5. Kâmil idareci; ilmi sahih, basîreti nâfiz, kalbi sâlim, ameli sâlih, davranışlarıyla örnek olan ve hem fiilî hem kavlî dua eden kimsedir.
İlmin sahih olması, akâid konularını usûliddîn ile, amelî konuları da usûl-i fıkıh ile bilmesi, kabul ettiğini delil ile, reddettiğini de delil ile reddetmesidir.
Bilgisi sahih olursa imanı ve ameli sağlam olur, yanlış olursa imanı da ameli de yanlış olur. Zira insan bildiğine inanır ve bildiğine göre amel eder.
Basîret, takva ile amel etmenin neticesinde verilen lütuftur. Takva ise sahih niyet, doğru bilgi ve ciddi eğitimle gerçekleşir.
Basîretin nâfiz olma derecesi, takva derecesine göredir.
Takvanın en alt derecesi, küfürden ve şirkten takva/korunmak; normal derecesi, büyük-küçük günahlardan ve şüphelilerden takva; en üst derecesi de gafletten takvadır.
Kalbin salim olması, riya, ucup, kibir, haset, kin, cimrilik-açgözlülük, öfkeye mağlup olmak vs. gibi çirkin ahlâktan temizlenmiş olması sayesinde gerçekleşir.
Amelin sâlih olması; imana uygun, Kur’ân doğrultusunda olan, kalpte niyetin Allah rızası, uygulamada Hz. Peygamber’in sünnetinin izlenmesi ve örnek alınması iledir.
Davranışın örnek olması, Hz. Peygamber (s.a.s.)’in ahlâkıyla ahlâklanmasıdır. Aile ahlakı, iş ahlakı, yönetim ahlakı, komşu ahlakı gibi. Çünkü örnekleri örnek alanlar örnek olabilirler. En büyük örnekler, peygamberler; özellikle bizim peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s.), sonra sıddıklar, şehidler ve salihlerdir.
Bir mü’min, kalbindeki niyeti ve ihlası ne oranda ve Hz. Peygamber (s.a.s.)’e ne derece uyabiliyorsa o derece Allah Teâlâ’nın rızasını kazanabilir. Zira Hz. Peygamber (s.a.s.), ahlâkı en güzel olan idi. Bizim de ahlâkça ona benzememiz gerekmektedir.
Fiilî dua, sabretmek ve sebeplere sarılmaktır. Kavlî dua, fiilî duanın yaratıcı olmadığını gösterir. Kavlî dua, yaratıcıya daima yalvarmak ve daima yaratıcıdan yardım istemektir. Kavlî duanın da en kapsamlısı namazla Allah’tan istemektir. İşte bundan dolayı Allah Teâlâ:
“Ey iman edenler! Allah’tan sabır ve namazla yardım isteyin. Muhakkak ki Allah sabredenlerle beraberdir” (Bakara sûresi (2), 153.) buyurmuştur.
Kâmil mü’min, hem Allah Teâlâ’nın hakları konusunda, hem de kul hakları ile ilgili hususlarda hassasiyeti olan kimsedir.
6. “Güzel iş yapmak güzel söylemekten daha güzeldir” vecizesini hiç unutmayarak işi çoğaltmalı, sözü azaltmalıdır.
Güzel adam, iyi adam, sadece güzeli konuşan ve iyiyi söyleyen değil; güzel adam, güzel yapan, doğru ve iyi yapan adamdır.
Başarılı insanlar, işi sözünden daha çok olanlardır.