c) Şerli İnsanın Özellikleri
Kur'ân-ı Kerîm, yaratılanların en şerlisi ile en hayırlısını şöyle belirtmiştir:
“Gerçek şu ki ister Kitap ehlinden olsun ister müşriklerden olsun o kâfir olanlar cehennem ateşindedirler, orada ebedî kalıcıdırlar. İşte halkın en şerlileri onlardır.”
(Beyyine sûresi 98/ 6)
“İman edip sâlih ameller işleyenlere gelince, işte halkın en hayırlıları da onlardır.”
(Beyyine sûresi 98/7)
1. Bilgisi yanlış ve bâtıl
Bilgi kaynağı yanlış olursa öğrendiği de yanlış olur. Yanlış bilince itikadı da yanlış olur. İtikadı yanlış olursa ameli makbul olmaz. İmanı-küfrü, helali-haramı, hayrı-şerri bilmede ve iman edip amel etmede kaynak, vahiy yani Kur'ân-ı Kerîm ve Sahîh Sünnettir.
2. Niyeti bozuk, hedefi basit
Şerli insanın niyeti, sadece nefsini tatmindir ve hedefi dünyalık için çalışmaktır. İnsanların değeri, değer verdiği şeylerle ölçülür. Basit adamın hedefi de basit olur. Davası büyük olanın, kendisinden üstün hedefi olur. İnsandan üstün elbette Allah ve rızasıdır.
“İnsanın değeri, aradığı şeydir.”
Mevlânâ
“Ey Hakkı, halifezâdesin, makbulsün,
Kalbinde ne varsa sen de ona kulsun.”
İbrahim Hakkı Erzurûmî
3. Yolu eğri
Eğrilerin yolu eğri olur, doğruların yolu da doğru olur. Doğru hedefe eğri yol ile ulaşılmaz.
“Eğri ok, doğru yol almaz.”
Mevlânâ
4. Ameli ve ahlâkı kötü
Amelî hayatı, nefsin isteği doğrultusunda, şeytanın kalbine attığı doğru zannettiği yanlışlara göredir. İşte bu feci durumu Allah Teâlâ Kur'ân-ı Kerîm’inde şöyle ifade buyurmuştur:
“Size, ‘amelce en çok kayıpta bulunanları haber verelim mi?’ de. (Bunlar) dünya hayatında, çalışmaları boşa giden kimselerdir. Üstelik kendilerinin muhakkak iyi yaptıklarını zannederler. Bunlar, Rablerinin ayetlerini ve O'na kavuşmayı inkâr eden, bu yüzden amelleri boşa giden kimselerdir ki, Kıyamet günü biz onlar için ölçü/mîzan koymayacağız. İşte onların cezası; inkâr ettikleri, ayetlerimi ve peygamberlerimi alaya aldıkları için onların cezası cehennemdir.”
(Kehf sûresi 18/103-106.)
“Âyinesi iştir kişinin lafa bakılmaz
Rütbe-i aklı görülür eserinde.”
Ziya Paşa