4. Dostun ve Düşmanın Alametleri
Dostluğun alameti, dostluktur; aynı anlayış ve aynı davranışa sahip olan kimselerin birbirleri ile yardımlaşma içinde olmalarıdır.
“Üç çeşit dost vardır: Bir dost vardır ki, gıda gibidir; sen onu her gün ararsın. Bir dost vardır ki ilaç gibidir; gereğinde ararsın. Bir dost vardır ki, hastalık gibidir; o seni arar.”
Bâkî
“İstediklerini vermediğiniz zaman, kızan ve küsen hakiki dost değildir.”
Ahmed bin Hanbel
“Dost, hem iyi görünen, hem iyi olan insandır.”
Eflatun
“Her akıllı adam, ancak kendisine benzeyenlerle dost olur.”
Firdevsî
“Birçok kimseye dostluk gösterdim, onlardan hiçbir dostluk görmedim; ama yine de dostluktan vazgeçmedim.”
Hz. Ali (r.a.)
Düşmanın alameti de düşmanlıktır. Çoğu kez kötülük eder, iyiliği bile Allah için değil bir çıkar düşüncesi ile yapar.
“Dostların üçtür: Dostun, dostunun dostu, düşmanının düşmanı. Düşmanların da üçtür: Düşmanın, düşmanının dostu, dostunun düşmanı.”
Hz. Ali (r.a.)
Öyle düşman vardır merttir, âdildir, hep empati yapar. Bu kişinin dostluğu kazanılabilir; Allah için iyilik yapılarak, sıkıntılı zamanda sığınaklık yaparak, af ederek ve de açık vermeyerek.
“Düşmanın düşmanı, düşman kaldıkça dosttur; düşmanın dostu, dost kaldıkça düşmandır.”
Said-i Nursi (rh.a.)
5. Dosta ve düşmana karşı tavrımız nasıl olmalıdır?
Dosta tavrımız, dostluk etmektir. Bazen düşmanlık etse bile, dosta yakışan değil bize yakışan, dostluk etmektir.
Dosta düşmana ihtiyatlı olmak akıllıca olandır. Dost, düşmana alet olmadıkça dostluk etmeyi tercih ederiz.
İçten pazarlıklı olan dostlardan uzak durmak akıllıca olandır. Düşmandan uzak durmak, dostlara karşı da ihtiyatlı olmak, huzurlu hayat gereğidir.
“Düşmanın en büyük hilesi, dostluğudur.”
Sadi-i Şirâzî (k.s.)
“Seni ilgilendirmeyen şeylerle uğraşma. Düşmanından uzak dur, dostuna karşı da ihtiyatlı davran. Ölünce istemeyeceğin şeyi, hayatta iken de isteme. Senin ihtiyacının karşılanıp karşılanmamasını önemsemeyenlere bir ihtiyacını arz etme.”
Übey b. Ka’b (r.a.)
“Açık yürekle konuşan düşman, içten pazarlıklı dosttan iyidir.”
Hz. Ali (r.a.)
Düşmanları dost etme imkânı varsa dost edilmeye çalışılmalıdır. O kimse mertse, adilse, sözünde duransa, güveniliyorsa dost edinmeye değer. Dostluğa layık olmayanlara iyilik, iyiliğe karşı kötülüktür.
Şu önemli ölçüdür: Kâfirlere dost olmak yoktur ama dostluğunu kazanmak vardır, iyilik ederek, af ederek!..
“Bütün düşmanlıkların aslı; kötülerle dostluk kurmada ve onlara iyilik etmededir.”
İmam Şâfiî (rh.a.)