7. Başkalarına karşı sorumluluğun gereği olarak en az bir kişi ile ilgilenmek
Bu kişinin önce, öncelik verdiği problemi bilip problemini halletmek gerekir. Maddî problemini çözdüğümüz zaman gönlünü kazandık demektir. Gönlünü kazandığımız insanı kazandık demektir.
Bu konuda Rabbimiz ne güzel buyurmuştur:
“Bir sadaka vermeyi yahut iyilik yapmayı yahut da insanların arasını düzeltmeyi emredenleri hariç, onların aralarındaki gizli konuşmaların çoğunda hiçbir hayır yoktur. Kim bunları (bu üç konuyu) sırf Allah’ın rızasını kazanmak için yaparsa, biz ona büyük bir mükâfat vereceğiz.” (Nisâ sûresi 4/114)
Âyet-i kerîmeye dikkatle bakılınca önce sadaka konusunun ele alındığı görülmektedir. Ancak bu üç konu da sadece Allah'ın rızası gözetilince ecre ulaşılacağı ifade edilmiştir.
a) Âhiret yolcusu olduğumuza göre; hazır mıyız, nasıl hazırlık yapabiliriz ve azığımız var mı?
b) Dünyaya ne kadar, Âhirete ne kadar yatırım yaptık?
c) Yarın öleceğimiz bildirilse hazır mıyız?
Şu konulara cevap verebilecek bilgimiz ve düşüncemiz var mı?
1. a) İman-küfür, tevhid-şirk, hak-batıl, hayır-şer, iyi-kötü
b) Emirler-nehiyler, helaller-haramlar, iyi ahlâk-kötü ahlâk
c) Bu konulardaki bilgilerim sağlam mı, bilgilerimin kaynağı vahiy mi, akıl mı, tesirler mi?
d) Neslimi, tarihimi, bugünümü biliyor muyum?
2. Dinime, kendime, âileme, neslime, topluma faydam var mı, sorumluluğumu yerine getirdiğime inanıyor muyum, bunlardan kaçında mes’ûl olduğumla meşgul oluyorum?
3. İnancımla, amelimle, ahlâkımla, eserimle kimlerin yanındayım?
4. İyilerle ve sâlihlerle kıyas edilince ne kadar ileride ve ne kadar gerideyiz?
5. Müslüman cemaatlere, fâsık ve kâfir toplumlara tavrımız, konumumuz, yanında veya karşısındaki durumumuz nedir?
6. Ömrümüzü, senemizi, ayımızı, haftamızı ve günümüzü planlıyor muyuz?
7. Amellerimizin kabul edilip edilmediğini düşünüyor muyuz; kabul şartlarını biliyor muyuz ve amellerimiz bu şartlara uygun mu, değilse ne zaman bu şartlara riayet edeceğiz?
8. Arkadaş grubumuz, cemaatimiz var mı, o grubun ve o cemaatin prensiplerini biliyor muyuz, diğerlerine karşı tavrımızın ne kadar doğru-yanlış olduğunu düşündük mü ve bu konuda ölçü nedir, ehl-i kıbleye karşı tavrımız ne durumda?
9. Beşerî münasebetlerdeki tavırlarımızı ahlâk mı yoksa din mi yoksa menfaat mi belirleyicidir?
10. Her gün sorumluluklarımızın kaçta kaçını yerine getiriyoruz?
11. Biz, köşe taşı konumunda mıyız yoksa dolgu malzemesi konumunda mıyız?
12. Değişmeyi yani yanlış anlayış ve yanlış davranıştan vazgeçme manasındaki tövbeyi, gelişmeyi, bir eser ortaya koymayı, iyi yönde ve iyi yolda farklılaşmayı düşünüyor muyuz; hangi sahada, kiminle, nasıl ve hangi prensiplerle?
13. Allah ile kendimizle yalnız kalınca huzur hissedebiliyor muyuz, hissediyorsak ne kadar, hissetmiyorsak nedenini düşünüyor muyuz?
14. Madde-mana, ilim-amel, ceset-ruh, dünya-âhiret dengesinde başarılı mıyız?
15. Değerimizi görebiliyor muyuz, neye değer veriyoruz?
16. Mutlu olmanın yollarının mutsuz olmaktan daha çok olduğunu; bunun da vermek, fedakârlık etmek olduğunu düşündük mü veya düşünüyor muyuz?
17. Sevincimizin ve üzüntümüzün sebeplerini ve yönünü hiç düşündük mü, nefsimizin mi inancımızın mı bizi yönlendirdiğini düşündük mü?
18. Tercihlerimizin bizi ortaya koyduğunu düşünüyor muyuz?
19. Şu kısa ömürde ebedî ömrün gizli olduğunu, bu fânî ile bâkînin/sonsuzluğun kazanılacağını düşünüyor muyuz ve bu düşünce hayatımıza yansıyor mu, yansıdığını ölçebiliyor muyuz?
20. Bize kızanları kazanmayı, alaka kesenlerle alaka kurmayı, küsenlerle barışmayı, kötülük edenlere iyilik etmeyi, zulmedenleri affetmeyi daha doğrusu iyilerin-azların yolunu izlemeyi düşündük mü, düşünüyor muyuz?
21. Vücudun, neslin, sağlığın, dinin, bu kurumların, yer altı ve yerüstü zenginliklerimizin, ecdadın bize bıraktığı mirasların emanet olduğunu düşündük mü ve emanete ne kadar riayet ediyoruz?