Mezar Taşlarına Yansıyan Hayatlar

Ölüm denilince ölüden geriye kalan dikilitaşlar/mezar taşları akla gelir. Bu taşlar dikildikleri dönemlerdeki toplumun inanç dünyasını ve sosyal yapısını yansıttıkları için birer tarihî vesika mesabesindedirler.

TARİH 20.09.2020, 15:58 20.09.2020, 16:02 Ramazan Peri
Mezar Taşlarına Yansıyan Hayatlar

adı soyadı
açılır parantez
doğduğu yıl, çizgi, öldüğü yıl, bitti
kapanır, parantez.

parantezin içindeki çizgi
ne varsa orda
ümidi, korkusu, gözyaşı, sevinci
ne varsa orda.

Behçet Necatigil

Serpuş ölünün cinsiyetini ve mesleğini gösteriyor

Tarihî mezar taşlarının her biri, altında yatan kişinin cinsiyetini, mesleğini ve hikâyesini anlatır bize. Mezar taşının başında bir serpuş (başlık) varsa, bu mezar bir erkeğe ait demektir. Bu serpuştan yola çıkarak ölünün mesleğini bile tespit edebilirsiniz. Mesela büyük fetihler gerçekleştirmiş bir vezirin büyük kavuklu, ilmiye sınıfından önde gelen birinin sarıklı bir mezar taşı vardır.

Çiçek motifleri kadın hakkında çok şey anlatır

Bayanların mezar taşlarında ise serpuş yoktur. Bunun yerine örtüyü temsil eden işlemeli çiçek motifleri vardır. Bu taşlarda erkeklerde olduğu gibi değişik meslek gruplarını tespit etmek mümkün değildir ama mezar taşına işlenen çiçek motifleriyle, bayanın öldüğü zamanı ve ölüm nedenini anlayabilirsiniz. Örneğin, evlenmeden önce ölen bayanların mezar taşları, duvak şeklinde yapılmış ve bu mezarların ayak taşına kırılmış bir gül goncası motifi işlenmiştir. Doğum anında ölen bayanın mezar taşında da servi içinde servi motifi kullanılmıştır.

Mezar taşı kitabeleri, geçmişten günümüze gelen edebiyat sayfalarıdır

Mezar taşları kitabe metinleriyle birer hazinedirler. Geçmişten günümüze gelen edebiyat sayfalarıdırlar. Bu kitabelerde ayetler, hadisler, şiirler, özlü sözler, ilginç anekdotlar, taşın altında yatanın ölümüne neden olan olaylar,  kişiliği, yaşarken yaptığı işler yazılıdır. O kadar ki; sıla hasretiyle yanmış bir garibin mezar taşında, onun bu özlemini ifade eden duygu yüklü dizeleri bulmak bile mümkündür.

Mezar taşları kitabelerinde neler yok ki? Burada örnek olarak birkaç mezar taşına bakalım. Çengelköy Mezarlığı’nda gömülü 17 yaşında ölen genç bir kızın mezar taşında bakın neler yazılıdır: “Murat ettin gelip kabrimi ziyaret/İhmal etme kabrim için kıl tilâvet/Bu dünyadan murad alıp doymadım/Yarım kalan gelinliğimi giymedim/Yuva kurup halı kilim sermedim/Beyaz kefenden başkası vefasızmış bana.”

Bu mezarlıkta aynı takım taraftarlarının bir arkadaşlarının mezar taşına yazdıkları ibareler de şöyledir: “Fenerbahçe Spor Kulübü Hasan Özaydın/Değerli varlığımız/Sonsuz sevgimiz ve/Dualarımızla biz yine seninleyiz/Nurlar içinde yat...”

Çamlıca Mezarlığı’nda bir mezar taşında da ölünün ölüm sebebi şöyle açıklamıştır: “Bir yuva kuramadan/Gençliğine doyamadan/Trafik anarşistlerine/Kurban Giden/Artvinli Mali müşavir muhasebeci Ali İnal...”

Sözün özü, karşılaştığınız her mezar taşı kitabesinde, paranteze alınmış bir hayatın bütün izlerini sürebilirsiniz.

Her alanda modernleşme yaşanır da mezar taşlarında yaşanmaz mı?

Modern zamanlarda hayatın her alanında olduğu gibi, mezar taşlarının muhtevasında da bir değişim yaşanmıştır. Günümüzde, bırakın mezar taşında yeni meslek gruplarının vurgulanmasını, bir kurumda uzun süre çalışmış bir insanın mezar taşında, çalıştığı kurumun amblemine rastlamak bile mümkün. Hatta son zamanlarda bazı taşlarda ölenin fotoğrafı dahi bulunmaktadır.

Mezarda bile bitmeyen sıla özlemi

Büyükşehirlerin, özellikle semt kabristanlarındaki mezar taşlarında, bir memleket vurgusu vardır. Belli ki buralarda kırdan kente göçün beraberinde getirdiği birçok değişiklik, mezar taşlarına da yansımıştır. Her yönüyle mezar taşları buram buram hasret kokmaktadır. Hele ölüm onların kapısını gurbette çalmışsa, geride kalan yakınları mezar taşına memleketinin ismini yazmayı görev addetmişlerdir. Ölenin sıla özlemini ise, daha uzak bir gurbet olan ölüm unutturmuştur artık. Örnek olarak, Çamlıca Mezarlığı’nda karşılaştığım mezar taşlarından iki örnek üzerinde durayım.

Birinde şu yazılı: “Hüvelbaki/Gurbet ellerde çok çektim cefa/Emekli oldum sürmedim sefa/Fatiha okusun ahbaplar dostlar/Rize Güneysu Nahiyesi Adacami Köyünde Recepoğlu Bayram Usta/Ruhuna Fatiha...”

Diğerinde “Geçimini temin için gittiği gurbet ellerde/Kimsesiz sevenlerden uzak/Garip garip genç yaşta yakınlarını hüzün/Ve eleme gözyaşlarına gark ederek/Hakkın vasi rahmetine kavuşup/İnsanlık dürüstlük tevazu örneği/İskeçeli Hüseyin Yolug’un Ruhuna Fatiha...”

Sonuç olarak, mezar taşı kitabelerinde sadece acı dolu ibareler bulunmaz. Bazen de hayatın bir ironisi vardır bu mezar taşlarında. İskender Pala’nın ve İlber Ortaylı’nın değişik vesilelerle söyledikleri Merkezefendi ve Eyüp Mezarlığı’nda “Karı dırıltısından ölen....efendi...” ibaresini taşıyan mezar taşları buna güzel bir örnektir. Kanımca halk arasında anlatılan Temel’in şu fıkrası da bu anlamda çok manidardır.

Rivayete göre Temel bir gün aniden rahatsızlanır. Durumu hiç iç açıcı değildir. Arkadaşlarına, "Ula arkadaşlar hastayım, öleceğum!” deyip dururmuş. Onlar da, “Bişeyin yok daa. Sen eski topraksın sana bir şey olmaz" diye onu avuturlarmış. Ama kader bu ya Temel bir gün gerçekten ölmüş. Arkadaşları tarafından da mezar taşına, “Hastayım dedum inanmadunuz, öleceğum dedum inanmadunuz. Şimdi ne oldi?” ibaresi yazılmış.

Yrd. Doç. Dr. Şerif Esendemir

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 28 Mart 2024
İmsak 05:20
Güneş 06:47
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:31
Yatsı 20:52
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13
Günün Karikatürü Tümü