d) Yoldaki engeller ve engellerin aşılması
Yoldaki engeller; cehalet, kibir, riya, ucup/kendini beğenme, kin, hased, cimrilik, aşırı makam ve mal sevgisi, öfkeye mağlup olmak, heva ve hevese uymaktır.
Herkes ve her kurum için yoldaki engellerin başında cehalet gelmektedir.
“Şu 5 şey olmasaydı insanların hepsi sâlih olurdu:
1. Cehalete razı olmak
2. Fazlalığa açgözlülük etmek
3. Dünyaya haris olmak
4. Kendi görüşünü beğenmek
5. Amelde riyakârlık yapmak”
Hz. Ali (r.a.)
“Şu dört insan yüzünden İslâm mahvolmuştur: İlmi ile amel etmeyenler, bilmedikleri şeyle amel edenler, bilmediklerini öğrenmeyenler, halkı öğrenmekten menedenler.”
Muhammed b. Fazl (329) Kuşeyrî Risalesi'nden.
Bunun dörtte üçü Müslümanların suçu, dörtte biri İslam düşmanlarının suçudur.
“Kibir, insanlığı yalnızlığa mahkûm eder.”
Hz. Ali (r.a.)
“Kulun, ilmi ve ameli ile riyakârlık/gösteriş yapması, belaların en büyüğüdür; fakat bunun farkında olanlar pek azdır.”
Yahya b. Hüseyin
“Bilgisizliğin en büyüğü, kendini beğenmektir.”
Hz. Ali (k.v.)
“Hased etmekten sakının. Zira ateşin odunu (veya otları) yiyip bitirdiği gibi ameli hased de sevapları yer bitirir.”
(Ebû Dâvûd, Edeb, 44; İbn Mâce, Zühd, 22.)
“Bazı ârifler şöyle demiştir: Şu 3 kimsenin duası kabul edilmez: Haram yiyen, gıybeti çok yapan, Müslümanlara kin tutan ve hased eden.”
(Ebu Talib-i Mekkî, Kûtu’l-Kulûb’tan)
“Mallarınız da evlatlarınız da sizin için bir imtihandır. Büyük mükâfat ise Allah nezdindedir. O halde gücünüz yettiği kadar Allah’tan korkun, dinleyin, itaat edin, kendiniz için de hayır olmak üzere infâk edin. Kim nefsinin açgözlülüğünden /cimriliğinden korunursa, işte (dünya ve âhirette) kurtuluşa erenler onlardır.”
(Teğâbün sûresi 64/15-16)
“Rabbinizin bağışına ve genişliği göklerle yer arası kadar olan, Allah'tan gereği gibi korkanlar için hazırlanmış bulunan cennete koşun! O (Allah'tan hakkıyla korka)nlar, bollukta ve darlıkta Allah için harcarlar, öfkelerini yutarlar, insanları affederler. Allah muhsinleri sever.”
(Âl-i Imrân sûresi 3/133-134)
“Sizden biriniz, heva (ve arzu)sunu getirdiğim (din)e tâbi kılmadıkça iman etmiş olmaz.”
(Hadîs-i şerîf: Mişkâtü’l-Mesâbîh, I, 59, hadis no: 167. Sahîh hadîs)
Hz. Peygamber (s.a.s.) iki şey getirmiştir: Üsûl yani akîde, fürû’ yani amelî konular (ibadet, ahlak ve ahkâm). Hem usûle hem fürua uyarsa kâmil mümin olur, usûle uymaz yani kabul etmezse kâfir olur, usûle uyar da fürua uymazsa fâsık olur, fürûa uyar da üsûle uymazsa münafık olur.
Engellerin aşılması,
- İlim ve irfana sahip olmakla,
- Engelleri aşmadan kurtuluşun mümkün olamayacağını idrak etmekle,
- Aynı kurumun veya aynı davanın adamları olarak kurtulmayı dert edinip beraberce birbirine yardım etmekle,
- Gündüz murakabe ve akşam nefsi muhasebe etmekle mümkün olur.