Libya'nın İlk Bakanı ve Başbakan'ını Türkiye Atadı!

Bürokrat, Kamu yöneticisi, Devlet adamı, Kaymakam, Vali, Libya Eski Sağlık Bakanı, Libya’nın ilk Başbakanı (D. 1884, Bingazi / Libya – Ö. 28 Mayıs 1952, Bingazi / Libya). Sadullah Koloğlu, nam-ı diğer "Arap Kaymakam."

GÜNDEM 29.11.2020, 05:34 29.11.2020, 06:53 Ramazan Peri

Libya'nın İlk Bakanı ve Başbakan'ını Türkiye Atadı!

1949-1952 yılları arasında Libya'da Başbakanlık yapan Sadullah Koloğlu aslen Karaman kökenlidir. Büyük dedesi Konya-Karaman'dan o zaman Osmanlı'nın bir vilayeti olan Libya'daki Derne vilayetine gelerek evlenip burada yerleşmiş bir yeniçeridir. Babası Derne'de yağ ticareti ile uğraşan Hacı Mebruk Efendi, annesiyse, Girit'ten sürülüp Bingazi'ye sığınan Zeynep Hanım'dır. 1884 yılında çocukları Sadullah doğar. Baba Mebruk Efendi Derne'de yağ ticareti, Belediye meclisi üyeliği, belediye başkanlığı yapar.

Osmanlı son döneminde İtalyan İşgali sırasında, direnişe hazırlanan halkı organize etmek için, aralarında Mustafa Kemal ve Enver beylerinde bulunduğu bir grup subay Trablusgarp Derne’de Mebruk Efendi ile İtalyanlara karşı mücadeleye girer.

Libya'nın İlk Bakanı ve Başbakan'ını Türkiye Atadı

1902 yılında Sınıf-ı Mahsusa’dan (Özel Sınıf) mezun olan Sadullah Koloğlu, nam-ı diğer "Arap Kaymakam." İlk görev yeri Bingazi Vilayeti Derne Kaymakamlığı nezdinde maiyet memurluğuna atanır. Sadullah Bey, daha sonra Hassa ve Berka Nahiyeleri Müdürlüğüne, Buldan, Pınarhisar kaymakamlığına atanır. Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye’de birçok görevde bulunanarak yaptığı gözü pek icraatlarından sonra “Arap Kaymakam” efsanesi ile tanınır.

Bütün meslek hayatı boyunca dürüst ve çalışkan kimliğiyle bilinen Arap Kaymakam Sadullah Bey, emekliliğinden sonra maddi sıkıntı çeker. Ancak çocuklarının eğitimini tamamlayabilmek ve maddi sıkıntılarını giderebilmek babasından kalan miras olabilir düşüncesiyle Libya'nın yolunu tutar. Burada rahmetli babasının yakın arkadaşı ve bir dönem hapislik arkadaşı da olan, Bingazi Emiri Sunusi ile de görüşür. Libya’nın 1949 yıllarında bağımsız bir devlet olarak kurulması gündemdeydi ve emir Türkiye’den ve yakın arkadaşı olan babasından, namını bildiği Sadullah Bey’i kendi yanında yardımcısı olarak görmek istediğini söyler. Buna sıcak bakmayan Sadullah Bey yeniden Türkiye’ye döner.

Bu arada, emir Sunusi Türk hükümet yetkililerine başvurur ve Sadulah Bey’in yeni kurulan Bingazi (Libya) Hükümetinde görev alması için izin ister. Hükümet bu konuyu bakanlar kurulunda görüşür ve 23.01.1950 tarihli kararla, 3 yıl süreyle Bingazi Hükümeti’nde çalışmasına müsaade eder. Bu durum, eski Osmanlı toprağı olan bu yere verilen öneme dair nezaketli tarihi bir atıftır aynı zamanda. Trablus, Bingazi ve Fizan olarak üçe bölünmüş Libya toprakları, Fransızların tüm karşı çıkışına rağmen, Birleşmiş Milletler ’in aldığı kararla bağımsızlığını ilan eder. Kurulan hükümette Sadullah Bey Sağlık Bakanıdır.

Libya'nın İlk Bakanı ve Başbakan'ını Türkiye Atadı

Libya Devleti’nin kurulma sürecinde, bunu alttan alta istemeyen İngilizler de vardı. Emir Sunusi ile birlikte hareket eden, Türkiye’de yetişmiş bu değerli devlet adamının çıkışları, bu yüzden İngilizleri bile endişelendiriyordu. Yaptığı çalışma ve mücadelelerde İngilizleri, Fransızları ve İtalyanları büyük endişeye sokar. Sömürge Devletlerin bu oyunu ona sökmeyecek, emir Sunusi tarafından Türkiye’nin “Arap Kaymakam”ı Sadullah Bey, Libya Devletinde “Türk Başbakan” lakabıyla başbakanlığa getirilecektir.

Hastalığı ve yaşı itibari ile Türkiye Hükümetinden izin alarak ülkesine dönen “Arap Kaymakam” (Libya Başbakanı) döndükten kısa bir süre sonra 28 Mayıs 1952 yılında vefat eder. Şahsi hesabında sadece 45 İngiliz sterlini bulunacak, cenazesinde İngilizler bile bu büyük devlet adamına saygıda kusur etmeyecektir. İsmi Bingazi’deki bir hastaneye verilir. Kıbrıs Barış Harekâtında başbakan olan Ecevit, bu şahsiyetin Libya’daki saygınlığını çok iyi bildiği için, akademisyen oğlu Orhan Koloğlu’yu seneler sonra Libya Özel Temsilcisi olarak atayacaktır.

KAYNAK:

Cumhurbaşkanlığı İsmet İnönü Arşivi

Orhan Koloğlu Arap Kaymakam, Mehmet Aldan / İz Bırakan Mülki İdare Amirleri: 2, Sadullah Koloğlu (trakyagezi.com, aksam.com.tr, 27.02.2011)

	İmsak	04:14
	Güneş	05:54
	Öğle	13:06
	İkindi	16:57
	Akşam	20:09
	Yatsı	21:41

Takımlar	O	P
1. Galatasaray	34	93
2. Fenerbahçe	34	89
3. Trabzonspor	34	58
4. Başakşehir	34	52
5. Beşiktaş	34	51
6. Kasımpasa	34	49
7. Rizespor	34	49
8. Alanyaspor	34	48
9. Sivasspor	34	48
10. Antalyaspor	34	45
11. A.Demirspor	34	41
12. Kayserispor	34	40
13. Samsunspor	34	39
14. Ankaragücü	34	38
15. Karagümrük	34	36
16. Konyaspor	34	36
17. Gaziantep FK	34	34
18. Hatayspor	34	33
19. Pendikspor	34	30
20. İstanbulspor	34	16

Takımlar	O	P
1. Eyüpspor	32	72
2. Göztepe	32	66
3. Sakaryaspor	32	57
4. Kocaelispor	32	55
5. Ahlatçı Çorum FK	32	55
6. Bodrumspor	32	53
7. Boluspor	32	50
8. Bandırmaspor	32	47
9. Gençlerbirliği	32	47
10. Erzurumspor	32	44
11. Keçiörengücü	32	39
12. Manisa FK	32	37
13. Ümraniye	32	37
14. Şanlıurfaspor	32	34
15. Tuzlaspor	32	34
16. Adanaspor	32	33
17. Altay	32	15
18. Giresunspor	32	7

Takımlar	O	P
1. Arsenal	35	80
2. M.City	34	79
3. Liverpool	35	75
4. Aston Villa	35	67
5. Tottenham	33	60
6. M. United	34	54
7. Newcastle	34	53
8. West Ham United	35	49
9. Chelsea	33	48
10. Bournemouth	35	48
11. Wolves	35	46
12. Brighton	34	44
13. Fulham	35	43
14. Crystal Palace	35	40
15. Everton	35	36
16. Brentford	35	35
17. Nottingham Forest	35	26
18. Luton Town	35	25
19. Burnley	35	24
20. Sheffield United	35	16

Takımlar	O	P
1. Real Madrid	33	84
2. Barcelona	33	73
3. Girona	33	71
4. Atletico Madrid	33	64
5. Athletic Bilbao	33	58
6. Real Sociedad	33	51
7. Real Betis	33	49
8. Valencia	33	47
9. Villarreal	33	45
10. Getafe	33	43
11. Osasuna	33	39
12. Deportivo Alaves	33	38
13. Sevilla	33	38
14. Las Palmas	33	37
15. Rayo Vallecano	33	34
16. Mallorca	33	32
17. Celta Vigo	33	31
18. Cadiz	33	26
19. Granada	33	21
20. Almeria	33	14