A) İyilik Etmek
a) Maddî ve manevî iyilik etmek
Madde manaya alet olunca mana kadar kıymet görür. Mutlak bakılınca elbette mana maddeden daha önemlidir. Ama manayı, madde korumaktadır.
Elbette cevizin içi, dışından daha değerlidir. Çünkü cevizin dışı, cevizin içi içindir. Ama cevizin dışı olmadan, içi korunamamaktadır. Yani içini koruyan dışıdır. Görülüyor ki dışı, içi koruduğundan içi kadar kıymet görüyor.
Âyet-i kerîmede Allah Teâlâ, önce maddî olan yardımı öne almış, manevî yardımı sonra getirmiştir. Önce faydayı celbetmeyi, sonra zararı defetmeyi ifade etmiştir:
“Onların fısıldaşmalarının çoğunda hayır yoktur, ancak sadaka vermeyi veya bir ma’rûf (İslâm’ın ve aklın iyi gördüğü şey) işlemeyi veya insanların arasını düzeltmeyi emreden başka ve her kim bunu Allahın rızasını arayarak yaparsa yarın Biz ona büyük bir ecir vereceğiz.”
(Nisâ sûresi 4/114.)
Maddî yardım olan sadaka, manevî yardım olan ma’rûfu işlemek, bu ikisi faydayı celbetmek; insanlar arasını düzeltmek de zararı defetmektir.
Bunlar toplantı ve istişare konusudur. Bunları konuşmaya ecir vereceğiz buyurmuyor, “bunları her kim Allahın rızasını arayarak yaparsa yarın Biz ona büyük bir ecir vereceğiz” buyuruyor. Çünkü amellerin kabul edilmesinin birinci şartı, ihlas yani kalpte niyetin Allah rızası olmasıdır. İkinci şartı ise uygulamada Hz. Peygamber (s.a.s.)’i izleyip örnek almak olan sünnettir.
Manevî tarafını halletmiş kişi için maddî konu bazen öncelikli olur; bazen de manevî tarafını halledebilmemiz için maddî problemini halletmemiz öncelikli olur; bazen de aralarında düşmanlık bulunan kimselerin barışmalarını sağlamak öncelikli olur.
İnsanlar için manevî iyiliğin en başında, insanların imanlarının sahîh, amellerinin sâlih, niyetlerinin hâlis olması için bilgilerinin doğru olması gerekir. Doğru olması da yetmemektedir. Demek ki ilk ve önemli manevî iyilik; doğru, lazım ve isabetli olan ilmi öğretmektir.
“Sana ilim öğreten arkadaş, her karşılaştığında eline bir altın veren arkadaştan daha faydalıdır.”
Cemil Sena Ongun