Berat gecesi hakkında hasen hadisler vardır. Bu gecenin gündüzünün yani Şaban’ın on beşinci gününün oruçla, gecesinin kıyamla; namaz, dua, istiğfar ve tövbe ile geçirilmesi tavsiye edilmiştir. Özel bir namaz çeşidi belirlenmemiştir.
Tirmizî’nin rivayetine göre Hz. Peygamber (s.a.s.) Şaban ayına ve özellikle bu ayın on beşinci gecesine ayrı bir önem vererek onu ihyâ etmiştir.
(Tirmizî, Savm, 39.)
Bu gecenin diğer gecelerden daha fazla ibadet ile geçirilmesinin sebebi şu hadis-i şerîftir:
“Şaban ayının yarı gecesi (on beşinci gece) oldu mu, onu ibadet ve taat ile geçirin. Gündüzünde oruç tutun. Zira Allah Teâlâ o gecenin gurûb vakti (güneşin batmasıyla) dünya semasına rahmetiyle tecelli eder ve fecir doğana kadar, ‘Yok mu bana istiğfar eden (af isteyen), onu mağfiret (af) edeyim. Yok mu benden rızık isteyen, ona rızık vereyim. Yok mu bir musibete uğrayan (hasta olan), ona âfiyet bahşedeyim. Yok mu şöyle, yok mu böyle!’ der” buyurmuştur.
(İbn Mâce, İkame, 191.)
Peygamberimiz, Efendimiz (s.a.s.) başka bir hadis-i şerîfinde şöyle buyurmuştur:
“Allah (c.c.), Şaban ayının yarı gecesinde dünya semasına lütufla tecelli edip, Kelb kabilesinin koyun sürüsündeki kıllardan daha çok kimselerin günahlarını mağfiret eder (bağışlar).”
(Tirmizî, Savm, 39; İbn Mâce, İkâme, 191.)
Başka bir hadis-i şerifte de Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“Allah (c.c.), Şaban ayının yarısında kullarının hallerini gözden geçirir, müşrik ve kindar olanlardan başka herkesin günahlarını affeder.”
(Tac, II/93.)
Duhân sûresinde, “Apaçık olan Kitab’a and olsun ki, biz O’nu (Kur’an’ı) mübarek bir gecede indirdik.” buyurulmuştur.
(Duhân sûresi, 44/2-3.)
Bu âyet-i kerîmede geçen ‘mübarek gece’den maksadın ne olduğu hakkında müfessirler ihtilâf etmişlerdir. Müfessirlerin bir kısmı “Kadir Gecesi” şeklinde, bir kısmı da “Berat Gecesi” olarak tefsir etmiştir. Bu gecede Kur’ân-ı Kerîm’in tamamının “Levh-î Mahfûz”dan (Allah’ın takdirinin, olmuş ve olacak şeylerin yazılı olduğu levha) dünya semasına indiği; Kadir Gecesi’nde de âyetlerin peyderpey yeryüzüne, Hz. Peygamber Efendimiz’e inmeye başladığı şeklinde tevil edilmiştir.
Gecenin mübarekliğine gelince, her hikmetli iş o gecede ayırt edilir. Her hikmetli, önemli iş veya her muhkem, sağlam olması gereken işler onda yani o gecede ayrılıp tedbir ve dağıtımı yapılır. İcra edilmek üzere özel olarak ayrılır, yazılır.
Gelecek seneye kadar kulların rızıkları, ecelleri ve diğer durumları yazılır, ayrıntılı bir şekilde belirlenir. Bir de denilmiştir ki: Bunun Levh'ten yazılmasına Beraat gecesi başlanır Kadir gecesi bitirilir. Rızıklar nüshası Mikail'e, savaşlar, zelzeleler yer çökmeleri, yıldırımlar nüshası Cebrail'e, ameller nüshası dünya semasının sahibi İsmail'e ki büyük bir melektir, musibetler nüshası da ölüm meleğine verilir.
(Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, VII, 67-69)
Bize gereken, berat edebilmemiz için itikadî, ahlakî ve amelî yanlışlarımıza; iftiraka götüren ihtilaflarımıza; cehaletten veya günahlardan meydana gelen gafletimize, özellikle hasede, ucuba, kibire, kine, cimriliğe, öfkeye tövbe etmek; itikadla ilgili doğru bilgilere, ahlakla ilgili Peygamber ahlakına ve sâlih amellere yönelmektir.
O geceye varmadan belki bugün anne-babaya isyan, sihir, Müslümanlara kin beslemek, gıybet etmek, yalan söylemek, kâhinlik, içki ve kumar, faiz alıp vermek gibi büyük günahlara tövbe etmek ve tövbede sebat etmeye azmetmek gerekir.
Haramların terki, farzların ifasından daha önemlidir. Farzların ve vaciplerin terkinden de tövbe etmek gerekir.
Geceyi tefekkür, istiğfar ve tövbe, namaz, dua ve Kur’ân-ı Kerîm tilavetiyle geçirelim. Yanlışlarımızı terk edip güzel alışkanlık kazanmaya azmederek kendi kendimize söz verip gerçekleşmesi için de Allah'tan yardım isteyelim.
Allah Teâlâ, bu Berat gecesini, bütün ümmet için kurtuluş ve af sebebi kılsın.