“Ma’rûf/iyilik, ancak üç şeyle tamam olur: İyiliği acele yapmak; verilenin, verenin gözünde büyümemesi; insanlardan gizlenmesi.”
(Abdullah b. Abbâs r.anhümâ)
“İyiliği acele yapmak”,
Nefis ve şeytan engel olabilir. İyilik yapmaya niyet edince, o niyeti senin kalbine Allah attı. Sen hemen “Ya Rabbi! Bunu yapmaya beni muvaffak kıl” diye yalvarmalı ve hemen yapmaya azmetmelidir.
“Hasen-i Basrî’ye (rh.a.) biri bir hâcet/ ihtiyaç için geldiği zaman, hemen onun işini bitirir ve: “Geç davranmaktan korkuyorum, zira kardeşim, doygunluk gösterip bırakır gider de kendisine yardımda bulunmak fırsatını kaçırmış olurum” dermiş.
“Verilenin, verenin gözünde büyümemesi”
Ne kadar çok yapsak az görmeliyiz. Zira çok amel, ihlası çok olan ameldir. Bir ton amel eder, ihlası bir gramsa bir gram sevap olarak yazılır, bir gram amel işler, ihlası bir ton değerinde ise bir ton sevap olarak yazılır. Çünkü Rasûlullah (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“Yapılan ameller(in sevabı) niyetlere göre (niyetteki ihlas oranına göre) değerlendirilir. Herkes yaptığı işin karşılığını niyetine göre alır.”
(Buhârî, Bed’ü’l-vahy, 1, Îmân, 41, Nikâh, 5, Menâkıbu’l-ensâr, 45, İtk, 6, Eymân, 23, Hiyel, 1; Müslim, İmâret, 155; Ebû Dâvûd, Talâk, 11; Tirmizî, Fezâilü’l-cihâd, 16; Nesâî, Tahâret, 60; Talâk, 24, Eymân, 19; İbni Mâce, Zühd, 26.)
“İnsanlardan gizlenmesi”
Hem verenin ameline riya karışmaması hem de verilenin onurunu korumak içindir.
Mutarrıf b. Abdullah (ö. 95/713-14) şöyle dermiş: “Kimin benden bitecek bir işi olursa, bir kâğıda yazsın ve bana göndersin. Çünkü ben, Müslümanın yüzünde dilenme zilletini görmek istemiyorum. Zira bağış ne kadar büyük olursa olsun, istemek ondan daha ağırdır.”