İslâm kültürü ve özellikle tasavvuf alanındaki çalışmaları ile tanınınan, Profesör Schimel ‘in özellikle üzerinde durduğu tasavvufunun orjinal olduğu, Kitap ve Sünnet kökenli olduğu hususudur...
Profesör Schimel ‘in özellikle üzerinde durduğu ve diğer medeniyetlerin tarihsel kaynaklarıyla mukayeseden çıkardığı sonuç İslam Tasavvufunun orijinal olduğu, Kitap ve Sünnet kökenli olduğu hususudur...
Hint, Yunan veya Pers kaynaklı değildir.
Dinler ve felsefeler arasında benzerlikler vardır. Bu normal.
Aynı dünyada yaşıyoruz. Ama hepsinin diğerinden farklılıkları daha çoktur.
Yoksa bu kadar çeşitlilik olmazdı.
SCHİMEL ARAPÇA VE FARSÇA DAHİL YİRMİYE YAKIN DİL BİLİRDİ HİNT VE YUNAN FELSEFELERİ KONULARINDA DA UZMANDI.
Müslüman olmuştur.
İslâm kültürü ve özellikle tasavvuf alanındaki çalışmaları ile tanınır.
HAYATI:
7 Nisan 1922’de Almanya’nın Erfurt şehrinde doğdu. Babası Paul Schimmel felsefe ve mistisizme meraklı bir posta memuru, annesi Anna Schimmel ev hanımıydı. Orta halli bir Protestan ailesi içinde büyüdü. 1939’da lise öğrenimini tamamlayıp Berlin’de Friedrich Wilhelm Üniversitesi’nin Kimya ve Fizik Bölümü’ne kaydoldu; bir süre sonra fen bilimlerinden vazgeçerek Şarkiyat Bölümü’ne girdi. Ernst Kühnel’den İslâm sanat tarihi, mimari ve hat sanatı, Walther Björkman’dan Arapça, Annemarie von Gabain’den Türkoloji dersleri aldı. Dikkatini Türkiye’ye yönelten hocası Richard Hartmann’ın yanında hazırladığı, Memlük döneminde Mısır’da halife ve kadıların durumunu inceleyen teziyle Arap filolojisi ve İslâm ilimleri alanında doktor unvanı kazandı (1941). II. Dünya Savaşı yıllarında Alman Dışişleri Bakanlığı’nda Türkçe tercümanı olarak görevlendirildi. Savaşın sonunda Amerikalılar tarafından gözaltına alındı ve beş buçuk ay Marburg’daki kamplarda tutuldu. O günlerde tamamladığı Memlük Devleti’nde asker, emir ve sultanların sosyal ve kültürel rollerine dair çalışmasını Marburg Üniversitesi’ne doçentlik tezi olarak sundu. 1946’da doçent oldu ve aynı yıl üniversitenin Teoloji Fakültesi’nde çalışmaya başladı. Burada “erken dönem İslâm tasavvufunda mistik sevgi kavramı üzerine ikinci bir doktora tezi hazırladı. Bu teziyle Teoloji Fakültesi’nin henüz yeni açılan Dinler Tarihi Bölümü’nde dinler tarihi doktoru unvanı alan ilk kişi oldu (1951).
Schimmel akademik kariyerinin büyük bölümünü yeni Kantçılar’dan Paul Natorp, ilâhiyatta çığır açan Rudolf Otto, katı rasyonalist Rudolf Bultmann ve XX. yüzyılın en önemli din fenomenologu Friedrich Heiler’in ders verdiği Marburg Üniversitesi’nde tamamladı. Kendi ifadesiyle Marburg onun dünyaya açılan penceresi oldu. Hartmann’dan İslâm dinini, Heiler’den dinler tarihi, mistisizm ve dinlerin bâtınî tarafını, H. H. Schaeder’den Doğu ve Batı kültürlerinin mukayesesini öğrendi. Klasik felsefenin Avrupa’ya ilk defa İslâm’la girdiğini savunan Schaeder’in tavsiyesi üzerine Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin eserlerini okudu. Bundan sonra “hayatımın yeni dönemindeki o uzun ve çetin günlerimde acımı dindiren bir merhem” diye nitelediği Mes̱nevî’yi yanından hiç ayırmadı. Schimmel’in Marburg’daki faaliyetleri akademik araştırmalarla sınırlı kalmadı. Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Nur Baba adlı romanını Flamme und Falter adıyla Almanca’ya çevirdi (1947). Erken yaşlarda Mevlânâ’dan ilham alarak “Lied der Rohrflöte” başlığı altında yazdığı gazeller (1948) Hermann Hesse tarafından takdir edildi; F. Heiler onun bazı mısralarını Das Gebet adlı kitabında örnek dua olarak iktibas etti. Mevlânâ hakkındaki ilk çalışması olan Die Bildersprache Dschelaladdin Rumis başlıklı eserini de Marburg’da yazdı (1949).
Türkiye’deki yazma eserler üzerinde çalışmak ve ilmî araştırma yapmak amacıyla 1952 yılında İstanbul’a gitti. Bu çalışmaları sırasında birçok Türk şair ve düşünürüyle tanıştı, bazı dergilerde Cemile Kıratlı takma adıyla yazılar yazdı. Çalışkanlığı, ilmî araştırmalardaki titizliği, Doğu ve Batı’nın klasik bilim dillerine hâkimiyeti üniversite çevrelerinin dikkatini çekti. 1954’te Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde Dinler Tarihi Kürsüsü profesörü olarak göreve başladı ve fakültede bu kürsünün kurulmasına öncülük etti, Dinler Tarihine Giriş adıyla bir ders kitabı hazırladı (Ankara 1955). Ebü’l-Hasan ed-Deylemî’nin Sîretü Ebî ʿAbdillâh İbni’l-Ḫafîf eş-Şîrâzî adlı eserini 300 sayfalık Farsça metin ve ellişer sayfalık Almanca ve Türkçe giriş yazılarıyla neşretti (Ankara 1955). Muhammed İkbal’in, derinlemesine incelediği Câvîdnâme adlı eserini Almanca’ya (1957) ve ertesi yıl Türkçe’ye çevirdi. Doğu ve Batı’nın felsefe, tasavvuf ve mistik akımlarının geniş bir taramasını yapıp kısa bir mukayese, geniş bir giriş yazısı ve zengin açıklamalarla birlikte neşretti (Ankara 1958). Türkiye’de bulunduğu yıllarda sadece ders vermekle kalmayıp müslüman Türk kültürünü, Anadolu’nun yetiştirdiği evrensel değerleri, tasavvuf şairlerini, düşünürlerini, mistiklerini ve bunları yetiştiren geleneği anlamak için büyük gayret sarfetti.
Schimmel, İslâm dinini, tarihini ve sanatını tasavvuftan hareket ederek anlamaya ve anlatmaya çalışmış, tasavvuf düşüncesini Avrupa’ya ve dünyaya tanıtmak amacıyla olağan üstü bir çaba sarfetmiş, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Hallâc-ı Mansûr, Yûnus Emre ve Muhammed İkbal gibi sûfîlerin düşünce tarihinde hak ettikleri yeri almaları için büyük bir gayret göstermiştir. Arapça, Farsça, Türkçe, Urduca, Peştuca, Sindce, Gucerâtça, Marathice, Keşmirce, Bengalce, Sanskritçe, Çekçe, İbrânîce, Eski Yunanca, Latince, İtalyanca, Rusça, İspanyolca, İsveççe, Hollandaca, Fransızca, İngilizce bilen; Arapça, Farsça, Türkçe, Fransızca, İngilizce, Urduca, Peştuca ve Sindce’den tercümeler yapan Schimmel’e çeşitli ülkelerde birçok üniversite tarafından fahrî doktorluk unvanı verilmiş, madalya ve ödüllere lâyık görülmüştür. Bunlardan bazıları şunlardır: Pakistan Sitâre-i Kāidia‘zam madalyası (1965), Johann-Heinrich-Voss-Preis tercüme ödülü (1980), Federal Almanya Cumhuriyeti Birinci Derece Haç madalyası (1980) ve Birinci Derece Cumhurbaşkanlığı nişanı (1981), Pakistan’ın en yüksek devlet ödülü olan Hilâl-i İmtiyâz nişanı (1984), Federal Almanya Cumhuriyeti Der grosse Bundesverdienstkruez ödülü (1989), IRCICA Altın madalyası (1990), Türkiye Yazarlar Birliği Üstün Hizmet ödülü (1995), Alman Yayıncılar Birliği Barış ödülü (1995), Mısır Cumhurbaşkanlığı Birinci Derece Bilim ve Sanat nişanı (1996), Özbekistan Cumhuriyeti Dostluk nişanı (2002), Bonn şehrinin altın defterine kayıt (2002).
BAZI ESERLERİ:
100’ün üzerinde eseri ve binlerce makalesi bulunan Schimmel’in en önemli eserleri şunlardır:
1. Mystical Dimensions of Islam (Chapel Hill 1975). Tasavvufu ve tarihî gelişimini sekiz ana başlık altında inceleyen eser kısa zamanda başvuru kitabı niteliğini kazanmıştır. Kitapta tasavvufun köklerinin Neo-Platonizm’de veya kadim Hint düşüncesinde ve mistisizminde olmadığını, doğrudan doğruya Kur’ân-ı Kerîm’den kaynaklandığını ortaya koyan Schimmel, Irak’ta Hasan-ı Basrî ile başlayan ve Râbia el-Adeviyye ile gelişen zühd hareketinin Hallâc-ı Mansûr ve onun öğrencileri Ebû Bekir eş-Şiblî, Bâyezîd-i Bistâmî, Cüneyd-i Bağdâdî ile zirveye ulaştığını, tasavvufun Gazzâlî ile saraylarda büyük kabul görmüş olsa da Hallâc dönemine kıyasla bir kırılma yaşadığını belirtir. Schimmel’e göre Gazzâlî’nin Mişkâtü’l-envâr adlı eserinde ilk defa ortaya attığı nur anlayışı daha sonra Sühreverdî el-Maktûl tarafından işrak felsefesi (nur metafiziği) olarak geliştirilmiş, böylece tasavvuf iki kola ayrılmıştır. Bunlardan biri Sühreverdî’nin geliştirdiği nur metafiziği, diğeri Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin vahdet-i vücûd anlayışına dayalı sistemdir. Schimmel esas itibariyle tasavvufun bu iki kaynaktan beslendiğini vurgulamakta ve kitabını büyük mutasavvıfların eserleri ve hayatları hakkında verdiği bilgiler ve yorumlarla derinleştirmektedir. Almanca olarak da yayımlanan (Mystische Dimensionen des Islam: Die Geschichte des Sufismus, Köln 1987) ve birçok dile çevrilen eserin iki Türkçe çevirisi vardır (Tasavvufun Boyutları, trc. Ender Gürol, İstanbul 1982; İslamın Mistik Boyutları, trc. Ergun Kocabıyık, İstanbul 2001).
2. The Triumphal Sun: A Study of the Works of Jalāloddīn Rūmī (London 1975). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî hakkında 1949’da Die Bildersprache Dschelaladdin Rumis adıyla küçük bir eser yazan Schimmel, uzun yıllar süren bir araştırmanın ardından kaleme aldığı bu eserde Mevlânâ’nın düşünce dünyasını bütün derinliğiyle ortaya koymuştur.
3. Gärten der Erkenntnis: Texte aus der islamischen Mystik (Düsseldorf 1982). Mystical Dimensions of Islam’ı geliştirici nitelikteki kitapta yazar kırk büyük mutasavvıfın görüşünü kendi eserlerinden yaptığı tercümeler ve yorumlarla özetlemektedir.
4. Jesus und Maria in der islamischen Mystik (München 1996). İslâm dininde, tasavvuf geleneğinde ve müslüman halkların kolektif şuurunda Hz. Îsâ ve Hz. Meryem’in yerinin araştırıldığı eserde müslümanların Hz. Îsâ’yı peygamber, Meryem’i iffetin timsali olarak kabul ettikleri ve hıristiyan dünyasındaki yaygın kanaatin aksine İslâm dünyasında Hz. Îsâ’ya ve Meryem’e çok büyük değer verildiği ve saygı gösterildiği vurgulanmaktadır.
5. Meine Seele ist eine Frau: Das Weibliche im Islam (München 1995). Genel olarak İslâm tarihinde kadınlara verilen değerin vurgulandığı eserde Hz. Peygamber’in kadınlara karşı hoş görülü ve esirgeyici tutumuna ve Kur’an’ın kadınlara verdiği önem ve haklara işaret edilmektedir.
6. Und Muhammad ist Sein Prophet: Die Verehrung des Propheten in der islamischen Frömmigkeit (Düsseldorf/Köln 1981). Schimmel’in Hz. Peygamber’e duyduğu büyük saygının ifadesi olarak ve bir sûfî hissiyatıyla kaleme aldığı bu eser asırlardan beri Resûl-i Ekrem’i bir sevgi çağlayanı, bir aşk müjdecisi şeklinde değil sadece siyasî bir deha olarak görmek isteyen Batılı çevrelere ve ön yargılı akademisyenlere verilmiş bir cevap niteliğindedir. Bu eserinde Schimmel, kendinden önceki şarkiyatçıların Hz. Peygamber’e yönelttiği tenkitlere cevap teşkil edecek önemli açıklamalar yapmaktadır. Meselâ Hz. Îsâ’nın bekâr olmasını tabii karşılayan hıristiyanların Hz. Muhammed’in evlenmesini ve özellikle çok kadınla evlenmesini anlayamadıklarını, Resûl-i Ekrem’in cismanî ve ruhanî kabiliyeti aynı anda bir arada taşıdığını, çok kadınla evliliğinin daha çok sosyal sebeplere dayandığını söyler.
7. Calligraphy and Islamic Culture (New York 1984). İslâm kültüründe hat sanatını ve hattatların yetişme tarzını konu edinen eserde müellif tasavvuf perspektifinden hat sanatına ve hattatlara yaklaşmakta, “Hatt’ın Çeşitleri”, “Hattatlar, Dervişler ve Hükümdarlar”, “Hat Sanatı ve Tasavvuf”, “Hat Sanatı ve Şiir” ana başlıkları altında İslâm kültürünün şifrelerini çözmeye çalışmaktadır.
8. Wanderungen mit Yunus Emre (Köln 1989). Yûnus Emre’nin Allah, tabiat ve insan sevgisinin hikâye formunda anlatıldığı eser Türkçe’ye çevrilmiştir (Yunus Emre ile Yollarda, trc. Senail Özkan, İstanbul 1999).
9. Deciphering the Signs of God (Edinburgh 1994). Müellifin emeklilik döneminde İngiltere’nin Edinburgh şehrinde “Gifford Konferansları” adı altında verdiği derslerden oluşmaktadır. L. Massignon’un, “Kur’an müslümanların dünya görüşünün anahtarıdır” sözünü düstur kabul eden yazar, bu kitabında fenomenolojik bir bakış açısıyla farklı coğrafyalarda görülen dindarlık anlayışına, tasavvufa, Kur’an ve Hz. Muhammed başta olmak üzere cennet, cehennem, yaratılış ve yeniden diriliş gibi İslâm kültüründe kutsiyet ifade eden birçok meseleye açıklık getirmektedir. Eserin Almanca tercümesini yazarın kendisi yapmıştır (Die Zeichen Gottes: Die religiöse Welt des Islams, München 1995; T trc. Ekrem Demirli, Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri, İstanbul 2004).
......................................................
Kaynak: İslam Ansiklopedisi
