlarla güzel dostluk kurmak aklın yarısıdır; güzel soru sormak ilmin yarsıdır; güzel tedbir almak, maîşet ve geçimin yarısıdır.”

Hz. Ömer (r.a.)

Tedbirli insanın basîreti çok önemlidir. Basîret, ilmin gereğini ihlâsla yerine getirme neticesinde verilen ilâhî bir lütuftur.

“Basîretin başı acabadır.”

II. Abdulhamid

“Önce farenin şerrini def et, sonra buğday biriktirmeye çalış.”

Mevlâna

Kurumlarla ilgili iktisâdî tedbir için öncelikle gerekli olan israfı ortadan kaldırmaktır. Çünkü israfı kaldırmadan iktisadın bir manası yoktur. Havuzun kaçağı az olur da giren su fazla olursa havuzda su kalabilir. Bununla birlikte kaçak kapatılmadan suyun havuza alınmasının ne manası kalır?

“Akıl, himmet, tedbir ve fikir sahibi olmayan birisinin kapıcısı: ‘Evde kimse yoktur’ diyen ne güzel söylemiş.”

Şeyh Sadi-i Şirâzî