Şeyh Fethullah Verkânisî ve Ohin Dergâhı

Medrese tahsilini tamamladıktan sonra şunu anladım ki, zâhirî ilimlerle hakikate varmak mümkün değil. Aksine tasavvuf köprüsünden geçmek ve kemâl ehlinden bir kâmilin peşinden gitmek gerek.

TASAVVUF 10.11.2020, 00:14 16.11.2020, 12:14 Ramazan Peri
Şeyh Fethullah Verkânisî  ve Ohin Dergâhı

Şeyh Musa ez-Zülî’nin neslinden gelen Şeyh Fethullah Verkânisî, [1] 1846 yılında Siirt’e bağlı Baykan ilçesinin Verkânis köyünde doğdu. Şeyhuş- Şeria ve Şahbâzut-tarîka unvanıyla tanınan Verkânisî, medresede okutu­lan sıra derslerinin çoğunluğunu Mollakent’li Molla Abdurrahman’ın ya­nında okumuştur. Molla Resul-i Sıpkî’den Felsefe ve Matemetik okumuş, son derslerini ise Muş’lu Hacı Tayyib Efendi’nin [2] yanında okuyarak icazet almıştır. Koğak[3] köyünde bir süre kalmış ardından Abri’de bulunan med­reseye resmî müderris olarak atanmıştır.

Döneminde, Şeyh Fehim-i Arvâsî ve Şeyh Emin-i Bitlisî ile birlikte böl­genin en tanınmış ve ilmine en fazla itibar edilen, hukikî ve sosyal sorun­ları çözen şahsiyetlerinden biri olmuştur. [4] Bölgeden ve bölge dışından birçok kişi kendisine mektupla soru sorarak cevap istemişlerdir. Fethullah Verkânisî, medrese tahsilini tamamlayarak müderrislik yapmaya başladı­ğı günlerde okuduklarının ve okuttuklarının kendisini tatmin etmediğini anlamıştır. Bu halini şu şekilde ifade eder:

“Medrese tahsilini tamamladıktan sonra şunu anladım ki, zâhirî ilimlerle hakikate varmak mümkün değil. Aksine tasavvuf köprüsünden geçmek ve kemâl ehlinden bir kâmilin peşinden gitmek gerek.”

Şeyh Fethullah Verkânisî  ve Ohin Dergâhı

Bunun üzerine bir süre sonra Norşin’e giderek Abdurrahman-ı Tâği’ye intisap eder. Şeyhinin talebi üzerine Abri medresesindeki görevinden is­tifa ederek Norşin’e yerleşir ve bir yandan müderrislik yaparken aynı za­manda manevi eğitimine devam eder. Bu süre içerisinde kendisine hilafet verilir. Şeyhi Abdurrahman-ı Tâği vefat ettikten sonra onun çocuklarının medrese tahsili ve iaşesini de üzerine alarak dört yıl daha kalır. Şeyhinin oğlu Muhammed Ziyauddin (Hazret) hilafet aldığında, Tâği’nin Erzurum halifesi Ahmet Taşkesenli gelerek Fethulah Verkânisi’ye artık Norşin’de Muhammed Ziyauddin’in kalmasının daha uygun olacağı tavsiyesinde bulunur. Bu tavsiyeyi haklı bulur ve evini Ohin’e taşır. Orada dört yıl kal­dıktan sonra ailesinin yurdu olan Verkânis köyüne taşınmak ister ancak Bitlis’teki müridânı ve Norşin şeyhi olan Muhammed Ziyauddin Bitlis’te kalmasını sağlarlar. Bunun üzerine kendisi için Mermutlular Mahallesin­de bir ev ve mahallenin camisine yakın bir medrese yapılır. [5]

Şeyh Fethullah Verkânisi, 93 harbi olarak bilinen 1293 yılındaki Osmanlı-Rus savaşında Abdurrahman-ı Tâği’nin halifeleri ile birlikte sa­vaşa katılır. Sıbğatullah-i Arvâsi’nin oğlu Şeyh Celâleddin ve halifesi Şeyh Hâlid-i Oleki ile Motkan [6] bölgesinde mücâdele eder. Şeyh Halid bu savaş­ta şehid düşer.

Şeyh Fethullah iki evlilik yapmıştır. İlk eşi Züleyha Hanım, ikinci eşi ise şeyhi Abdurrahman-ı Tâği’nin kızı Tayyibe Hanımdır. 27 Eylül 1317/1899 Salı günü 53 yaşındayken vefat eder. Şeyhin vasiyetine göre evinin ya­nındaki bir yere, dönemin komutanın emri ile askerler mezar kazarlar ve Abdurrahman-ı Tâğinin bütün halifeleri ve kalabalık bir katılım ile cenaze namazı kılınır. Verkânisi genç denebilecek bir yaşta vefat etmiş olması­na rağmen birçok eser kaleme almıştır. Bunlar el-Küfrü ve’l-Kebâir, Âdâb, [7] Avâmil, Menâsiku’l-Hacc, Mektûbât, Vefât-ı Şeyh Abdurrahman-ı Tâğî ve Risâle-i Akâid’dir. [5] [6] [7]

Bilinen altı halifesi vardır.[8] Bunların isimleri şu şekildedir:

  1. Muhammed Ziyâuddîn (Hazret),
  2. Seyyid Hasan-i Arvâsî [9]
  3. Seyyid Abdulgaffâr-i Arvâsî, [10]
  4. Molla Ahmed-i Karaköyî,
  5. Molla Ömer Horosî,
  6. Molla Hasan. [11]

Ohin Dergâhı’nda Abdurrahman-i Tâğî’den sonraki tarîkat silsile­si şu şekildedir:

  1. Şeyh Abdurrahman-ı Tâgî,
  2. Şeyh Fethullah-i Verkânisî,
  3. Şeyh Muhammed Ziyâeddîn,
  4. Şeyh Muhammed Alaeddîn-i Ohinî,
  5. Şeyh Mahmud-i Karaköyî,
  6. Şeyh Muhammed Takiyyuddîn,
  7. Şeyh Muhammed Hâlid,
  8. Şeyh Muhammed Asım. Günümüzde Şeyh Muhammed Asım’ın halifelerinden
  9. Şeyh Fethullah Ayte ve
  10. Şeyh Mesud Türel dergâhta hizmet yürütmektedirler. [12]

Medrese bölümünde Şeyh Fethullah ve Şeyh Mesud’un yanında Molla Nur Muhammed Türel, Molla Sabrullah Ayte ve Molla Ziyaeddîn Ayte mü­derris olarak ilmi geleneği sürdürmektedirler.

Doç. Dr. İbrahim Baz/Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

----------------------------------

[1] Aile silsilesi için bk. Şeyh Asım-i Ohinî, Birketü’l-Kelimât, Yazma Eser (Şahsi Kütüphanemiz­de), s. 163-164.

[2] Hacı Tayyip Efendi Şeyh Muhammed Küfrevî’nin halifelerinden olup, ilim tahsilini ise Molla Halil-i Siirdî’nin talebesi Hacı Hasan-ı Ehvedî’nin yanında tamamlamıştır. Korkusuz, age, s. 179.

[3] Muş’un Bulanık ilçesine bağlıdır. Günümüzdeki ismi Dokuzpınardır. Norşin’e 88 km. mesafe­dedir.

[4] Şeyh Asım Ohinî, Birketü’l-Kelimât, s. 167; Halil Çiçek, Şark Medreselerinin Serencâmı, İstan­bul: Beyan Yay., 2009, s. 142.

[5] Şeyh Asım Ohini, age, s. 184-207.

[6] Bugün Bitlis iline bağlı Mutki ilçesi ve çevresini ifade eden Osmanlı döneminde idari bir böl­ge adı. Bk. http://www.nisanyanmap.com

[7] Şeyh Fethullah Verkânisi, Adab-ı Fethullah, sad. A. Selahaddin Kınacı, Ankara: Sey-Tac Yay., [ts.].

[8] Şeyh Asım Ohinî, age, s. 234.

[9] Sıbğatullâh-i Arvâsî’nin oğludur.

[10] Birinci Dünya Savaşı’nda şehit düşmüştür. Seyyid Abdulğaffâr-i Arvâsî’nin oğlu Muhammed Hafid, onun oğlu Seyyid Halis, onun oğlu ise Seyyid Hasan Arvâsî’dir ve Erciş’te hizmetlerine devam etmektedir.

[11] Fethullah Ayte, “Medreseler”, Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Sempoz­yumu (5-7 Ekim), Muş 2013, II, 61-62; Korkusuz, age, s. 177-213.

[12] 08. 11. 2014 tarihinde Ohin dergâhını ziyaret ederek mezkûr şahıslarla görüşme yapılmıştır. Dergâhta beşyüz civarında yazma eser bulunmaktadır. Tarafımızca dijital ortama aktarmak için bir çalışma yürütülmektedir.

Yorumlar (0)
15
açık
Namaz Vakti 29 Mart 2024
İmsak 05:18
Güneş 06:45
Öğle 13:14
İkindi 16:45
Akşam 19:32
Yatsı 20:54
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 30 81
2. Fenerbahçe 30 79
3. Trabzonspor 30 49
4. Beşiktaş 30 46
5. Kasımpasa 30 43
6. Başakşehir 30 42
7. Rizespor 30 42
8. Antalyaspor 30 41
9. A.Demirspor 30 39
10. Alanyaspor 30 39
11. Sivasspor 30 38
12. Samsunspor 30 36
13. Kayserispor 30 36
14. Ankaragücü 30 33
15. Hatayspor 30 33
16. Konyaspor 30 33
17. Gaziantep FK 30 31
18. Karagümrük 30 30
19. Pendikspor 30 29
20. İstanbulspor 30 13
Takımlar O P
1. Eyüpspor 27 64
2. Göztepe 27 56
3. Sakaryaspor 27 47
4. Ahlatçı Çorum FK 27 45
5. Kocaelispor 27 45
6. Bodrumspor 27 44
7. Boluspor 27 43
8. Bandırmaspor 27 41
9. Gençlerbirliği 27 40
10. Erzurumspor 27 37
11. Ümraniye 27 33
12. Keçiörengücü 27 32
13. Manisa FK 27 31
14. Şanlıurfaspor 27 27
15. Tuzlaspor 27 27
16. Adanaspor 27 27
17. Altay 27 15
18. Giresunspor 27 7
Takımlar O P
1. Arsenal 28 64
2. Liverpool 28 64
3. M.City 28 63
4. Aston Villa 29 56
5. Tottenham 28 53
6. M. United 28 47
7. West Ham United 29 44
8. Brighton 28 42
9. Wolves 28 41
10. Newcastle 28 40
11. Chelsea 27 39
12. Fulham 29 38
13. Bournemouth 28 35
14. Crystal Palace 28 29
15. Brentford 29 26
16. Everton 28 25
17. Luton Town 29 22
18. Nottingham Forest 29 21
19. Burnley 29 17
20. Sheffield United 28 14
Takımlar O P
1. Real Madrid 29 72
2. Barcelona 29 64
3. Girona 29 62
4. Athletic Bilbao 29 56
5. Atletico Madrid 29 55
6. Real Sociedad 29 46
7. Real Betis 29 42
8. Valencia 28 40
9. Villarreal 29 38
10. Getafe 29 38
11. Las Palmas 29 37
12. Osasuna 29 36
13. Deportivo Alaves 29 32
14. Mallorca 29 30
15. Rayo Vallecano 29 29
16. Sevilla 29 28
17. Celta Vigo 29 27
18. Cadiz 29 22
19. Granada 28 14
20. Almeria 29 13
Günün Karikatürü Tümü