3. İyi-kötü nedir bilmek
İslâm’da iyi; Allah ve Rasûlü’nün iyi ve sevap dediği şey, kötü de Allah ve Rasûlü’nün kötü ve günah dediği şeydir. Çünkü her şeyi yaratan Allah her şeyi bilendir. İşte bundan dolayı her şeyi önce Allah’a danışmak sonra da Allah’ın öğretip yetiştirdiği Rasûlü’ne sormak ve müracaat etmek gerekir. Bugün Allah’a sormak ve müracaat etmek, Kur’ân-ı Kerîm’e sormak ve müracaat etmek demektir. Rasûlü’ne sormak ve müracaat etmek de hadîs-i şerîflere sormak ve müracaat etmekle olur.
Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem şu iki hadîs-i şerifte şöyle buyurmuştur:
“İyilik, nefsin/ruhun (temiz insan fıtratının) uygun gördüğü ve yapılmasını kalbin onayladığı şeydir. Günah (kötü olan) ise içini tırmalayan ve başkaları sana yap diye nice nice fetvalar verse bile içinde şüphe ve tereddüt uyandıran şeydir.”
(Ahmed b. Hanbel, Müsned, IV, 227-228; Dârimî, Büyû’, 2.)
“İyilik, güzel ahlâktan ibarettir. Günah ise kalbini tırmalayıp durduğu halde insanların bilmesini istemediğin şeydir.”
(Müslim, Birr, 14, 15; Tirmizî, Zühd, 52.)
Helal ve haram belli ama arada şüpheli olanlar da var. İşte bunlardan sakındığımız zaman gerçekten iyi olmayı arzu ediyoruz demektir. İşte bununla ilgili Hz. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur:
“Helâl olan şeyler belli, haram olan şeyler bellidir. Bu ikisinin arasında, halkın birçoğunun helâl mi, haram mı olduğunu bilmediği şüpheli konular vardır. Şüpheli konulardan sakınanlar, dinini ve ırzını korumuş olur. Şüpheli konulardan sakınmayanlar ise gitgide harama dalar. Tıpkı sürüsünü başkasına ait bir arâzinin etrafında otlatan çoban gibi ki, onun bu arâziye girme tehlikesi vardır. Dikkat edin! Her padişahın girilmesi yasak bir arâzisi vardır. Unutmayın ki, Allah’ın yasak arâzisi de haram kıldığı şeylerdir. Şunu iyi bilin ki, insan vücudunda küçücük bir et parçası vardır. Eğer bu et parçası iyi olursa, bütün vücut iyi olur. Eğer o bozulursa, bütün vücut bozulur. İşte bu et parçası kalptir.”
(Buhârî, Îmân, 39, Büyû’, 2; Müslim, Müsâkat, 107, 108; Ebû Dâvûd, Büyû’, 3; Tirmizî, Büyû’, 1; Nesâî, Büyû’, 2, Kudât, 11; İbni Mâce, Fiten, 14.)
İyi-kötü bilinmezse, yanlış tesirler sebebiyle nefis ve şeytan devreye girer, insanın yanlışını süsler, doğru zannettirir; iyi ve doğru olanı da nefsine uygun değilse kötü olarak süsler ve batıla kaydırır.
İşte bundan dolayı şöyle diyoruz:
Ölçüyü kavrayan ve ölçüye uyan daima gelişir, ölçüyü kavramayan ve ölçüye uymayan daima değişir.
Ölçü, ancak Allah ve Rasûlü’nün ölçüsüdür. Çünkü yanılanın ölçüsü yanılır, yanılmayanın ölçüsü yanılmaz. Yanılmayan ancak Allah Teâlâ ve yanılgıdan korunan Hz. Peygamber aleyhisselam’dır.