Hayrı hayırlı yapmak; riyasız, ucupsuz ve kendimize nispet etmeden yapmaktır. Çünkü riya, amelin sevabını yok eder; ucup, şeytanın insanın yaptığı hataları insana doğru diye süslemesine sebep olabilir.
Kendimize nispet etmek –ne kadar sebep olarak bizden çıksa da- kendimizin sahip olduğu şeylerin veya başarıların, gerçek maliki olduğumuzu zannetmemize sebep olabilir.
Bize gereken, gerçek manada neye sahipsek ve bizde hangi nimet varsa hepsini Allah Teâlâ’dan bilmektir. Çünkü tevhîd, “Bir”e yani her şeyi yaratan ve yegâne tek olan Rabbimize nispet etmektir.
Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
“Sizde nimet namına her ne varsa hep Allah’tandır”
(Nahl süresi 16/53)
“Kimde ne güzellik varsa O’ndan ödünçtür.”
Mevlâna
“Şu beş şey olmasaydı insanların hepsi sâlih olurdu:
1. Cehalete kanaat etmek
2. Fazlalığa açgözlülük etmek
3. Dünyaya haris olmak
4. Amelde riyakârlık yapmak
5. Kendi görüşünü beğenmek”
Hz. Ali (k.v.)
Hayrı, hayırlı yapmak hem Allah için yapmak hem tarzında da güzel yapmaktır.
Mutarrıf b. Abdullah (ö. 95/713-14) rahmetullahi aleyh şöyle dermiş:
“Kimin bende bitecek bir işi olursa, bir kâğıda yazsın ve bana göndersin. Çünkü ben, Müslümanın yüzünde dilenme zilletini görmek istemiyorum. Zira bağış ne kadar büyük olursa olsun, istemek ondan daha ağırdır.”
Rebi’ b. Heysem (ö. 68/687) rahmetullahi aleyh dilenciye ekmek kırıntısı, kırık bir şey ve eski elbise vermezdi. Dermiş ki: “Amel defterim Allah’a karşı okunduğu zaman, Allah rızası için yaptığım hayırların içinde kıymetsiz şeyler bulunmasından utanırım.”
Âyet-i kerimede Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
“Ey iman edenler! Allah'a ve ahiret gününe inanmadığı halde malını gösteriş için harcayan kimse gibi, başa kakmak ve incitmek suretiyle, yaptığınız hayırlarınızı boşa çıkarmayın.”
(Bakara sûresi 2/264)
Küfür ve şirk, amelin temelini zayi ettiği gibi, yine riya, başa kakma, yüze vurmak ve eza/eziyet karışan sadakaların da sevabı olmaz. İkiyüzlülük için infak eden münafığın sadakasının sevabı da hiç olur, hiçe gider.