Hanefî Mezhebi hac ibadeti hariç hiçbir surette namazların cem edilmesine cevaz vermezler.

Şafiî, Malikî ve Hanbelî mezheplerinde öğle ile ikindi, akşam ile yatsı namazlarının birlikle kılınması bazı durumlarda caizdir.

Meşru yolculuk, şiddetli yağmur, kar, dolu, çamur, sel, fırtına, soğuk, korku gibi durumlarda camiye gelen cemaate diğer vaktin namazı da kıldırılır ve iki vakit namaz, cemaat ile cem edilir.

Bazı Şafiî alimleri, bazı Malikî alimleri ve bazı Hanbelî alimleri herhangi bir mazeret durumunda mukim iken yani şehirde iken de namazın cem edilmesine cevaz verirler.

Bu mazaretlerin bazıları şunlardır: İdrarını tutamayan kişi, bebek emzirdiği için sürekli üzeri bebek pisliği bulaşan kadın, hasta kişi vb.

Günümüzde mazeretin içine giren bazı durumlar:

Sınavlar

Örneğin öğlen namazını kılacak imkan olmadan sınavın başlaması ve sınavın ikindi vaktine kadar sürecek olması veya az bir vakit olsa da camiye gitme veya namaz kılacak imkanın olmaması. Bu durumda kişi, sınavına girer. İkindi namazı vaktinde, önce öğlen namazını, sonra ikindi namazını eda olarak kılar. Buna öğrenci ile sınav görevlileri dahildir.

Nöbet

Bir askerin nöbet vakti öğlen, ikindi, akşam ve yatsı namazlarının herhangi bir vaktine denk gelirse bu durumda namazını cem edebilir. Örneğin akşam namazı vaktinde nöbet tutuyor ve nöbeti yatsıya kadar devam edecek. Bu durumda akşam namazını yatsı namazı ile birlikte kılabilir. Ya da ikindi vakti nöbete geçecekse bu durumda ikindi namazını öğle namazı ile birlikte kılabilir.

Hastane

Acil serviste görev yapan sağlık personeli de öğle ve ikindi veya akşam ve yatsı namazlarını takdim veya tehir ile kılabilirler. Kritik hastaların başında beklemek zorunda kalan hasta bakıcılar da buna dahildir. Ameliyata girecek doktor ekibi de buna dahildir.

Güvenlik Güçleri

Kritik toplantı, eylem, koruma görevi gibi görevleri olan güvenlik görevlileri de duruma göre bu namazları takdim veya tehir ile kılabilir.

Yerinden ayrılması tehlike arz eden görevliler

Örneğin acil telefonlara bakan personelin, telefona bakacak kimse yoksa namazları cem etmeleri caizdir. Hasta almaya giden ambulans ekibi de buna dahildir.

Otobüs Şoförleri

Şoförler de durağa varınca namazlarını kılarlar. Nöbetini takip etmeli ve cemi takdim veya cemi tehir yaparak namazını kılar. Buna otobüse binecek şehir içi yolcular da dahildir. Aynı durum şehirlerarası yolcular için de geçerlidir. Kişi, öğlenden sonra yola çıkan ve akşama kadar durmayacak olan otobüse binmeden önce ikindi namazını cemi takdim ederek kılabilir. Veya duruma göre akşam namazını yatsı namazına tehir edebilir.

Dükkanını, pazar yerini, iş yerini, tezgahını teslim edecek kimse bulamayan kişi de duruma göre ikindi namazını öğlen namazı ile birlikte kılabilir.

Trafikte sıkışan kişi de namazını cem edebilir

Örneğin akşam namazını evde kılarım diye otobüse bindiniz. Ancak trafik sıkıştı ve siz otobüste kaldınız. Akşam namazını otobüste iken yatsı namazına tehir edebilirsiniz.

Meşru bir ihtiyaç

Bu kişiden kişiye değişebilir. Yukarıdaki durumlara benzeyen herhangi bir durumda da namazın cem edilmesi caizdir. Bunu kişi kendisi tayin eder.

Not:

Namazın mukim iken ihtiyaç halinde cem edilmesi için tek şart, bunu adet yani alışkanlık haline getirmemektir.

Cemi takdim: İkindi namazını öğlen namazı vaktinde kılmak veya yatsı namazını akşam namazı vaktinde kılmak demektir.

Cemi tehir: Öğlen namazını ikindi namazı ile birlikte kılmak veya akşam namazını yatsı namazı ile birlikte kılmak demektir.

İkindi ile akşam cem edilmez. Yatsı ile sabah da cem edilmez.

Hanefî Mezhebi dışına çıkmak istemeyenler, bu görüşlerle amel etmeyebilir. Otobüste bekler. Namazını kaçırır. Evine gelince kaza kılar.

Namazda tertibi esas almak gerekir. Konu ihtilaflıdır. Ancak tertibe dikkat etmekte fayda var.

Hanefî olan biri bu görüşler ile amel edebilir. Bu görüşle amel etmesi onu mezhebinden çıkarmaz. Başka mezhebe ait bir görüş ile taklit etmiş olur. Taklid için de zaruret şartı yoktur. İhtiyaç yeterlidir.

Lütfen kendi mezhebinizi zorla dayatmayın. Bu ve benzeri mazeretler durumunda namazı cem etmek, namaz ibadetini sürdürmeye yöneliktir.

Konunun detayı için Namazın Mezheplere göre Cem Edilmesi konusuna bakabilirsiniz. Buraya özet alınmıştır.

Murat Padak - Şanlıurfa Diyanet Eğitim Görevlisi