İyilikle kötülük bir değildir. İyiliğin yaptığını kötülük yapamaz. İyilik Allah için yapılmalı, insanlardan bir karşılık beklenmemeli, ecri sadece Allah’tan istenmelidir.
Genellikle iyiler iyilik eder, kötüler de kötülük eder. Yani herkes kendisine yakışanı yapar. İyilik eden hem dünyada hem âhirette Hak’tan da halktan da iyilik görür.
Allah Teâlâ, iyilik yapana iyiliğin yerine yenisini daha dünyada iken vermektedir. Âhirette vereceği de ayrıdır. İşte bundan dolayı iyilik yapmada mü’minler yardımlaşmalı ve hatta yarışmalıdırlar.
İyilik yapmayı Allah emretmektedir. İyilik yapanlar, kurtulanlardır. Kurtulmak isteyen, iyilik etmelidir. Önce kişi, hak yolun önde olan zatlarını izleyerek ve hak yolun gereğince davranmak suretiyle kendisine iyilik etmeli, sonra da önce layık olana sonra da herkese özellikle sorumlu olduğu kimselere karşı iyilik etmelidir.
İyilik yapana, melekler dua ederler. Mü’min, iyiliğin temelini yok eden ve tamamen zayi eden, küfür ve şirkten sakınmak; iyiliklerin kemalini ve sevabını gideren, riya, başa kakmak ve hased gibi kötü anlayış ve davranışlardan son derece sakınmalıdır.
İnsanlara yapılan iyilik, genel olarak canı, aklı, dini, nesli ve malı korumak konusunda olmalı ve bu esasları korumada ciddi olmalı, gayret etmeli ve hatta savaş vermeli; insanlığın bu beş kıymetine kötülük edilmemelidir. Önce hayat hakkı korunmalı, ardından akıl korunmak için akla zarar verenlerden uzak durulmalıdır. Sonra hayatı garanti eden, aklı yanlış anlayıştan koruyan dini korumalıdır ki hem hayat devam edebilsin hem de akıl yanlış ve batıl yola yönelmesin. Bâtıl dinlerin bulunmasına müsaade edilmiş ki hak dinin hak olduğu kıyas edilince anlaşılsın. Can, akıl ve din korunarak insanlığa iyilik edilince nesil ve mal da korunmuş olur.
İslâm, öldüreni öldürerek canı korumuş ve böylece ölümü öldürmüş; aklı, zarar veren içecek ve yiyecekleri yasaklayarak korumuş; anlaşılmasını ve yaşanılmasını sağlayarak dini korumuş; zinayı yasaklayarak, zina edeni cezalandırarak nesli korumuş ve böylece zinayı öldürmüş; hırsızlık edenin elini keserek malı korumuştur.
A) İyilik Etmek
a) Maddî ve manevî iyilik etmek
b) Cismî ve rûhî iyilik etmek
c) Dünyevî ve uhrevî iyilik etmek
Kötülük Etmek
a) Maddî ve manevî kötülük etmek
b) Cismî ve rûhî kötülük etmek
c) Dünyevî ve uhrevî kötülük etmek
C) İyilik ve Kötülük Edenlerin Durumu