2. Herkesin hakkını korumak
İdeal idare, herkesin hakkını korumaktır. Ne çoğunluğun azınlığa ne de azınlığın çoğunluğa diktasıdır. İdare, çoğunluğa göre şekillenir ancak azınlığın hakkı da çoğunluğun hakkı gibi korunur.
İslam’da azınlığa zimmî denir. Zimmî, Allah ve Rasûlü tarafından koruma altına alınan kimse demektir. Hatta zimmîleri, çoğunluğun hücumu karşısında korurken ölen devlet görevlisini Hz. Peygamber (s.a.s.) şehid saymıştır.
3. Konumumuza göre davranmak
Konumumuz, idareciliktir. İdareciye gereken şefkat ve merhamettir. Şefkat ve merhamet, toplumun saygılı ve itaatkâr olmasını sağlar.
Bütün toplum, idareciye Allah’ın bir emanetidir.
Bu konuda Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“Eğer bir emîr/yönetici, Müslümanların idare işini üzerine alır sonra onlar için çalışıp samimiyet göstermez (ve onlar için hayırlı olmaz) ise onlarla birlikte cennete giremez.”
(Müslim, İmâre, 22.)
İdare etme yetkisini yerinde kullanmayan veya istismar eden kendisine emanet edilen idareciliğe ve Müslümanlara ihanet etmiş olur. Çünkü emanete ihanet etmek münafıklık alametlerindendir.
Hadîs-i şerifte şöyle buyrulmuştur:
“Allah’ın kendisine bir topluluğu idare etme fırsatı verdiği bir kul o topluluğa ihanet ederek ölürse, Allah ona cenneti mutlaka haram kılar!”
(Müslim, İmâre, 21.)
Bir başka hadîs-i şerîfte Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“Allah’ım! Bir kimse ümmetimin işinde bir vazife alır da onlara zorluk gösterirse sen de ona zorluk göster! Bir kimse ümmetimin işinde bir vazife alır da onlara hoş muamele ederse sen de ona hoş muamele eyle!”
(Müslim, İmâre, 19; Buhârî, Cum’a, 29, Menâkıb, 25.)
İdarede zorluk görenler, halka zorluk gösterenlerdir; kolaylık görenler ve Allah’tan yardım alanlar da halka hoş muamele edenlerdir.
Yöneticiler yönettiği insanlara zorluk göstermeyen, davranışlarıyla nefret toplamayan ve işleri kolaylaştıran bir yol izlemelidirler. Zira yönetilenler nefret etmeye başladığı zaman yöneticiden soğur ve desteğini çeker. Bunun sonucunda da işler aksamaya ve tıkanmaya başlar.
Şu çok önemli bir gerçektir:
Mümin olan idareci ne kadar hatalı ve günahkâr olsa da kâfir olan idarecilere tercih edilir. Bize gereken, mü'min idareciye nasihat etmek, yaptığı güzel şeyler sebebiyle takdir etmek, yanlış yapıldığı zaman uygun dil ile uyarmak, yanlışını ve doğru olanını bildirmektir.