Sigara Bağımlılığı ve Nedenleri

Tiryaki olan bir insanın sigarayı bırakması eroin bağımlısının eroini bırakması kadar zordur

SAĞLIK 07.10.2020, 00:06 Ramazan Peri
Sigara Bağımlılığı ve Nedenleri

Sigara bağımlılığına neden olan kimyasal madde nikotindir. Nikotin bağımlılığı tıbbi açıdan eroin, alkol ve kokain bağımlılığına benzerlik göstermektedir. Tiryaki olan bir insanın sigarayı bırakması eroin bağımlısının eroini bırakması kadar zordur.[1] 

Sigaradan ilk nefesin çekilmesi ile nikotin, birkaç saniyede beyine ulaşarak bazı merkezleri uyarmak suretiyle etkisini gösterir. Buna bağlı olarak, bağımsızların ilk nefesden sonra bir rahatlama, endişe ve sıkıntıların hafiflemesi ve zihnin daha hızlı çalışması gibi algıları olur. Ancak bu durum tahmin edinilenin aksine sigaranın yarattığı bir rahatlama olmayıp, çoğu kez yoksunluk hisseden kişinin vücudunun aradığı maddeye kavuşması ile duyduğu iyilik hissidir. Diğer taraftan, nikotin alımının kesilmesinden sonra ilk 24 saat içinde sigara için dayanılmaz bir istek, huzursuzluk, kızgınlık, endişe, dikkati toplama zorluğu, kalp hızının azalması, iştahın artması gibi bulgular ortaya çıktığı bilinmektedir. Başka bir deyişle nikotin eksikliği bağımlılarda yoksunluk bulguları olarak bilinen somut belirtilerin görülmesine neden olur. Bütün bu nedenlerden dolayı, sigara bağımlılığı Dünya Sağlık Örgütü tarafından artık ilaç ve madde bağımlılığına benzer bir hastalık olarak kabul edilmektedir.[2]

Sigara bireyin günlük yaşamda karşılaştığı sorunlardan doğan kaygıyı azaltarak bir an için onu sıkıntı ve gerginlikten kurtarır. Ve bu durumda sigara bir sığınak halini alır. Paketten sigara çıkarmak, dudağa yerleştirmek, yakmak, içine çekmek, külü silkelemek, söndürmek ya da yere atmak kişisel özelliklerin de yansıdığı bir davranış biçimini oluşturur. Bu davranışın sık sık yenilenmesi kaygı ve sıkıntıdan kaçış için ufak çapta bir tören niteliği kazanır.[3]

Gençlik çağının ruhsal ve toplumsal özelliklerinin gencin sigaraya başlamasında ve bu alışkanlığını sürdürmesinde önemli bir etken olduğu görülmektedir. Gençlik çağında sigaraya başlama nedenleri, hemen hemen her araştırmacının ortaya koyduğu nedenler birbirleriyle eş değer olmuştur. Sigaraya başlama nedenleri; toplumdan kaçma eğilimi, kaygı, sıkıntı, arkadaş etkisi, merak, taklit, özenti, özdeşleşme, sınırsız özerklik, otoriteye başkaldırma, güvensizlik, yetersizlik, karşı cinsle ilişki kurmak, sorumluluktan kaçma şeklinde sıralamak mümkündür.[4]

Yine başka bir kaynak da sigaraya başlama nedenlerini şöyle sıralamaktadır:

  1. sıkıntı
  2. Sigaranın arkadaş yerini tutması,
  3. Anne ve baba zıtlaşması,
  4. Öfke ve büyüklere direnme,
  5. Gösteriş, büyük görünme isteği,
  6. Arkadaşların ısrarına hayır diyememe (sigara kötü arkadaştan iyidir değil, kötü arkadaştan daha kötüdür.)
  7. Eğlence aracı olması,
  8. Kendine güven sağlamak için.[5]

Gençle özdeşleşme döneminde büyüklere benzemek, onlar gibi davranmak eğilimiyle sigara içmektedirler. Arkadaşları arasında üstünlük kurma, kendini kanıtlama, kendini kabul ettirme gibi onlara doyum sağlayan bu özentinin neye malolacağının bilincinde değiller. Anne-babanın sigara içip içmemesi de bu alışkanlığın yerleşmesinde önemli bir unsurdur. Yapılan araştırmalar sigara içen anne-babaların çocuklarında bu alışkanlığın daha fazla yerleştiğini göstermiştir.[6]

Ülkemizde yapılan incelemeler sigara tüketiminin büyük bir hızla arttığını, sigara içenlerin yaş ortalamasının gittikçe düştüğünü ortaya koymaktadır.[7]  Ülkemizde orta öğrenim düzeyinde öğrenciler arasında yapılan araştırmada, sigaraya başlama nedenleri çokluk sırasına göre sorunlar, dertler, sıkıntılar, arkadaşların etkisi, özenme, zevk için, büyüdüğü ispat etmek için, gösteriş için, arkadaş toplantılarının etkisi ile, merak ve nihayet baskıya tepki şeklinde tespit edilmiştir. Türkiye’de sigara içme tutkusu üzerinde yapılan araştırmalarda, alışkanlık öğrencilik dönemlerinde başlamakta ve %25’e kadar çıkmaktadır. Bu oran üniversite döneminde %40’a varabilmektedir.[8]

Liseyi yeni bitirip köyünden, kabasından veya küçük bir kentten büyük kentlere üniversite okumaya gelen öğrenciler ilk zamanlarda büyük uyum problemleri ile karşılaşmaktadırlar. Birçokları bu sorunlarının üstesinden gelebilmek veya yeni çevreye uyum sağlamada kendisini daha rahat hissedeceğini düşündüğü sigaraya alışmaktadırlar.[9]

Çivi ve Şahin (1991), Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu öğrencilerinin sigara konusundaki Bilgi-Tutum ve Davranışlarını ölçtüğü araştırmada; sigaraya başlana nedenleri incelendiğinde %37.6’sı sıkıntıyı gidermek, %31’i arkadaş etkisi, %13.7’si merak sonucu, %76’sı sosyal ortama uymak, diğerleri zevk alma, toplum kurallarına karşı çıkma, aile büyüklerine özenti ve zorlu ekonomik nedenler tespit edilmiştir. Sigara içen ve içmeyenler de baba meslekleri ise şöyle sıralanmaktadır: Sigara içenlerde baba mesleği %30.5 memur, %25.6 emekli, % 25.6 serbest meslek, %11.0 çiftçi, %7.3 işçidir. Sigara içmeyenlerde aynı meslekler sıra ile, %35.4 memur, %21.0 emekli, %24.4 serbest meslek, %17.8 çiftçi ve işçidir. İki grup arasında baba meslekleri farklı değildir. Fakat sigara içme ile ailenin aylık geliri arasında doğrusal bir ilişki bulunmuştur.

Yine sigara içen 164 öğrenciden sigaraya başlama nedenleri %38.5 arkadaş etkisi, %27.0 merak, %19.2 sıkıntı gidermek olarak belirlenmiştir. Bu grupta sigaraya başlama yaş ortalaması 17.8’dir.[10]

Yazgan – İnanç, gençlerin sigara içme davranışlarını belirleyen sosyal ve psikolojik bazı psikolojik faktörler olduğunu belirterek, gencin ailesinin sosyo-ekonomik düzeyi, kişilik özellikleri, anne ve babanın sigara içmesi ve kitle iletişim araçları (medya) gibi faktörlerin bireylerin sigara içme eğilimini güçlendirdiğini; yine okul ortamı ile ilgili çok sayıda değişkenin gencin arkadaşlarının sigara içmeyle ilgili değer yargılarıyla karşı tutumlarının gençlerin sigaraya başlama veya sigara içmeyi sürdürmelerine doğrudan etki eden faktörler olduğunu belirtmektedir.[11]

 

[1]      Dağlı, Elif; Sigara Bağımlılığı ve Nedenleri, Sigara ve Sağlık, MEB Yay.: 2464, İstanbul, 1994, s.63

[2]      Dağlı, Elif; Sigara Bağımlılığı ve Nedenleri, Sigara ve Sağlık, MEB Yay.: 2464, İstanbul, 1994, s.63

[3]      Mangır, Mine; a.g.e., s. 16-17.

[4]      Dağlı, Elif; Sigara Bağımlılığı ve Nedenleri, Sigara ve Sağlık, MEB Yay.: 2464, İstanbul, 1994, s.63

[5]      Sigara İçmeyenler Derneği – Gençlik ve Uyuşturucu Madde Alışkanlığı, MEB Yay., Ank., 1987, s.142.

[6]      Mangır, Mine; a.g.e., s. 16-17, 8.

[7]      Mangır, Mine; a.g.e., s. 16-17, 8.

[8]      Kaya İ., Sefa; Sigara ve Sağlığımız, Bilim ve Teknik, Cilt: 24, sayı: 289, s. 42-45, Aralık 1991.

[9]      Barut, Yaşar; Üniversite Öğrencisinin Sigara, Alkol, İlaç Alma ve Uyuşturucu Madde Kull. Alışkanlığı, Araştırma Sağlık Dergisi, (1992, 64-1), s.11-16.

[10]    Çivi, Selma; Şahin, Kemal; Selçuk Üniv. Tıp Fak. Ve Sağlık Mes. Yüksekokulu Öğrencilerinin Sigara Konusundaki Bilgi, Tutum ve Davranışları, Aile ve Toplum Dergisi, s. 49-52, Mart 1991.

[11]    Yıldırım, İbrahim; Sigara, Alkol ve Kull. Üniv. Öğrencilerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Hacettepe Üniv. Eğitim Fak. Dergisi 13, s.147-155, 1997.

Yorumlar (0)
5
kısa süreli hafif yoğunluklu yağmur
Namaz Vakti 13 Şubat 2025
İmsak 06:49
Güneş 08:21
Öğle 13:10
İkindi 15:29
Akşam 17:49
Yatsı 19:16
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 21 57
2. Fenerbahçe 22 54
3. Samsunspor 22 43
4. Eyüpspor 22 39
5. Göztepe 22 35
6. Beşiktaş 21 35
7. Başakşehir 22 33
8. Kasımpaşa 22 31
9. Trabzonspor 21 29
10. Alanyaspor 22 28
11. Rizespor 22 27
12. Gaziantep FK 21 26
13. Antalyaspor 22 26
14. Konyaspor 22 24
15. Sivasspor 22 23
16. Kayserispor 21 20
17. Bodrum FK 22 17
18. Hatayspor 22 10
19. A.Demirspor 21 5
Takımlar O P
1. Kocaelispor 24 51
2. Karagümrük 23 42
3. Gençlerbirliği 24 40
4. Erzurumspor 24 40
5. Ahlatçı Çorum FK 24 38
6. Keçiörengücü 24 37
7. Bandırmaspor 24 37
8. İstanbulspor 23 36
9. Pendikspor 24 36
10. Esenler Erokspor 24 34
11. Amed Sportif 24 34
12. Boluspor 24 33
13. Ümraniye 23 32
14. Ankaragücü 23 30
15. Sakaryaspor 23 30
16. Manisa FK 24 30
17. Igdir FK 24 29
18. Şanlıurfaspor 23 28
19. Adanaspor 24 19
20. Yeni Malatyaspor 24 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 24 57
2. Arsenal 24 50
3. Nottingham Forest 24 47
4. Chelsea 24 43
5. M.City 24 41
6. Newcastle 24 41
7. Bournemouth 24 40
8. Aston Villa 24 37
9. Fulham 24 36
10. Brighton 24 34
11. Brentford 24 31
12. Crystal Palace 24 30
13. M. United 24 29
14. Tottenham 24 27
15. Everton 24 27
16. West Ham United 24 27
17. Wolves 24 19
18. Leicester City 24 17
19. Ipswich Town 24 16
20. Southampton 24 9
Takımlar O P
1. Real Madrid 23 50
2. Atletico Madrid 23 49
3. Barcelona 23 48
4. Athletic Bilbao 23 44
5. Villarreal 23 40
6. Rayo Vallecano 23 35
7. Real Sociedad 23 31
8. Girona 23 31
9. Osasuna 23 31
10. Mallorca 23 31
11. Real Betis 23 29
12. Celta Vigo 23 28
13. Sevilla 23 28
14. Getafe 23 27
15. Las Palmas 23 23
16. Espanyol 23 23
17. Leganes 23 23
18. Valencia 23 22
19. Deportivo Alaves 23 21
20. Real Valladolid 23 15
Günün Karikatürü Tümü