Malatya'da Ekonomi, Sanayi ve Coğrafyası

Malatya İl sınırları içerisinde DSİ tarafından etüt çalışması yapılmış olan arazi miktarı 175.653 hektar olup bu etütlere göre ekonomik olarak sulanabilir arazi miktarı 135.868 hektardır. 61.254 hektar arazi halen sulanmakta olup 50.864 hektar arazinin ise sulamak için inşaat çalışmaları devam etmektedir. Malatya ilimizin su ihtiyacını, Fırat nehri başta olmak üzere, Tohma suyu, Kuru çay ve Sürgü Çayı karşılamaktadır. Tohma Suyu ve Sürgü Çayı üzerindeki Medik ve Sürgü barajları sulama amaçlıdır. Çat, Polat ve Sultan Suyu barajları bitmiş olup kısmi inşaat çalışmaları sürmektedir. Geniş Malatya ovasını dağlardan kaynaklanan, Söğütlü Çayı, Morhamam Çayı, Kuruçay, Mamihan Çayı, Şiro Çayı, Dipsiz Çay, Horata Çay, Arapgir Çay, Tohma suyu, Sultan Suyu, Sürgü Suyu, Dilek Suyu, Orduzu Suyu, Hatun Suyu, Derme Suyu ve Beyler deresi sulamaktadır. Yazıhan ve Erhaç düzlemi sonradan suya kavuşmasına rağmen, eskiden beri suyu boldur. Öyle ki, açılan bina temellerinin 2 veya 3 metresinde su çıkması şehrin yer altı suları açısından da zengin olduğunu göstermektedir. Malatya ovası gelişmiş bir meyvecilik alanıdır. Dünyaca ünlü Malatya Kayısısı bu ovanın ürünüdür. Malatya ovasının tarih boyunca önemli bir tarım pazarı olmasının başlıca nedeni, çeşitli yönlerden gelen yolların bu ovada birleşmesidir.

karasal iklimin hüküm sürdüğü Malatya ilimizde, kışlar soğuk ve uzun, yazlar sıcak ve kurak geçmektedir. Sıcaklık üç ay 30 derecenin üstünde, 2,5 ay sıfırın altında -8 dereceye kadar düşmektedir. Senelik yağış ortalaması 383 mm.yi bulmakta olup, senenin bir ayı kar ile kaplanmaktadır.

Malatya ilimizin ekonomisi büyük ölçüde tarım, hayvancılık, dokumacılık ve sanayiye dayanmaktadır. Faal nüfusun %70’i tarım, hayvancılık, balıkçılık ve arıcılıkla uğraşmaktadır. Senelik gayri safi hâsılanın %35’i tarımdan %20’si sanayiden %12’si devlet hizmetlerinden sağlanmaktadır. Yetiştirilen tarım ürünlerinin başında kayısı olmak üzere buğday, arpa, patates, nohut, soğan, mısır, üzüm, kavun, karpuz, starking elması, domates, patlıcan, biber, fasulye, armut, kiraz, ceviz ve bol miktarda dut üretimi yapılmaktadır. Endüstri bitkilerinden tütün, pamuk, şeker pancarı da eskisi gibi olmasa da yetiştirilmektedir. Meyvecilikte ise Malatya'nın sembolü haline gelen "Kayısı" çok önemli bir yer tutar. 7 milyon civarında kayısı ağacının olduğu tahmin edilen ilimizde ortalama 500 bin ton yaş kayısı ile dünya yaş kayısı üretiminin %20’si, Türkiye yaş kayısı üretiminin %60'ı gerçekleştirilmektedir. İlimizde üretilen yaş kayısıdan ortalama 120 bin ton kuru kayısı elde etmektedir. Türkiye toplam kuru kayısı üretiminin %90'ını, ihracata yönelik kuru kayısı üretiminin ise, nerdeyse tamamını karşılamakta olan ilimiz dünya kuru kayısı üretiminin çok büyük bir kısmı olan %80’nini tek başına üslenmektedir.

Her yıl Malatya fuarı ve kayısı şenlikleri, kayısının tanıtılması, sektör içi yakınlaşmayı sağlamak ve Malatya’yı tanıtmak amacıyla düzenlenmektedir. Merkez’de 1978 yılından beri ulusal çapta yapılan festival içerisinde, çeşitli sportif etkinlikler, konserler, kayısı şenlikleri ve yarışmaları yapılmaktadır. Her yıl temmuz ayı içerisinde yapılan bu şenliklerin tarihi her yıl Malatya belediyesi tarafından belirlenmektedir. Bu organizasyonun bir Malatya sanayi fuarına dönüştürülmesi ve uluslararası katılıma da açılması için son yıllarda büyük gayretler sarf edilmektedir. Malatya Belediyesi Fuarcılık Hizmetleri Kültür ve Sanat a.ş. tarafından düzenlenen bu organizasyona, Malatya belediyesinin yanı sıra İl Özel İdare Müdürlüğü, İnönü Üniversitesi ve Malatya Kayısı Birliği de katkıda bulunmaktadır. İlimizde hayvancılık sahasında, sığırcılığın yanı sıra, koyun, kıl keçisi, tavukçuluk besiciliği ile alabalık ve arıcılık sektör’ünde de güzel gelişmeler olmuştur. Sultan suyu harasında ise hatırı sayılacak derecede, Türkiye’nin en iyi yarış atları yetiştirilmektedir.

1970 yıllarından sonra hızla gelişen sanayisi, Malatya’yı Doğu Anadolu bölgesinde gelişmiş illerden biri yapar. Türkiye ekonomisinde kendisine önemli bir yer bulan ilimiz, özellikle tekstil sektörünü oluşturan iplik ve dokumacılıkta büyük paya sahip olarak, yurtiçi ve yurtdışında da iştiraklere sahiptir. Tekel Sigara Fabrikası, İplik ve Dokuma Fabrikaları, Takım Transformatör Malzeme Fabrikası, Et kombinası, Hekimhan Demir Çelik İşletmeleri, çok sayıda kayısı işleme fabrikaları, yem, süt ve meyve suyu, un, tuğla, kiremit, akü, bisküvi, boya, kâğıt, İlaç Sanayi Fabrikaları ve Orman ürünleri yanı sıra, Organize Sanayi bölgesinde inşaatı devam eden firmaların fabrikalarıyla, işletme sayıları 100’ü geçmektedir. 1977 yılında, 300 hektarlık arazi üzerine kuruluşuna başlanmış olan Organize Sanayi Bölgesi, 1988 yılında faaliyete geçmiştir. Şehir merkezine 12 km olup, Erhaç havaalanı ile Elementlik düzlemi arasına kurulmuştur. İmar planı dâhilinde 17 km yol ağı ve kanalizasyon arıtma tesisleri yanı sıra çeşitli sosyal ve hizmet binaları da mevcuttur.

Malatya yer altı kaynakları olarak da oldukça zengindir. Doğanşehir’de boksit, Darende’de kurşun, çinko, çimento ve vermikülit, Hekimhan’da demir, krom, dolomit, altın, gümüş ve kireçtaşı, Pütürge’de demir ve pirofillit, Kuluncak’ta krom, demir, bakır, kurşun, molipten, altın, gümüş, uranyum ve toryum, Yeşilyurt’ta asbest ve kireçtaşı yatakları ve ilin daha birçok yerlerinde linyit kömürü, tuğla ve kiremit hammaddesi mevcuttur. Yöremiz, teknik yetersizlikten veya ilgisizlikten dolayı yataklarından çıkarılıp, işlenemeyen maden cennetidir. Ancak, senede 500 bin ton civarında çıkarılan Hekimhan’daki demir cevheri, işlenmek üzere Karabük ve Ereğli demir çelik fabrikalarına gönderilmektedir.

Malatya İli Orman bakımından fakir olup, il topraklarının ancak %10’u olan 23 bin hektar ormanı vardır. 112 bin hektarı ise bozuk fundalık şeklindedir. Ormanların %30’u bozuk koru ve bataklıktır. Merkez ilçe, Pütürge ve Doğanşehir ilçelerimizde ormanlık arazi daha sık görülmekte olup, yıllık 80 bin ster yakacak odun elde edilmektedir.

yılı nüfus sayımına göre nüfus sayısı 722.065 kişidir. Bunun, 462.569’u İl merkezinde, 259.496 kişisi ise İlçe ve ilçelere bağlı köylerimizde yaşamaktadır.

İlimizin toplam yüzölçümü 12.313 km2’dir. Deniz seviyesinden yüksekliği ise 850 metre ile 1290 metre arasında değişmektedir. İl Plaka kodu 44’dür. 14 İlçesi olup sırasıyla başta merkez ilçe olmak üzere, Akçadağ, Arapkir, Arguvan, Battalgazi, Darende, Doğanşehir, Doğanyol, Hekimhan, Kale, Kuluncak, Pütürge, Yazıhan ve Yeşilyurt’tur.

Malatya doğunun batıya açılan kapısı olup, ulaşım açısından en rahat iller arasındadır. Eskiden arazisinin engebeli oluşundan yakın tarihe kadar ulaşımı güç bir İl durumundaydı.12 Şubat 1931 tarihine kadar demiryolu olmadığı gibi düzgün bir karayolu da mevcut değildi. Bozuk, stabilize yollarda, atlarla çekilen araba­ların içinde, Sivas ve Samsun'a ulaşılır. Oradan vapura binilerek İstanbul'a kavuşmak için haftalar geçerdi. Günümüzde karayolu, demiryolu ve hava­yolu ile yurdun her yönüne bağlantısı vardır. Demiryolu ile Malatya-Kurtalan, Malatya-Kotur, Malatya-Çetinkaya, Malatya-Fevzipaşa yönlerine çalışan ekspresler, yolcu ve yük trenleri önemli sayıda yolcu ve büyük çapta yük taşır. İsken­derun Demir-Çelik Fabrikalarının işleyeceği demir cevheri de Malatya 5. İş­letme Başmüdürlüğü tarafından işletilen trenlerle taşınmaktadır. Malatya'nın ilçeleri içerisinde yalnız Doğanşehir, Hekimhan, Yazıhan ve Battalgazi'nin Malatya ile demiryolu bağlantısı mevcut olup, öteki ilçelerin bağlantısı karayolu ile sağlanmaktadır. Ayrıca, günün her saatinde, her yöne çalışan otobüslerle yurdun bü­tün il ve ilçelerine, sıkıntısızca, gidilmektedir.