5. İyi-kötü olanı bilip iman etmek, iyi olmaya yönelmek ve kötü olmaktan sakınmak, her gün gündüz murakabe, akşam muhasebe etmek, yanlış yapınca nefsi cezalandırmak, doğru yapınca Allah’a hamdetmek.
İslam binasının temeli imandır. İslâm’a göre iman; fikirde tevhîdi, ahlâkta istikameti takip etmeyi gerektirir.
Tevhîd; iman-küfür, hak-batıl, helal-haram, iyi-kötü her şeyin tespitini Bir’e yani bir ve tek olan Allah’a sormaktır, O'na müracaat etmektir. Ayrıca Bir’in yani Allah’ın Kur’ân’daki tarifine ve Rasûlü’nün açıklamasına göre red ve kabul etmektir.
İstikâmet, tevhidin gereğine göre ifrat ve tefrite düşmeden dosdoğru hareket etmek, kötülerin ahlakından ve ortamından uzak durup iyilerin ahlakı ile ahlaklanmaktır.
Doğruyu bilen doğru davranır. Fakat doğruyu da doğruca bilmek gerekir. Eğer doğruyu bilmemize rağmen doğru davranmıyor isek ya doğrunun idrakinde değiliz ya da doğruya uyacak seviyeye gelmemişiz demektir.
Doğruya uyacak seviyeye gelmek, terbiye olmuş insanlarla beraber bulunarak terbiye olmaya bağlıdır.
İyi olmayı idrak etmek; niyet, ilim, tefekkür, tasavvur, kasdetme (veya inâbe: kalbin yönelmesi) ve azmetme seyrini tamamlamakla olur.
İyi olmaya yönelmek, önce kalbin niyet etmesi ile başlar. Sonra ilim ve idrak ehlini bulmakla devam eder.
Gündüz nefsimizi denetim altında tutmamız gerekir. Zaten biz daimi olarak Allah tarafından denetlenmekteyiz. Zira denetlendiğini bilen kendisini daima denetim altında tutar.
Kıyâmet günü hesaba çekileceğine inanan kişi, nefsini, hesaba çekilmeden önce hesaba çeker.
Nefis eğer suç işlemişse mutlaka cezalandırmak gerekir. Zira suçluya ceza adalettir. Ancak ceza da şer’î olmalıdır, oruç tutmak, infakta bulunmak gibi. Düşmanı bile bazen affedebiliriz ama nefsi asla affetmememiz gerekir.
Başarı olunca da gururlanmamak, başarıyı Allah’a nisbet etmek manasında elhamdülillâh demek gerekir. Çünkü âyet-i kerîmede Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:
“Sana gelen her iyilik Allah’tandır. Sana gelen her fenalık da nefsindendir.”
(Nisâ sûresi 4/79)