Talip olan, arayan, isteyen kişi talep ettiği/ciddiyetle istediği şeye önce kalbiyle yönelir. Kalp azmedince hedefine bilfiil yönelir, faaliyete yönelir. Faaliyete yönelen hedefine ulaşması için ciddi olur, ciddi olan gayret eder. Gayret etmek yetmez, gücünü sonuna kadar harcar, güzel metodu izler ve sebat eder. Sonunda hedefine ulaşır.
Ta’lîmü’l-müteallim kitabında
من طلب (اي جد وجهد واجتهد وسعي سعيا جميلا) وجد.
Nasıl talip olunacağını şöyle şerh etmiştir:
1. Ciddi olmak
2. Cehd/gayret etmek
3. İctihad/gücü sonuna kadar harcamak
4. Güzel bir metot izlemek
Biz de beşinci olarak sabır ve sebat etmeyi ekleyebiliriz
5. Sabır ve sebat etmek
1. Ciddi olmak
Ciddi olmak, önem vermektir, dert edinmektir. Ciddiyim demek iddia etmektir. İddia eden, iddiasını ispat etmelidir.
Ciddiyetin ispatı cehd/gayret etmektir. Dert edinen, derdine çare bulur. Gayesi olanın derdi olur. Derdi olanın gayreti olur, sıkıntılara katlanması olur. Bilir ki sıkıntıya katlanmayan, sıkıntıdan kurtulamaz.
Niyaz-i Mısrî (rh.a.) şöyle demiştir:
“Derdime derman arar iken
Derdim bana derman imiş!”
Yapmak isteyen çaresini bulur, yapmak istemeyen bahanesini bulur.
2. Cehd/gayret etmek
Cehdedenin, gayret edenin hedefi olur. Hedefi olanın hedefine ulaştıracak yolu, yol arkadaşı ve prensibi olur.
Hedefi olanın dünyevî ve uhrevî hedefi olur. Müslüman kişi, dünya hedefini âhiret hedefine vasıta kılar. Dünya hedefini ahiret hedefine vasıta kılınca ahiret hedefinden sayılır.
Mü’minin âhiret hedefi cennettir, hedefi cennet olan, ancak Allah’ın rızasını hedef edinirse cenneti kazanacağını bilir.
Mü’minin yegâne hedefi, dünyayı da cenneti de mü’mine hizmetçi kılan Allah’ın rızasını kazanmaktır.
Mü’mini hedefine ulaştıracak yolu, ifrat ve tefritin olmadığı, emrolunduğu gibi davrandığı sırat-ı müstakimdir.
Yol arkadaşı, hak yolda olduğu müddetçe arkadaşına pekiyi diyen, seni dünya menfaati için satmayan kimsedir.
Prensibi, mü’minin genel olarak prensibi, Allah ve Rasûlünün koyduğu helal-haram sınırlarına uymaktır.