2. Üretken insan çeşitleri
b) Fikir üreten insan
Fikir üreten insan olmak için bilgi sahibi olmak gerekir. Çünkü bilgi sahibi olmayanın fikir sahibi olması mümkün değildir.
Fikir üretecek Müslüman insanın şu sahalarda bilgi sahibi olması gerekir:
1) En alt seviyede de olsa iman ve amel edecek kadar İslâm’ı bilecek
2) İçinde bulunduğu asrın lazım olan fen ilimlerinden nasibi olacak
3) Dünyaya hükmeden güçlerin felsefelerini, iktisâdî ve siyasî yapılanmaları hakkında bilgi sahibi olacak
4) Bulunduğu mesleğin dünya ölçeğinde uzmanı olacak
5) Ahlâk yönünden bilinen önemli bir açığı olmayacak
6) Hangi sahada fikir üretmek istiyorsa o sahada geniş bilgi sahibi olmalıdır.
Böyle kimseye şu soru sorulmalıdır:
Sen, böyle bir kuruma sorumlu olarak tayin edilsen neyi nasıl yaparsın?
Sadece fikir üretmek bile güzel de esas güzel olan, uygulamaya yönelik fikir üretmek daha akıllıca olandır. Bu sahada başarılı olanları tanımak, izlemek, görmek ve hangi badirelerden geçtikleri hakkında insaflı ve vicdanlı insanlardan bilgi aldıktan sonra fikir üretmek yerinde olur.
c) Faydalı teşkilatlar üreten insan
Teşkilatçı yönü olanlar, ortaokul seviyesinde iken tanınmalı ve ona göre eğitim verilmelidirler. Bu işin esas okulu, teşkilatta bilfiil çalışmaktır. Teşkilatçı yetiştiren okul açılmalıdır. Belki çok kabiliyetli kişi bile bu okulda, diğer sahalarda başarılı olduğu gibi bu sahada da başarılı olabilir. Ama daha isabetli olanı, teşkilatçılık sahasında farklı olanları tespit edip onlar üzerinde çalışma yapılırsa farklı teşkilatçı yetiştirilmiş olur.
Liderler, teşkilatlarda kendilerini ispat ederler. Teşkilatlar, bir bakıma lider yetiştiren kurumlardır. Kabiliyetli ve bu sahada eğitim almış olanlar, teşkilatlar içerisinde de kendilerini ispat edenler, kendilerine fikir üreten ve imkân sahibi insanları yardımcı olarak almalıdırlar.
Tarih boyu büyük insanları, hedefleri yüce, liderleri üstün müesseseler yetiştirmiştir.
İslâm dünyasında mazisi bin seneyi, beş yüz seneyi bulan kurumlar var. Bizde de böyle kurumların olması gerekiyor ki insan yetişsin ve yetişmesi de devam edebilsin.
Öyle teşkilatçı insanlar olmalıdır ki sırf işleri, bir kurumu kurmak, sistemi, prensipleri ve ilkelerini belirlemek, yoluna sokmak sonra başka bir kurumu kurmak olmalıdır. Zaman zaman da o kurdukları kurumların; işlerliğini, başarısını, eserlerini kontrol etmelidirler.
Liderler yetişse bile lider, hedefine kadro ile ulaşabilir. Lider için en başta gelen kadro, yetişmiş devlet adamlarıdır. Devlet adamı yetiştiren yani bürokrat yetiştiren kurumlar kurmak gerekir. ABD, Osmanlıda bürokrat yetiştiren Enderun hakkında dört yüzden fazla doktora çalışması yaptırmıştır.
Devlet adamı için hem devlet adamı yetiştiren kurum hem de önünde örneklerin de olması lazımdır. Örnek insanların en önemli bir özelliği de mirasa konmak değil miras bırakmak olmalıdır ki hem kurum hem başarı devam edebilsin.
“Devlet adamı her zaman mektepten yetişmez. Önünde numune lazımdır.” II. Abdülhamid