Gafletten uzak olan namaz;
- Kimin huzurunda bulunduğunu idrak ederek kılanın namazı,
- Zâhir ve bâtın kirlerden kalbini temiz tutmaya çalışanların namazı,
- Namazın dışında, namazın ruhu içinde yaşayanların namazı,
- Hayata veda eden kimsenin namazı gibi namaz kılanın namazıdır.
a) Gaflet neden meydana gelir?
Gaflet, cehalet ve günahlardan meydana gelir.
1. Cehaletin verdiği gafletten kurtulmanın çaresi, muttakî âlimden ders almak ve onun gözetiminde ilimden; edebi un, ilmi tuz yapan âlimin ilminden ve kitaplarından istifade etmektir.
2. Günahların verdiği gafletten kurtulmanın çaresi, nasûh bir tövbe etmek, sevap ehliyle birlikteliğe ve sevap ortamında bulunmaya çalışmaktır.
b) Kimin huzurunda bulunduğunu idrak
Kişi, namaz öncesi kalben ne ile beraberse namaz anında da onunla beraber olduğundan, namaz öncesinde namaza ruhen hazır olmak gerekir
c) Zâhir ve bâtın kirlerden temizlenerek huzura çıkmak
1. Zâhirî temizlik dikkatli, besmeleli, zikirli ve huzurla alınan abdest olmasına; tenin, elbise ve yerin temiz olmasına dikkat etmektir.
2. Bâtınî kirlerden temizlenmek, hemen istiğfar sonra da fiilî tövbeye ermekledir.
Bâtınî kirden temizlenmek iki kısımdır:
1) Kalpte oluşan günah kirlerinden temizlenmek.
2) Kalpteki riya, ucub, kibir, hased, kin, cimrilik, gazab, tehevvür ve acelecilik gibi ahlâk-ı zemîmeden temizlenmek.
Bu maddî ve manevî kirler öyle bir açıklıktır ki o açıktan, şeytan hırsızı girmekte ve vesvese vermektedir.
Hepimiz namazımızı ölçmek için namazımızda Allah’ın mı payı çok, şeytanın mı payı çok diye bakmamız lazımdır.
“Her kim benim şu abdestim gibi abdest alır da kalkar ve aklından bir şey geçirmeyerek iki rekât namaz kılarsa, geçmiş günahları affolunur.” (Müslim, Tahâret, 3-4; Buhârî, Vudû, 29, Savm, 27.)
“Herhangi bir kimse abdest alır, abdestini güzel yapar, kalbi ve yüzü ile o iki rekât namaza dönerek iki rekât namaz kılarsa cennet ona vacib olur (cennete hak kazanır).”
(Ebû Dâvûd, Salât, 162.)
d) Namazın dışında, namazın ruhu içinde yaşamak
Kur’ân’ın fihristesi olan Fâtiha sûresinin her rekâtta okunma hikmetini kavramaya çalışmak. Namazla özellikle Fatiha ile hayat arasında uyum olmalıdır. Namaz dışında, Allah Teâlâ’nın kendilerine nimetler verdiği peygamberler, sıddıklar, şehidler ve sâlihleri izlemek, bütün gazaba mustehak olanlara özellikle Yahudilere ve bütün sapıklara itikaden ve ahlaken benzememeye dikkat etmek gerekir.
Salih amele dikkat etmek.
Salih amelin yarısı, yasakları terk; diğer yarısı emirleri uygulamaktır. Kuyunun dibindeki kimsenin minareye çıkması için önce kuyunun üstüne sonra minareye tırmanması yani önce eksiden sıfıra sonra artıya geçmesi gerekir.
“Eğer yasaklandığınız büyük günahlardan kaçınırsanız, sizin küçük günahlarınızı örteriz ve sizi şerefli bir yere sokarız.”
(Nisâ sûresi 4/31)
Gündüz günahlardan uzak olanı nasıl ki Allah gece huzuruna diktiği gibi, namazlarda da O’nun huzurunda olma şerefine nail kılar.
Hayata veda eden kimsenin namazı.
Hayata veda edeceği belli olan, insan haklarına dikkat eder, helalleşir, dünya için kavga etmez, kavgaları keser, noksan amellerinin telafisine çalışır.