1. Hidâyet:
“Hidâyet, istenen hedefe lütufla, incelikle yol göstermektir.” (Râğıb el-İsfehânî, el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, s.784.)
Hidayet, matluba/istenilene ve aranılana ulaştıran şeyi göstermektir. Ayrıca hidayet, arzu edilene eriştiren yola girmektir. Doğru yola kılavuzluk demektir. (Cürcânî, Târifât tercemesi s. 250-251. )
Hidayet; Allah’ın itikad, ibadet, ahlâk ve ahkâmla ilgili Kur’ân-ı Kerîm’de bildirdiği ve Hz. Peygamber’in (s.a.s.) sözleri ve fiilleri ile açıklayıp davet ettiği sırât-ı mustakîm yani eğrisi olmayan doğru yoldur. Bu konuda Hz. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“Allah’ın benimle göndermiş olduğu hidâyet ve ilim, yeryüzüne yağan bol yağmura benzer. Yağmurun yağdığı yerin bir bölümü verimli bir topraktır; yağmur suyunu emer, bol çayır ve ot bitirir. Bir kısmı da suyu emmeyip üstünde tutan çorak bir yerdir. Allah burada biriken sudan insanları faydalandırır. Hem kendileri içer hem de hayvanlarını sular ve ziraatlarını o su sayesinde yaparlar. Yağmurun yağdığı bir yer daha vardır ki, düz ve hiçbir bitki bitmeyen kaypak ve kaygan arazidir. Ne su tutar, ne de ot bitirir. İşte bu, Allah’ın dininde anlayışlı olan ve Allah’ın benimle gönderdiği hidâyet ve ilim kendisine fayda veren, onu hem öğrenen hem öğreten kimse ile, buna başını kaldırıp kulak vermeyen, Allah’ın benimle gönderdiği hidâyeti kabul etmeyen kimsenin benzeridir.” (Buhârî, İlim, 20; Müslim, Fezâil, 15.)
İtikad, ibadet, ahlâk ve ahkâmla ilgili her hususta hedefe ulaşmak, ancak doğru yol ile yani eğrisi olmayan sırât-ı mustakîm ile mümkündür.
Bütün peygamberler hidayet yolunun önderleridir. Bu yolda nasıl hareket edileceğini bildiren üç şey:
a) İlim, b) Rehber, c) Aydınlatıcı kitap.
a) İlim: Kur’ân-ı Kerîm ve hadîs-i şerîflerle ortaya konan gerçeklerdir.
b) Rehber: Hz. Peygamber ve vârisleri olan âlimlerdir.
c) Aydınlatıcı kitap: Kur’ân-ı Kerîm, kâinât kitabı, Kur’ân’ın açıklaması olan hadîs-i şerîfler ve ulemanın âyet ve hadîslerden çıkardığı hükümleri ortaya koyan sahabenin icması, ulemanın ictihadları ve insana lazım olan Kur’ân-ı Kerîm’e ters düşmeyen her sahadaki ilmî verilerdir.
Hidayet, ilme yol gösterir ve ilmin önünü açar, insanları hakîkate ulaşmaya yönlendirir. Eşyayı yaratan Allah’ın bilgisi/bildirmesi yani vahyi ise hak-batıl, hayır-şer, iyi-kötü, helal-haram arasını ayırt etmeyi sağlayan hükümleri koymuştur.