NEFİS MUHASEBESİ/3

4) Yanlışları bilip gidermeye ve noksanlıkları görüp tamamlamaya çalışmak

Doğru bilinmeden eğri bilinmez; doğru adam bilinmeden de eğri adam bilinmez; tam adam bilinmeden de yarım adam bilinmez.

Bu sahalarda önce ölçü insanları, sonra hayatta başarılı olmuş insanlarla kıyas ederek kendi liderimizin çapını, kendi ekibimizin seviyesini tanıyabiliriz.

Yanlışlarımızı ve noksanlıklarımızı görmek için şu üç şey gerekir: İlim, tecrübe ve basîret. Bunlardan birisi eksik olsa eksik olur. Bu üç ışıkla aydınlanma olunca her şeyimiz ortaya çıkar.

Elimizde bulunan insanlarımız, idealimizde olan insanlarımız değildirler. Eğer biz yanlışımızı ve noksanlığımızı gidermeyi dert edinirsek, yanlışımızı ve noksanlığımızı görmemiz mümkün olur.

İdealimizde olan insanı bulamazsak, elimizde olanı eğiteceğiz, eğittikten sonra da plan ve programın gereğini isteyeceğiz. Yeter ki insanımız samimi olsun!

Ekip ruhu içinde, ciddiyet ve gayret, belirlenen üsûl içinde olursa, gerisi arkasından gelir. Kendi eski elbisesini ve eski eşyalarını değiştiriyor da eski yanlışlarını, geçersiz eski fikirlerini değiştirmiyorsa, işte o zaman o insanları değiştirmek gerekir.

“Sırf kendi aklına dayanan, hatalardan kurtulamaz.”

Mansur bin Ammar

“Şu beş (kötü) özellik olmasaydı bütün insanlar salih/iyi insan olurdular:

a) Cehalete kanaat etmek,

b) Dünyaya haris olmak,

c) Fazlalığa açgözlülük etmek,

d) Amelde riyakârlık etmek,

e) Sadece kendi görüşünü beğenmek.”

Hz. Ali (r.a.)

“Başkasının yanlışını büyüten kimse, kendi hatasını unutur.”

Hz. Ali (k.v.)

“Bir hatayı iki defa tekrar etmeyen, en mükemmel insandır.”

Abert Einstein

“Hata, hatadır; onu, ister büyük adam işlesin, ister küçük.”

Goethe

Yanlış davranışın kaynağı, yanlış anlayıştır. Yanlış anlayışın kaynağı yanlış bilgi veya ictihada ehil olmayan kimsenin yanlış ictihadıdır.

5) Nefse karşı orta yolu izlemek

Orta yol yani sırat-ı mustakîm İslâm’dır. Nefse karşı orta yolu izlemek, İslam’a göre hareket etmek demektir. Çünkü İslam, itikadda, ibadette, ahlakta ve ahkâmda orta yoldur.

Bu konuda Hz. Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuştur:

“Şu üç şey kurtarıcıdır: Gizlide açıkta Allah’tan korkmak, fakirlikte ve zenginlikte orta yolu izlemek, rıza ve öfke halinde âdil olmak.”

(İbn-i Hacer el-Askalânî, Münebbihât, s. 5.)