A. İLİM, B. AMEL, C. ZİKİR, D. FİKİR
En kıymetli nimet, iman nimetidir. İman, dünya ve âhiretten daha kıymetlidir. Çünkü dünya ve âhiret huzuru imanla kazanılmaktadır. Zira dünyanın huzuru imanlı olmaya, âhiretin ebedî huzuru imanlı ölmeye bağlıdır. Mademki iman bu kadar kıymetlidir öyleyse dünyadan ve cennetten daha kıymetli olan iman nimetini korumak, belki kemale erdirmeye çalışmak gerekir.
Ancak bilgisi lazım ve doğru ise, ameli de sâlih ise, zikir kalp huzurunu sağlıyor, fikir de kişiye sonunu ve sorumluluğunu düşündürüyorsa işte bu dört şey kişinin imanını korur belki imanı kemale bile erdirir.
A) İLİM
İlim, bir şeyin mahiyetini idrak etmektir. İlim, eşyanın hakikatine uygun olana denir.
(Cürcânî, et-Ta’rîfât, s. 155.)
İslam’da ilk farz imandır, farzdan önce farz da ilimdir.
İlim olmazsa ne iman olur ne amel olur. İlim sahih/doğru olursa iman da amel de sahih/doğru olur.
Kişinin ilmi yanlışsa imanı da ameli de yanlış olur.
İlmin gerçek kaynağı, vahiydir. Vahyin sahibi Allah Teâlâ’dır. Vahy-i metluv (tilavet olunan vahiy) Kur’ân-ı Kerîm, vahy-i gayr-i metluv (tilavet olunmayan vahiy) Hadîs-i Şerîflerdir.
Kâinat kitabındaki ilmî araştırmalardan elde edilen bilgiler vahye ters olmadıkça İslâm’ın ve Müslümanların maslahatı için istifade edilmelidir.
İlim deyince, faydalı olan ve lazım olan bilgiler akla gelmelidir. Mü’minin dünya ve âhiret kurtuluşuna vesile olacak bilgiler elzem bilgilerdir. Çünkü lazım olmayan bilgilerle uğraşmak lazım olan bilgilerle uğraşmaya engel olur.
Mü’min için lazım olan bilgilerin bazıları:
1. Zarûriyyât-ı dîniyyeyi bilmek
2. İtikadî helal ve haramları; özellikle mü’mini küfre götüren itikadî ve amelî şeyleri bilmek
3. Bedenî, mâlî ve hem bedenî hem mâlî ibadetleri; namaz, oruç, hacc ve cihadla ilgili kendi mezhebinin hükümlerini, bir âlimin ise diğer mezheplerdeki farklılıkları da bilmek
4. Mutlak örnek olan Hz. Peygamber Efendimizi herkes için örnek olması yönüyle ve diğer peygamberleri, mukayyed örnek olan sıddıkları, şehidleri ve salihleri Kur’ân’daki ve hadîs-i şerîflerde geçen sonra sağlam kaynaklardan âlim denetiminde okuyarak öğrenmek
5. İçinde bulunduğu asrın istila eden sapık fikrî akımları tanımak ve onlara karşı İslâmî çözümleri bilmek
Bilmemiz gerekenler içinde belki önce ölçüyü bilmek lazımdır. Çünkü ölçüyü kavrayan daima gelişir, ölçüyü kavramayan daima değişir. Yanılanın ölçüsü yanılır, yanılmayanın ölçüsü yanılmaz. Yanılmayan ancak Allah Teâlâ ve netice itibariyle yanılgıdan korunmuş olan Hz. Peygamber (s.a.s.) Efendimizdir.
Ölçüler şunlardır:
1. Ölçü doğru bilgi, vahiy: Kitap ve Sünnet. Bu iki kaynaktan çıkarılan itikâdî konularda ölçü, Usûliddîn/Ehl-i Sünnet Akaidi; amelî konularda ölçü, Usûl-i fıkıhtır.
2. Ölçü insan: Hz. Peygamberdir ki davasında ve şahsiyetinde açığı olmayan ma’sûm/korunmuş zattır.
3. Ölçü hareket: Kitap ve Sünnet’te geçen peygamberlerin tevhîd hareketidir.
4. Ölçü toplum: Ashab-ı Kiram’ın icmasında birleşen Ehl-i Sünnet ve’l-Cemâattır.
İlim, kendini bilmek, kendisini yaratanı bilmektir. İlmin başı, “Lâ ilâhe illallâh”’ı bilmektir. Allah’ı tanıyan hep ve daima Allah’a sorar. Allah’a sormak, kitabı Kur’ân-ı Kerîm’ine sormaktır; kitabını doğru anlamak için kitabın adres verdiği kitabı hem sözü hem fiiliyle açıklayan Allah’ın Rasûlüne müracaat eder. Doğru bilgi arttıkça imanın kemali artar. İşte bundan dolayıdır ki her gün her rekâtta “ihdinâ’s-sırâta’l-mustakîm: Allahım! Bizi sırat-ı mustakîm üzere hidayette sâbit kıl, bizi sâlih amele muvaffak kıl ve bizi naîm cennetlerine ulaştıran İslam yoluna sülük eden kimselerden kıl” diyerek daha doğrusu dedirterek ya imanda ve sâlih amelde sebat ve devam veya kemal istiyoruz.