d) İmkân: İnsan, zaman ve mekân değerlerini, belirlenen hedef için değerlendirmek.
İmkânlar, yer altı ve yerüstü değerler/servetler olup, bunlar emanet hükmündedir. Emanete asla hıyanet etmeyip riayet ederek insanımızın emrine vermek gerekir. İmkânları hikmetlice değerlendirmenin yolu, önce değerleri korumak sonra da varoluş maksatlarına göre sermayeye dönüştürerek değerlendirmektir.
En büyük imkân, tarihimizdeki yetişmiş ve insanlığa mal olmuş insan değerleri; o insan değerlerimizin ölümsüz eserleri; kitap, cami, medrese ve nice eserler; hayatta bulunan, ilminden, irfanından, fikirlerinden ve eserlerinden istifade edilmesi gereken değerli büyüklerimizdir. Önce bu değerleri tanıtıp halka mal etmek lazımdır ki halk sahiplensin.
Bilgiden ilgi, ilgiden sevgi, sevgiden amel doğar. Büyükleri bilenlerde, büyüğe karşı ilgi uyanır. İlgilendiği kimseyi sevmeye başlar, seven de sevdiği kişiyi örnek alıp izlemeye başlar. Örnek alacağı büyükleri olmayan toplumlar büyük insanları yetiştiremez.
Tarihte nice büyük insanlar yetiştirmiş olduğumuz halde yetiştirdiğimiz büyüklerimizden haberimizin olmaması, evimizin mahzeninde hazine olup da acından ölen ahmak adamın durumuna benzer.
“İnsanların hizmetinde olan âlim, aya ışık veren güneş gibidir. Aya ışık verir, fakat kendi ziyasını kaybetmez.”
Ragıp İsfehânî
Sırf tefsir okunan; sırf fıkıh okunan, sırf riyazussâlihîn okunan, sırf İhya-yı Ulûmiddîn okunan, sırf Hz. Peygamber (s.a.s.)’in bütün yönlerinin okunduğu, Mevlana’nın Mesnevisi okunan camiler tespit edip halka duyurup istifade edilmesi sağlanmalıdır.
Sonra en değerli ikinci imkânımız yani değerimiz, bütün insanlarımızın; idarecilerimiz, ilim adamlarımız, talebelerimiz ve halkımızın değerli eserler kazandıracak zamanıdır.
Bu kısa ömürde sonsuz cennet ömrü ebedî hayat gizlidir. Bu ömrü değerli işler ve değerli eserler verme zamanı kılmak için en önemli fırsat bilmek gerekir. Ömrü değerlendirmek için, insandan üstün/ulvî hedefe ulaşmak için, zamanı planlamak ve plana da azami dikkat ederek uymak gerekir.
İdareciler için ayrı bir hedef; ilim adamlarımız, talebelerimiz ve halkımız için ayrı hedef koymak gerekir. Her birimiz, beş sene içinde en az kendimiz kadar insan yetiştirme hedefi için seferberlik ilan etmeliyiz.
Tarihî mekânlarımıza, bizi diğer milletlerden ayıran eserlerimize sahip çıkmak ve bizi farklı kılacak yeni eserler vücuda getirmek gerekir.