Katılım bankaları, prensipleri ve çalışma sistemleri açısından faizli bankalar gibi değildir. Katılım bankaları diğer bankalar gibi olur olmaz gerekçeler ile para verip faiz tahakkuk etmezler. Ancak bankaların çalışma prensipleri birbirine benzer. Zira ülkemizde bankalar BDDK ile yönetilmekte ve katılım bankaları da faizli bankalar için düzenlenen kanunlara göre kendisine kıyıdan köşeden bir yer bulmaktadır.
Katılım bankaları aracılığıyla ev veya araba alınabilir.
Birçok kardeşimiz bu konuda bazen haklı bazen de kulaktan dolma bilgilerle itirazlarda bulunmaktadır.
Öncelikle şunları söylemek istiyorum.
Katılım bankaları Hanefi değildir, Şafii de değildir. Katılım bankaları dört mezhebin fetvaları ile kurulmuş ve işleyen bir sistemdir.
Bundan dolayı Hanefi mezhebine mensup biri şu işlem caiz değildir, haramdır, faizdir dediği zaman kendi mezhebi açısından haklı olabilir. Ama başka bir mezhebe göre ise caizdir.
Katılım bankalarının da yaptırım gücü olmalı. Aksi halde bu bankadan istifade eden vicdansız biri, ödemesini yapmadığı zaman bankanın bunu görmezden gelmesi doğru olmaz ve diğer müşteriler de ödemelerini ya yapmaz ya da düzenli yapmaz.
Katılım bankaları vekalet sistemine göre işlem yapar. Örneğin;
Siz birisine deseniz ki, al şu 1000 lirayı benim için bir koyun al ve benim adıma da bunu karlı bir fiyata sat, bu işlem caizdir. Halbuki koyunu görmediniz. Sizin adınıza hem alış yaptı hem de satış yaptı. Hatta bu koyunu vekalet verdiğiniz kişi kendisine dahi satsa caizdir.
Katılım bankaları bunu yaptığı zaman bazıları buna itiraz ediyor. Ancak itiraz, kişinin bakış açısından kaynaklanmaktadır.
Faizin ittifak edilen hususları vardır. Bir de ihtilaflı hususları vardır. Enflasyon, yani paranın değer kaybını talep etmenin faiz olup olmadığı ittifak edilen bir husus değildir. Bu nedenle enflasyon oranında artış talep eden bankanın işlemi bir alime göre faiz iken, başka bir alime göre faiz değildir.
Katılım bankalarının oranı her zaman yüksek değildir. Çoğu zaman diğer bankaların kredi oranından düşüktür.
Katılım bankalarındaki her bir işlem dört mezhebe göre veriliyor. Bu nedenle bir işlemi Hanefi mezhebine göre yapılırken, başka bir işlemi başka bir mezhebe göre yapılmaktadır.
Kitapların ibarelerinden çıkmayıp gerçek hayatı göremeyenler İslam'ın ve Müslümanların bütün sorumluluğunu Ebu Hanife'ye veya İmam Şafii'ye yıkmak istiyorlar. Bu alimler caiz demişse mesele kapanmıştır, caiz değildir demişse yine mesele kapanmıştır gözüyle bakmaktadır. Halbuki İslam'ın nasları sınırlı, meseleleri ise sınırsızdır.
Bir şeyin caiz olması demek, yap demek değildir. Sen yapmıyor olsan da yapanlara niye yapıyorsun, yaptığın haramdır, savaştır diyemezsin.
Lütfen bu konularda "bana göre, bence" ile hareket etmeyelim. Benden, senden daha alim olanlar buna caizdir diyor. Bize düşen ise amel ederiz, etmeyiz ayrı mesele, ama çok bilmiş gibi de davranmayız.
Hele banka önünden geçmemiş birinin bankacılık işlemlerinden üç beş tanesini bilmeyen birisinin bu konularda fetva vermesi hiç şık olmuyor.
Benim, caizdir dediğim, şahsi fetvam değildir. Ben, caizdir diyen alimlere göre hareket edilmesini uygun görüyorum.
Ben katılım bankası ile ev veya araba alır mıyım? Evet, alırım.
Murat Padak
Şanlıurfa Diyanet Eğitim görevlisi
